به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در آذربایجان‌غربی، کتابفروشان ارومیه این روزها با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند؛ از کاهش خرید کتاب که خودش ناشی از پائین آمدن سرانه مطالعه شهروندان است، گرفته تا تورم مهارگسیخته و افزایش قیمت تمام شده تولید کتاب؛ از تداخل صنفی و نبود اتحادیه‌ای مستقل گرفته تا مشکلات اقتصادی شدید ناشی از اپیدمی ویروس کرونا؛ مسائلی که عموما نادیده گرفته می‌شوند. برای کاوش این مشکلات و آگاهی از تاثیرات آنها روی حرفه کتابفروشی، با یک زوج کتابفروش در ارومیه که از سال 62 در این شغل فعالیت می‌کنند و بیش از 15 هزار جلد کتاب در موضوعات مختلف تاریخی، سیاسی، رمان و اقتصاد در قفسه‌های کتابفروشی خود دارند، به گفت‌وگو نشستیم تا از کم و کیف این مشکلات، بیشتر بشنویم. «احمد یوسفی»، مدیر کتابفروشی «بهار» در این رابطه، پای صحبت‌های ما نشست.

چند سال است در این عرصه مشغول به فعالیت هستید؟

حدود 33  سال است که در عرصه محصولات فرهنگی و فروش کتاب مشغول به فعالیت هستم.

نظرتان درباره این جمله که می‌گویند «کتابفروشی سود ندارد»، چیست؟

من سال‌هاست که به این کار مشغولم و از درآمد خودم راضی هستم. مطمئن باشید اگر سودی در کار نبود، حتما شغل خود را عوض می‌کردم. شغل کتابفروشی عشق می‌خواهد، فروشنده کتاب باید شخصی را که برای خرید کتاب به او مراجعه می‌کند، بشناسد، وگرنه موفق نخواهد شد. فردی اگر بخواهد در این شغل موفق شود، باید 10 قانون و آیتم عشق به کتاب، عمر نوح، صبر ایوب، قناعت گنجشک، اعصاب فیل، چشم عقاب، سرعت باد، گنج قارون و جای بزرگ را داشته باشد تا بتواند در این کار دوام بیارد، وگرنه با مشکل مواجه خواهد شد.

متاسفانه خیلی از ماها اگر زمانی بخواهیم چیزی از کالاهای منزلمان را بفروشیم، اولین چیزی که برای فروش در نظر می‌گیریم و جزو وسایل اضافی منزل به حساب می‌آوریم، کتاب است. اگر اهل کتاب و اهل مطالعه هم نباشید، نمی‌توانید به اجبار وجهه کتابخوانی داشته باشید.

پس چرا در رسانه‌ها همواره کتابفروشی را شغلی کم سود معرفی می‌کنند؟

خُب بستگی دارد که شما سود کتابفروشی را با چه محصول دیگری مقایسه کنید یا اینکه شما چگونه به کتابفروشی مشغول باشید. قرار نیست همه کتاب‌ها یک‌روزه آن هم با سود بالا به فروش برسند؛ باید در این شغل عشق واقعی داشت. من سه سال است که فعالیت خودم را در فضای مجازی شروع کرده‌ام و خدا را شکر از این طریق سفارش‌های خوبی از استان و شهرهای دیگر کشور نیز دارم. اگر تقاضا برای کتاب افزایش یابد و آن‌ها برای خواندن کتاب احساس نیاز کنند، همچون فردی که گرسنه و تشنه است، برای رفع این احساس به کتابخوانی روی می‌آورد.
ویژگی‌های یک کتابفروش خوب چه می‌تواند باشد؟

در کنار تمام این مسائل نباید فراموش کنیم که فروشندگی، حرفه‌ای سخت و پرمشقت است. از صبح تا شب افراد مختلف با فرهنگ‌ها و آداب گوناگون به کتابفروشی رفت و آمد می‌کنند. در این میان برخورداری از مهارت‌هایی مانند مدیریت استرس، کنترل خشم، تصمیم‌گیری، راهنمایی و قاطعیت‌ورزی، برای هر کتابفروشی ضروری است. از سوی دیگر اطلاع از محتوای کتاب‌، از ضروریات شغل کتابفروشی است، برخی کتابفروش‌ها از محتوی کتاب بی‌اطلاع‌اند و در مقابل سوالات مشتری شانه بالا می‌اندازند، کتابفروشی مانند سایر حرفه‌های فروشندگی نیست و آگاهی از ظرایف و نکات ویژه در این شغل می‌تواند به موفقیت فرد منجر شود. حتی حالات و رفتار او هم در شغلش نقش ویژه‌ای دارد.

می‌توانید بیشتر توضیح دهید؟

کتابفروشان باید با اطلاع از فنون تبلیغات، مشتری را جذب کتاب‌های نو و جدید بازار کنند. ارتباطات غیرکلامی به‌عنوان دیگر عامل محرک خرید کتاب، در بسیاری از اوقات نحوه نشستن،‌ راه رفتن، صحبت کردن، خندیدن یا حتی نگاه کردن نیز می‌تواند در جذب یا دفع علاقه‌مندان موثر باشد و یک کتابفروش با آگاهی از این عوامل می‌تواند در کار خود موفقیت‌های لازم را کسب کند. افرادی هستند که به این کتابفروشی مراجعه کرده و پول خرید کتاب را نداشته و ما در صورت تایید، کتاب را در ازای مبالغ ناچیز 2 یا 5 هزار تومان اجاره و یا رایگان می‌دهیم تا ببرند و استفاده کنند.
نظرتان درباره نمایشگاه‌های سالانه و فصلی برگزار شده در ارومیه و دیگر شهرهای استان چیست؟

بودن نمایشگاه کتاب فی‌نفسه بد نیست. اما نمایشگاه باید به محلی برای ملاقات با ناشران و نویسندگان و مترجمان تبدیل شود و جنبه‌ فرهنگی آن بر جنبه‌ تجاری‌اش غالب شود. این فروشِ کتاب در نمایشگاه کتاب است که مشکل‌آفرین است و نه ذاتِ نمایشگاه کتاب. برگزاری نمایشگاه به این صورت، به ضرر کتابفروشی‌ها، مخصوصا در شهرستان‌ها است. نمایشگاه از اسمش مشخص است؛ باید فقط کتاب را در معرض نمایش گذاشت نه فروش. نمایشگاه باید داخل خود مغازه باشد و اگر این تخفیف‌هایی که در نمایشگاه ارائه می‌شود، در کتابفروشی باشد، فروش، بهتر از این خواهد بود. تجربه‌ حضور در کتاب‌فروشی می‌تواند با تجربه‌ حضور در نمایشگاه تفاوت داشته باشد و کتاب‌فروش‌ها باید در این زمینه فعالیت داشته باشند.

این روزها عرضه کتاب‌های قاچاق گریبان نویسندگان و ناشران را گرفته است. کدام بخش از چرخه کتاب از قاچاق کتاب آسیب می‌بیند؟

ناشران رسمی بیشترین ضرر و خسارت را از قاچاق کتاب متحمل می‌شوند. این روزها جولان کتاب‌های قاچاق گریبان نویسندگان و ناشران کشور را گرفته و در صورت بی‌توجهی به این فعالیت‌های ضد فرهنگی، شاهد لطمات زیادی به سطوح مختلف فرهنگی در جامعه خواهیم بود. شاید بتوان گفت هر کتابی که بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بدون اجازه از ناشر رسمی و قانونی، بدون تایید مترجم و مولف، توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی منتشر و عرضه شود، کتاب قاچاق محسوب می‌شود و خرید و فروش آن غیرقانونی است. حتی برخی از کتاب‌ها هم که در دنیای مجازی، طرف چاپ نکرده و بازار ندارد، برخی از افراد هستند که آنها را دانلود کرده و استفاده می‌کنند.
 
میانه‌تان با دانلود و خواندن کتاب در فضای مجازی چطور است؟

کتاب و فضای مجازی دشمن هم نیستند، در فضای مجازی خواندن کوتاه مدت کتاب مفید است. شخصی که از فضای مجازی استفاده می‌کند، بسیاری از مطالب مفید کتاب‌ها را در کانال یا گروه‌های مجازی می‌بیند، و باعث می‌شود شخص لااقل با نویسنده، اسم کتاب، ناشر و بسیاری از این جزئیات آشنا شود، بشناسد و اگر از مطلب یک کتاب در کانال یا گروهی خوشش آمد، برود و آن کتاب را تهیه کند؛ ولی کتاب فیزیکی باعث افزایش اطمینان و اعتماد به‌نفس می‌شود.

و سخن آخر؟

کتابفروشان به‌عنوان آخرین حلقه اتصال صنعت نشر کشور نقشی مهم و حیاتی در خرید و فروش کتاب به عهده دارند. قبلا مرسوم بود هر فرد علاقه‌مند به کتاب و کتابخوانی، کتابفروشی را به‌عنوان شغل خود انتخاب می‌کرد تا علاوه بر مطالعه آثار مختلف، وقت بیشتری را کنار کتاب سپری کند، اما امروز بسیاری از جوانان با نگاهی کاسب‌کارانه وارد این شغل می‌شوند و پس از مدتی نمی‌توانند در این حرفه دوام بیاورند و شغل خود را عوض می‌کنند.