این بخش و خدمات آن، ویژگی‌هایی دارد که در گفت‌وگو با ناصر اسکندری، کارشناس مسئول منابع کتابخانه‌ای و دیجیتال کتابخانه مجلس شورای اسلامی، به طرح و بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم.
لطفا کمی درباره فعالیت بخش امانت کتاب در کتابخانه مجلس صحبت کنید.
تمامی خدماتی کتابخانه مجلس چون منابع چاپی فارسی و عربی، منابع لاتین، سنگی و سربی و پایان نامه از این بخش به‌دست مخاطب می‌رسد و همانطور که از اسم این بخش مشخص است، کتاب‌های چاپی فارسی و عربی از سال 1320 به‌بعد و سنگی-سربی قبل از سال 1320 و همچنین پایان نامه ها و منابع لاتین به مخاطبان امانت داده می‌شود. کتابخانه مجلس همانطور که از نامش پیداست یک کتابخانه پارلمانی و ویژه نمایندگان مجلس است؛ اما برای اینکه این کتابخانه بتواند پذیرای محققان کشور نیز باشد از حالت خاص یعنی ویژه نمایندگان خارج شده و در کنار ارائه خدمات به این گروه، پذیرای مراجعان و دانش‌آموختگان داخلی و خارجی نیز است.
شما چندسال است که در این حوزه مشغول فعالیت هستید؟
به طور متوسط از 20 سال سابقه خدمت، نزدیک به ده سال در بخش‌های مختلف امانت فعال بوده‌ام و در حال حاضر نیز به عنوان کارشناس‌مسئول منابع کتابخانه‌ای و دیجیتالی در این بخش فعالیت می‌کنم.
بیشتر چه قشری از جامعه برای استفاده از کتاب‌های کتابخانه به شما مراجعه می‌کنند؟
دانشجویان و محققانی که در زمینه رشته‌های علوم انسانی تحقیق می‌کنند، مخاطبان اصلی ما هستند. البته مخاطبان ما در سه رشته علوم انسانی که عبارتند از حقوق، ادبیات و تاریخ بیشتر فعال‌اند.
بخش امانت کتابخانه مجلس با کدام یک از بخش‌های کتابخانه مجلس ارتباط مستقیم دارد؟
زمانی که کتاب‌ها خریداری شده و وارد کتابخانه مجلس می‌شوند در واحد فراهم‌آوری و سازماندهی، اطلاعاتشان ثبت می‌شود تا مراجعه‌کننده بتواند از طریق جست‌وجو در نرم افزار کتابخانه، منابع خود را پیدا کند. ارتباط مستقیمی میان بخش امانت و بخش فراهم‌آوری و سازماندهی کتابخانه مجلس وجود دارد و وقتی کتاب در این سامانه ثبت شود، مخاطب از طریق سامانه به کتاب دسترسی پیدا خواهد کرد. همچنین برای اسکن و کپی برداری از منابع ارتباط تنگاتنگی با واحد دیجیتال سازی منابع و همچنین واحد زیراکس وجود دارد.
.jpeg)
امانت کتاب برای مراجعان کتابخانه مجلس، داخل کتابخانه است و به بیرون از کتابخانه نیست. البته تنها برای مدیران کل و نمایندگان مجلس، امکان خروج کتاب از کتابخانه وجود دارد. کتاب‌ها از طریق درخواست الکترونیکی مخاطبان به میز امانت ارسال شده و پس از کنترل میز امانت توسط کارشناسان این بخش به مخزن ارسال می‌شوند. پس از مدت زمان 10 دقیقه کتاب برای مطالعه در اختیار مراجعه کننده قرار می‌گیرد.
چه تعداد کتاب در مخزن کتابخانه مجلس توسط میز امانت رد و بدل می‌شود؟
نزدیک به 500 هزار نسخه شامل کتاب چاپی، پایان‌نامه کتابخانه مجلس وجود دارد که در اختیار مراجعان قرار می‌گیرد.
دسته‌بندی کتاب‌ها در مخزن به چه صورت انجام شده‌است تا هنگام امانت به مخاطب دچار مشکل نشوید؟
کلیه منابع موجود در مخزن کتابخانه از طریق شماره ثبت قابل بازیابی بوده و در اختیار مراجعه‌کننده قرار می‌گیرد. این روش از لحاظ علم کتابداری، روش مناسبی نیست و گاهی ممکن است که یک کتاب ده جلدی که در فواصل زمانی مختلف چاپ شده، در مخزن کنار هم قرار نگیرد؛ چراکه کتاب‌ها در مخزن براساس شماره ثبت کتاب‌ها که در فواصل زمانی مختلف وارد کتابخانه، ثبت و فایل می‌شوند.
رده‌بندی موضوعی کتاب‌ها برای امانت کتاب به مخاطب بسیار آسان‌تر است اما این رده‌بندی نیاز به فضاسازی گسترده‌ای دارد؛ چراکه باید پشت سر هر موضوعی فضای خالی قرار داده‌شود و کتاب‌هایی با موضوعات خاص که بعدها ممکن است چاپ شود در آن فضا قرار بگیرد.
تعداد کتاب‌هایی که مراجعه‌کنندگان می‌توانند هر روز از بخش امانت تحویل بگیرند، چه تعداد است؟ آیا محدودیت امانت کتاب وجود دارد؟
تعداد منابع ارائه شده کتابخانه مجلس نامحدود است و هر کاربر با ارائه نام‌کاربری و پسورد می‌تواند 4 کتاب از طریق سیستم خود به مخزن بفرستند و به‌ازای هر کتابی که برمی‌گرداند، می‌تواند کتاب جدید بگیرد.
تا به‌حال شده است که مخاطب کتابی را از بخش امانت بخواهد اما شما آن را نداشته‌باشید؟
بله، قانونی وجود دارد به نام قانون واسپاری. واسپاري مصوبه‌اي قانوني است كه به‌موجب آن افراد حقيقي يا حقوقي كه اثري را در نسخه‌هاي متعدد به‌صورت عمومي منتشر كرده‌اند، موظف‌اند يک يا بيش از يك نسخه آن را به مؤسسه‌هاي ملي واسپاري نظير كتابخانه ملي تحويل دهند. مراکزی که شامل قانون واسپاری هستند عبارتند از: کتابخانه ملی ایران، سازمان مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه آستان قدس رضوی، كتابخانه عمومي آيت‌الله مرعشي نجفي، مركز اسناد انقلاب اسلامي و كتابخانه‌هاي عمومي، اما قانون واسپاری زمانی شامل کتابخانه مجلس شورای اسلامی می‌شود که تعداد تیراژ کتاب از 2400 نسخه بالاتر باشد. روش‌های دیگر تهیه منابع از طریق خرید، اهدا و مبادله است. وقتی مراجعه‌کنندگان از نیازمندی‌های خود برای کتاب‌هایی می‌گویند که در کتابخانه مجلس موجود نیست، حوزه امور کتابخانه‌ای پس از بررسی و تطابق با سیاست‌های کتابخانه درخواست خرید آن را به واحد فرآهم آوری اعلام می‌کند.
در مورد امانت منابع برای مطالعه در تالار در صورتی از ارائه کتاب به مخاطبان معذور می‌شویم که از لحاظ فیزیکی دچار فرسودگی و قابل ارائه به مراجعه کننده باشد که در این صورت باید متن آن اسکن شده و اسکن آن در اختیار مراجعه کننده قرار بگیرد.
.jpeg)
با ورود به عصر ارتباطات و همگام شدن با فرآیند جهانی‌شدن و با اشاره به دهکده جهانی مک‌لوهان، باید به‌سمت دیجیتالی‌شدن منابع حرکت کنیم اما در صورت مطالعه منابع به صورت مداوم، کتب دیجیتالی نمی‌تواند جای کتب چاپی به شکل فیریکی را بگیرد. به قول معروف لذت و حسی که در مطالعه کتاب به طور مستقیم وجود دارد در مطالعه دیجیتالی نیست. درحال حاضر در شبکه‌های مجازی کانال‌های زیادی برای کتاب‌های الکترونیکی وجود دارد؛ اما مخاطبان کمتر به آن رغبت نشان می‌دهند. هم صفحه گوشی‌ها خسته‌کننده است و هم آرامشی که تورق کتاب برای مخاطب ایجاد می‌کند، وجود ندارد؛ اما این ضعف‌ها در حوزه منابع دیجیتالی دلیل بر این نمی‌شود که به سمت دیجیتالی‌شدن حرکت نکنیم.
در عصر ارتباطات، داشتن منبع مهم نیست بلکه ارائه منبع مهم است. در حال حاضر هم از طریق دیجیتال‌سازی، منابع به دیگر کشورها و مرزهایی خارج از کشور اشاعه پیدا می‌کند و دیگر مثل گذشته مرزبندی های دولتی وجود ندارد. اگر نتوانیم منابع خود را در دسترس جهانیان قرار بدهیم، یعنی منبعی نداریم و رقابت را در عرصه جهانی‌شدن از دست داده‌ایم.
کلام پایانی خودتان را بفرمایید.
کتابخانه مجلس شورای اسلامی شاید به‌صورتی که باید و شاید میان مردم شناخته‌شده نیست و مردم این مکان را با کتابخانه ملی اشتباه می‌گیرند. خیلی از ساکنان این منطقه هم نمی‌دانند که در میدان بهارستان کتابخانه‌ای وجود دارد و اگر از طریق رسانه‌ها این کتابخانه بیشتر شناخته و معرفی شود، قطعا مفیدتر خواهد بود.
نظر شما