خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سمنان - محمود بانی: در امر آموزش، آنچه بدیهی و مسلّم است آن است که نمی‌توانیم با استانداردهای دیروز زندگی کنیم و توقّع داشته باشیم که امروز پیروز باشیم. باید در سیر تحقق باور خویش به ضرورت تغییر در سامانه‌ی یاددهی، یادگیری قواعد و ضـوابط فردا را پیش‌بینی کنیم و ببینیم چگونه می‌توان هم‌اکنون آن‌ها را پیاده ساخت؛ لذا باید پیش‌بینی کنیم که دانش‌آموزان به کدام جهت می‌روند و اهداف فرارو کدامند، آن‌گاه می‌توانیم خواسته‌هایشان را برآورده سازیم و باید در این رهگذر مراقب بسیاری از آداب و رفتار معلمان و دانش‌آموزان باشیم.

یادگیری یک لذت است اما چه بر سر آن آمده است؟ چـرا دانـش‌آمـوز امروز از یادگیری لذت نمی‌برد و لذت‌های دیگر را به آن ترجیح می‌دهد؟ به جرات می‌توان گفت که بسیاری از والدین، مدارس، معلمان و سایر افراد در ارتباط با موضوع مسائل تحصیلی دانش آموزان، ساده‌انگارانه و سطحی رفتار می‌کنند و کمتر کسی است که در علت‌یابی افت تحصیلی به لذت یادگیری نیز توجّه کند از این رو با سیده‌ آیه هاشمی، مولف دامغانی و معلم نمونه استان در سال 98 که حائز رتبه برتر تدریس در سطح استان شده به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن از نظر مخاطبان می‌گذرد.

سیده آیه هاشمی به دلایل لذت نبردن دانش‌آموزان از یادگیری اشاره کرد و گفت: همه ما می‌دانیم یادگیری مساله‌ای بسیار مهم در زندگی است اما شاید اکثر ما فقط به صورت تئوری به این مهم اعتقاد داریم و در عمل هنوز جایگاه واقعی آن را در زندگی نشناختیم؛ اگر بتوانیم در دانش‌آموز شوق به یادگیری را ایجاد کنیم و به این باور برسیم که خود یادگیری نوعی لذت است آن وقت می‌توان با روش‌های درست و انگیزشی این لذت را در دانش‌آموزان ایجاد کرد و آن زمان است که نگاه دانش آموزان به فرایند یادگیری تغییر یافته و درمی‌یابند که آموختن یکی از شیرین‌ترین و دلچسب‌ترین مسائل زندگی‌شان است. ما به‌عنوان معلم و خانواده‌ها به عنوان اولیا دانش‌آموز باید به‌صورت جدی و با نگاهی ظریف و دقیق به این مساله توجه کنیم.

وی به بی‌انگیزگی دانش‌آموزان کنجکاو و علاقه‌مند به یادگیری اشاره و تصریح‌ کرد: فکر می‌کنم این قضیه به نوع یادگیری و آموزش برمی‌گردد؛ گاهی انتظارات و آرزوهای والدین از خودشان در سالیان قبل و عدم رسیدن به اهداف دوران گذشته شان سبب می‌شود که تلاش کنند تا با سختگیری‌های به ظاهر دلسوزانه‌ی خود، این‌بار فرزندانشان این آرزوها را محقق کنند که این امر می‌تواند بار عظیم روحی و فشار را در کودک و نوجوان ایجاد کرده و اورا دلزده و بی‌انگیزه کند؛ همچنین نوع یاددهی در مدارس با شیوهای گاه کلیشه‌ای و خسته‌کننده و یکنواخت می‌تواند شوق و علاقه به یادگیری را در دانش‌آموزان تضعیف و دانش‌آموز به اجبار و نه از روی علاقه این مسیر آموزشی را بدون انگیزه و رغبت طی کند.

این فرهنگی نمونه دامغان دلایل عدم به کارگیری فرصت‌ها علیه لذت یادگیری را اینگونه توضیح داد: انجام این فرایند و استفاده از موقعیت‌ها برای لذت بردن از یادگیری نیازمند صبر، حوصله، دقت، زمان مناسب و ظرافت فکر و خلاقیت می‌باشد که به نظرم بدون وجود این عوامل نمی‌توان به هدف مورد نظر دست یافت و نهایتا نتایج معکوس بدست خواهد آمد.

سیده آیه‌هاشمی افزود: عوامل زیادی می‌توانند در ایجاد انگیزه در دانش‌آموز موثر باشند که تایید شدن دانش‌آموز از سوی معلم و همسالان مخصوصا در دوران بلوغ، حمایت‌های والدین و ایجاد بستری مساعد جهت یادگیری، کشف استعدادهای خاص و نقاط قوت هر دانش آموز و پررنگ‌کردن آنها توسط والدین و معلم، درک و شناخت دقیق مفهوم انگیزه و آگاه بودن معلم از این مورد مهم، می‌تواند به معلم کمک کند تا در طرح و اجرای برنامه‌های خود روش‌های بهتری به‌کار گیرد و مسلما با توجه به عوامل مطرح شده می‌توانیم یادگیری به شیوه درست و صحیح را در دانش‌آموز ایجاد کرده و وی را در این زمینه مشتاق‌تر کنیم.

آموزگار دامغانی گفت: از دوران کودکی به خواندن کتاب و نوشتن متون ادبی علاقه وافری داشتم که با کمک مربیان در بخش‌های مختلف ادبی به عنوان یکی از اعضای ثابت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت می‌کردم؛ در سال ۱۳۷۶ در مرحله کشوری در بخش داستان کوتاه موفق شدم رتبه دوم را به دست آورم. علاقه زیادی به کتاب‌های رضا رهگذر داشتم و از راهنمایی‌های وی بهره‌مند شدم با ورود به دانشگاه نوشتن را کنار نگذاشتم اما جهت نوشته‌هایم تغییر کرد و به سمت مقالات و پژوهش‌های تخصصی در حوزه رشته تحصیلی‌ام پیش رفت.

وی بیان کرد: حدود ۱۰ سال سابقه تدریس در آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها را دارم با توجه به فعالیتی که در چند سال اخیر در مقطع ابتدایی انجام دادم به این فکر افتادم که باید تا حدی از قالب‌های کلیشه‌ای و خشک تدریس خارج شد و پا فراتر گذاشت و بحث مهارت‌آموزی را به عنوان بحث مهم در کنار آموزش‌های معلمان قرار گیرد؛ با توجه به سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش و در راستای تحقق سیاست‌های شش‌گانه تعلیم و تربیت، مهارت آموزی باید عنوان رکن اساسی بین دانش‌آموزان نهادینه شود به همین جهت تلاش کردم همواره همراه با تدریس به این مهم بپردازم و به این دلیل که در مقطع ابتدایی فعالیت می‌کردم و نخستین مهارتهایی که دانش‌آموزان باید در این سن یاد می‌گرفتند مهارت‌های هیجانی است؛ چرا که در این رده سنی تفکر انتزاعی در آنها شکل نگرفته‌است و باید یاد بگیرند که چگونه هیجانات‌شان را کنترل کنند به همین خاطر آموخته‌ها و تجربیاتم را در کتابی با عنوان «9 قدم امروز برای فردا» که آموزش و تمرین مهارت‌های زندگی بود گرد آوردم و مهارت‌هایی همچون کنترل خشم، مقابله با ترس و اضطراب، تقویت و قدرت نه گفتن در شرایط نامتعادل، افزایش روحیه همکاری، برقراری ارتباط صحیح، مدیریت زمان و مواردی از این قبیل دراین کتاب به رشته تحریر درآمده است و تلاش کردم در قالب داستان و پرسش و پاسخ دانش‌آموزان را وارد چالش کرده که کتاب مذکور در دومین جشنواره ملی کتاب اولیا و مربیان هم به مرحله نیمه نهایی راه پیدا کرد.
 
معلم نمونه استان اظهار داشت: به نظر من معلم در مرحله اول باید عاشق کارش باشد و از روی میل و رغبت آن را انتخاب کرده باشد نه از روی جبر؛ بلکه معلم باید حس رضایت‌مندی از کارش داشته باشد و بتواند شوق به یادگیری را در دانش‌آموزان ایجاد کند و این هنر را داشته باشد و ایجاد شوق یادگیری مهم‌ترین و برترین وجه ممیزه معلم نمونه از سایر معلمان است.
 
سیده آیه‌هاشمی یادآورشد: وقتی معیارهایی برای انتخاب معلم نمونه وجود داشته باشد و انتخاب بر اساس پارامترهایی نظیر فعالیتهای پژوهشی همچون درس پژوهی، اقدام پژوهی، الگوی برتر تدریس و فعالیت‌های مختلف علمی و فرهنگی صورت پذیرد در واقع آموزش و پرورش ارزش‌های خودش را به معلمان منتقل می‌کند و معلمان در درازمدت به همین سمت ترغیب می‌شوند که این فعالیت‌ها را انجام دهند و می‌تواند حس رقابت سالم را بین فرهنگیان ایجاد کند برای اینکه همه تلاش کنند تا به این اهداف دست یابند و خلاقیت‌ها افزون شود.

وی افزود: توجه معلم به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان و نکات خاصی که در هر دانش‌آموز وجود دارد با حمایت از این موارد در شکوفایی استعداد‌های هر فرد بسیار موثر است. معلم همه دانش‌آموزان را در یک قالب نبینند و بر اساس استعدادهای خاصی که هر دانش‌آموز دارد آنها را دریافت کند و پرورش دهد؛ در واقع معلم باید آنقدر دامنه دید و نگرش خود را وسیع کند که بتواند ویژگی‌های خاص هر دانش‌آموز را بیابد و همان را پرورش دهد که قطعاً در آینده شاهد شکوفایی آنها خواهد بود.
 
فرهنگی نمونه دامغان در پاسخ به این سوال که آیا روش تدریس خاص و منحصر به فردی را دنبال می‌کنید، گفت: به تعداد هر دانش آموز ده‌ها روش برای تدریس وجود دارد بسته به نوع درس، شرایط متفاوت و نوع تدریس هم متفاوت خواهد‌بود و این‌گونه نیست که یک روش را در پیش بگیریم و با آن روش پیش‌رویم با توجه به شرایط زمانی و مکانی برای دانش‌آموزان تدریس‌ها متفاوت خواهد‌بود و البته باید این تفاوت‌ها وجود داشته باشد زیرا شرایط کلاس‌ها و دانش‌آموزان در مدارس و سنین مختلف با هم تفاوت دارد؛ در مورد موثرترین روش ایجاد انگیزه بین دانش آموزان ضعیف نمی‌توانیم به صورت کلی پاسخ این سوال را بدهیم زیرا با توجه به تفاوت‌های دانش‌آموزان که ممکن است بعضی‌ها مشکلات خانوادگی، مالی و شخصی داشته باشند و این مسائل اختلال ایجاد کرده‌باشد که پاسخ کلی برای این مورد مهم فایده‌ای ندارد و زمینه تحصیل آنها که بحث پیچیده‌ای است باید به صورت جز به جز بررسی شود.
 
سیده آیه‌هاشمی ادامه داد: معتقدم همه معلمان در جایگاه خودشان قابل تقدیر و ارزشمند هستند و همه یک هدف خاص و مشترک را دنبال می‌کنند که همان سربلندی دانش‌آموزان تحت تعلیم و تربیت خودشان است و زحمات همه معلمان ارزشمند و قابل ستایش است.

وی به استفاده دانش‌آموزان از فضای مجازی اشاره نمود و گفت: دغدغه ما معلمان این است که دانش‌آموزان آموزش ببینند که چطور باید با فضای مجازی مواجه شوند زیرا فضای مجازی وجود دارد و راه گریزی از آن نیست اما باید یاد بگیرند و آموزش دهیم که چگونه روبرو شوند و خانواده‌ها هم باید در مورد تهدیدها و مخاطرات و فواید این گونه فضاها و اینکه چگونه دانش آموزان باید وارد این فضا شود آموزش ببینند و آموزش دهند؛ استفاده از فضای مجازی، آموزش آنها و نحوه صحیح استفاده و کنترل آن همواره از مواردی است که دغدغه آن را داشتیم و معتقدم جبر و اجبار نمی‌تواند موثر واقع شود.
 
مولف «9 قدم امروز برای فردا» اضافه کرد: اعتماد به نفس دانش‌آموزان نسل جدید بیشتر از نسل گذشته شده است و راحت‌تر می‌توانند نظراتشان را بیان کنند اما دانش‌آموزان قدیم قدردان‌تر بودند و قدر داشته‌های خودشان را بیشتر می‌دانستند و از تمامی امکانات در اختیارشان به نحو احسن استفاده می‌کردند.
 
وی بیان کرد: دانش‌آموزان امروزه باهوش‌تر و قدرت درک بالایی دارند و ما بزرگترها باید مسیر صحیح را پیش روی آنها بگذاریم و استعداد آنها را به سمت و سوی مثبت هدایت کنیم و آنها را برای ورود به جامعه در قبول مسئولیت‌های مختلف آماده کنیم زیرا  اساس بسیاری از مهارت‌ها در کودکی پایه ریزی می‌گردد و اگر معلمین و خانواده‌ها بتوانند دانش آموزان را با این مهارتها آشنا کنند می‌توان به موفقیت آنها در جامعه امیدوار بود. 

پژوهشگر دامغانی در خاتمه گفت: اولین باری بود که با چنین مخاطره‌ای به نام ویروس کرونا مواجه شدیم و البته با سرعت از بستر فضای مجازی و فناوری اطلاعات استفاده بهینه شد و موارد جدیدی را تجربه کردیم که باید برای تداوم شرایط آماده باشیم، بازخورد بگیریم و در جهت تقویت نقاط ضعف آن برآییم.