خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)ـ حوریه دهقان‌شاد عضو هئیت علمی گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی: شاید این روزها حرف از كتاب و كتابخوانی در شرایطی كه ما بیشتر وقتمان را در شبكه‌های مجازی به ویژه اینستاگرام، توییتر، واتس آپ و تلگرام می‌گذرانیم حرف روشنفكرانه‌ای باشد. اما حضور در فضای مجازی، شیوه‌های نو از تجربه خود و شیوه‌های نویی از ارتباط با گروه‌ها در جامعه را فراهم آورده و باعث ایجاد مجموعه مهمی از ارتباط، در این شبكه‌ها شده است. شكل‌های تعامل ارتباطی در شبكه‌ها تسهیل شده و وجود پیج‌ها معرفی بهترین كتاب‌ها و خرید آنلاین كتاب‌ها موجب شده مشاركت كنندگان و مخاطبان در این صفحات باشند، اما آنجا نباشند، نزدیكند اما نمی‌توانند به همدیگر دسترسی پیدا كنند و به شكلی عمیق با هم در ارتباط‌ند اما به شدت منزوی هم هستند و بین آنها علقه‌های مشترك بنیادینی تشكیل می‌شود.
در این میان نقش مهم كسانی كه به معرفی كتاب و انتخاب گزیده‌ای از بخش‌های كتاب را به خوبی انجام می‌دهند و مخاطبان را به سمت كتابخوانی سوق می‌دهند بسیار مهم و موثر است. معناهای اجتماعی یكسانی كه بین آنها از راه گفتمان جاری گروهی آشكار می‌شود و مشاركت‌كنندگان امكان تصور خودشان را به عنوان بخشی از جماعت كتابخوان می‌یابند موجب گسترش امری مجازی (به عنوان هویت، رسانه و واقعیت) و یكپارچگی رسانه در زندگی روزمره آنها می‌شود.
در گذشته تلویزیون، رادیو و روزنامه و نمایشگاه كتاب به عنوان رسانه‌های بزرگ سنتی مخاطبان خود را برای خواندن و خریدن كتاب ترغیب می‌كردند اما اكنون در فضای مجازی آنچه كه هابرماس از آن به عنوان گستره همگانی و فضای دموكراتیك در رسانه‌ها متصور می‌شد به گونه‌ای موثر در فضای مجازی خود را نشان داده و فرصت‌هایی نو برای ترویج نقطه نظرات موافق و مخالف و حاشیه‌ای و مشاركت دموكراتیك ایجاد كرده كه در رسانه‌های بزرگ امكان آن وجود نداشت.
حوزه فرهنگ بالذات محتوا محور است و در فضای مجازی این حوزه با استفاده از عكس و تصویر و متن توانسته قرابت بیشتری در این فضا ایجاد كند. در این فضا همه در بحث‌ها و گفتگوها شركت می‌كنند و تعداد زیادی از افراد و گروه‌ها توانمندتر شده‌اند. روزنامه نگاران و خبرنگاران حوزه كتاب در این میان از این امكان استفاده كرده‌اند تا ارتباط مستقیمی میان كاربرانشان بدون هیچ ویرایش مركزی یا كنترل بر اطلاعات داد و ستد شده ایجاد كنند. چنین سیستمی دقیقاً روشی برای مقابله با كاربردهای مسلط رسانه‌های ارتباطی است كه پیام‌ها به صورت متمركز تعیین شده و برای مخاطبان انبوه فرستاده می‌شود. این آزادی در فضای مجازی در سیستم اطلاعات ـ قدرت دموكراتیزه می‌شود چون هیچ گروهی از كاربران ضعیف تر از كاربر دیگر در دسترسی به اطلاعات اصلی نیست. در این میان كاربران غیر حرفه‌ای نیز وارد این عرصه شده‌اند و سعی می‌كنند با معرفی كتاب‌هایی كه خوانده‌اند مخاطبان عام تری از مخاطبان خبرنگاران حوزه كتاب را به خود جلب كنند. اینها را می‌توان شهروند ـ خبرنگاران جدیدی دانست كه شاید این نام در عرصه سیاسی و اجتماعی بر این جماعت گذاشته شده اما در این عرصه نیز می‌توان از این عنوان استفاده كرد، چون آنها با دیدگاهی متفاوت تر و غیر سیستماتیك تر به صورت خودكار دست به تعامل و گفتگو و استدلال‌هایی می‌زنند كه شاید در عرصه تخصصی به آن توجهی نشده باشد.
در نهایت اینكه حوزه كتاب در تكنولوژی رسانه‌های نوین هرگز در شرایط فرهنگ به روز رسانی ثابت نمی‌ماند. در این شرایط معرفی و ارایه كتاب همیشه تازه خواهد بود و به عنوان امری مسلم در مطالعات فرهنگ مجازی حضور خواهد داشت.
جمعه ۱۷ مرداد ۱۳۹۹ - ۰۸:۲۸
نظر شما