تدوین این کتاب که با همکاری بنیاد دانشنامهنگاری ایران و مؤسسه پیام آزادگان انجام شده است، شامل تصاویر و اطلاعات اسرای جنگی و آزادگان است که بر اساس اولین اردوگاهی که اسرا در آن نگهداری می‌شدند، طبقه‌بندی و از اسناد صلیب سرخ نیز در آن استفاده شده است.
در ابتدای این مراسم حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ضمن تبریک سالروز ورود آزادگان سرفراز به میهن اسلامی و عرض خیرمقدم به حاضرین در جلسه گفت: انجام این پژوهش و به‌ثمر رساندن دانشنامه آزادگان در آستانه ماه محرم دو پیام برای ما دارد، اول، آنان که رفتند کاری حسینی کردند و آنان که از اسارت آمدند کاری زینبی، امروز در آستانه مام محرم اسیران آزاده و سرافراز ما یادآور نهضت زینب کبری(س) هستند. اگر امام حسین(ع) خون خداست، زینب(س) جلوه حق و پیام خداست و آزادگان ما راه زینب(س) را پوئیده‌اند. زینب(س) اسیر عشق حق است و از این روی چیزی جز زیبایی ندید و دانشنامه آزادگان تداوم پیام زینب(س) است. پیام دوم، نشان‌دهنده فعالیت‌های ارزش‌مدار در مجموعه آموزش عالی از جمله پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. در کنار پروژه‌هایی در حوزه اقتصاد مقاومتی، تبیین الگوهای بومی برای توانمندسازی روستاهای مناطق محروم، پژوهش‌های گوناگون حوزه تعمیق مطالعات قرآنی، و کارگروه ویژه ادبیات دفاع مقدس همه‌وهمه نشان‌دهنده مسیر حرکت اسلامی و اصیل پژوهشگاه علوم انسانی در طول سالیان اخیر است.
قبادی تأکید کرد: انتظار می‌رود رونمایی از دانشنامه آزادگان مقدمه خیر و سرآغازی برای فعالیت هرچه بیشتر دانشگاهیان در عرصه ادبیات پایداری و دفاع مقدس باشد و این آغاز یک راه بزرگ است. خوشبختانه در این راه سعی شده با روش‌های پیشرفته علمی اثری نفیس و ماندگار خلق شود که می‌تواند مراجع درسی دانشگاه‌ها نیز باشد و با تحقیق و پژوهش‌هایی که در ادامه صورت خواهد گرفت ما شاهد غنی‌تر شدن رشته ادبیات پایداری در دانشگاه‌ها باشیم.
احمد پاکتچی، رئیس پژوهشکده دانشنامهنگاری نیز طی سخنانی در رابطه با این دانشنامه اظهار کرد: باید به ابعاد گوناگون ارزش‌های دفاع مقدس و فرهنگ ایرانی اسلامی توجه داشته باشیم زیرا آنچه می‌تواند به مجموعه‌هایی مثل پژوهشگاه علوم انسانی و پژوهشکده دانشنامهنگاری موضوعیت دهد، همین ارزش‌هاست که می‌تواند یک حلقه وصل و پیوندی میان نهاد علم و دانشگاه و نهادهایی که در جامعه به صورت فردی و تخصصی وجود دارند باشد. ما دانشنامه‌ها را از یک منظر روابط عمومی دنیای علم تلقی می‌کنیم. دانشنامه‌ها فضایی را ایجاد می‌کنند که دنیای علم می‌تواند با نهادهای مختلف موجود در جامعه تعامل برقرار کند و طبیعتاً نهادهای متولی ارزش‌های انقلاب اسلامی یکی از جامعه‌های هدف در برقراری یک ارتباط مستمر و دائمی و ثمربخش بین نهادهای علمی هستند.
وی عنوان کرد: آزادگان برای ما یک ذخیره فرهنگی هستند. آنچه که آزادگان در دوره اسارت خود به عنوان یک فرهنگ و ارزش‌های فرهنگی ایجاد کردند، با بازگشت به ایران اسلامی برای ما ارمغان آوردند و این ذخیره‌ها برای ما ارزش زیادی دارند و شاید ما در ایران خیلی عادت به حفاظت از ذخیره‌های فرهنگی را در گذشته نداشتیم، اما این مسئله بسیار مهم است و نباید ذخیره‌ای را که با خون دل و تحمل آلام بسیار فراهم شده و ابعادی را در فرهنگ اسلامی به وجود آورده که غیر از این طریق امکان ایجاد چنین فرهنگی وجود نداشت را به سادگی نادیده گرفت. نوشتن دانشنامه‌ها و ترویج این فرهنگ و آشنا کردن نسل جدید با این فرهنگ جزء وظایفی است که بر عهده داریم و امید است این دانشنامه گامی برای آشنا کردن جامعه با این ذخیره فرهنگی و حرکت مستمری برای حفاظت از ارزش های دینی و فرهنگی باشد.
منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری طی سخنانی در این مراسم، این دانشنامه را در نوع خود اثر ارزشمندی عنوان کرد و گفت: سالگرد بازگشت آزادگان به میهن اسلامی هرساله یادآور حماسه‌های گرانقدری است که در دوره 8 ساله دفاع مقدس و بعد از آن، دوره انتظار برای بازگشت آزادگان به وقوع پیوست. دورانی که بعد از بازگشت آزادگان مشخص شد که آنچه آنجا اتفاق افتاده و یادگار ایثارها و مقاومت‌ها و اثرگذاری محیطی بوده که به زعم دشمنان مسلط به این عزیزان، محیط بسته‌ای بوده، اما بسیاری از خاطرات که از آزادگان داریم نشان می‌دهد که آن زمان، دوران ویژه‌ای برای نشان دادن آثار نگاه اسلامی و نگاه از پنجره اعتقادات اسلامی به دوره اسارت بوده است.
وی اظهار کرد: ما در ثبت یادگارها و دستاوردهای انقلاب اسلامی یا منسجم کار نکردیم یا منسجم انتشار نکرده‌ایم. منابع عظیمی از معارف دینی، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های منبعث از فعالیت‌های دینی در جای‌جای فرهنگ انقلابی ایران چه دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و چه دوران پیروزی انقلاب، جنگ و دفاع مقدس وجود دارد، اما از آنجا که هیچ‌گاه توسط دشمنان رها نشدیم و به آسایش برای پیشبرد اهداف انقلاب نرسیدیم، موفق نبودیم تمام و کمال به همه اجزاء تاریخ مقاومت مردم غیور ایران اسلامی بپردازیم.
غلامی عنوان کرد: این دانشنامه و آثار گسترده‌تر دیگر، کارهای ارزشمندی است که بخاطر روح انقلابی و اسلامی آزادگان در مقایسه با آنچه که در دنیا در دوران جنگ‌های مختلف اتفاق افتاده و با آنها که در دوره‌های مختلفی اسیر بودند قابل مقایسه نیست، لذا امید است این تلاش‌ها به عنوان نمونه و مدل دستاوردهای عظیم فرهنگی در حوزه مقاومت مورد توجه قرار گیرد و زمینه‌ساز تأمین منابع متقن و اصیل برای تحقیقات و روش‌های علمی نسل جوان و آینده قرار گیرد.
در ادامه این مراسم از از اکبری، دبیر علمی دانشنامه آزادگان، مسعود امیرخانی، معاون دبیر علمی دانشنامه آزادگان، محمدرضا کائینی، عضو شورای علمی دانشنامه آزادگان، بیژن کیانی، عضو شورای علمی دانشنامه آزادگان، غلامعلی قاسمی، مدیرعامل مؤسسه پیام آزادگان، فریبرز خوب نژاد، آزاده، احدی، مدیرعامل پیشین مؤسسه پیام آزادگان، حسن بهشتی پور که در مستندنگاری وقایع تاریخی و بازخوانی این دانشنامه نقش داشته است و رضا ملکی، عضو شورای علمی دانشنامه آزادگان تقدیر به عمل آمد.
حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسن ابوترابی فرد، نماینده ولی فقیه در امور آزادگان به عنوان دیگر سخنران این مراسم ضمن تبریک سی‌امین سالروز ورود آزادگان مقاوم و پیروز به ایران اسلامی گفت: این روزها یک اثر ارزشمند و ماندگار به دست توانای اندیشمندان حوزه علم در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشکده دانشنامه نگاری و با همکاری آزادگان شکل گرفته که مایه افتخار و قدرشناسی است.
وی اظهار کرد: تاریخ دفاع مقدس انصافاً ماندگارترین و پراثرترین تاریخ انقلاب اسلامی و شاید بتوان گفت تاریخ اسلام بعد از تاریخ ویژه پیامبر و پیشوایان دین است و دستاوردهای عظیم امروز دنیای اسلام همه مرهون کار بزرگی است که فرزندان این کشور با مدیریت و رهبری مقام علمی و مرجع دینی رهبری نظام اسلامی، امام خمینی(ره) و خلف صالح ایشان، رهبر معظم انقلاب اسلامی به ثمر رساندند و در این کتاب یکی از برگ‌های زرین و پرافتخار، برگ زرین دوران اسارت است که تمام واژه‌ها و خطوطش زیبا و اثرگذار و الهام‌بخش است.
حجت‌الاسلام ابوترابی‌فرد عنوان کرد: آزادگان در دوران اسارت خویش یکی از حلقه‌های کلیدی دوران دفاع مقدس در اردوگاه‌ها بودند که در خط مقدم جنگ و مبارزه قرار داشتند. کمترین فشاری در طول یک دهه از سوی آزادگان برای پایان جنگ به مدیران کشور وارد نشده و تمامی فشار از سوی آزادگان، آن بوده که ما تا پیروزی سپاه اسلام بر دشمن ایستادهایم. در کدام صحنه‌ای از تاریخ اسارت همچین نمونه‌ای را سراغ دارید؟
وی افزود: در تاریخ اسارت دو روز تلخ وجود داشته که آزادگان در این دو روز غمگین بودند، روز نخست، روز ارتحال امام(ره) بوده که اردوگاه‌ها را غم ویژه‌ای فرا گرفته و روز دوم، روزی است که قطعنامه آتش‌بس تصویب می‌شود. لذا مسئولان و نویسندگان در پیام آزادگان دغدغه ثبت دقیق و عالمانه این کار بزرگ را داشتند و از سال 1393 این بنیان نهاده شد و کار بزرگ آزادگان در 20 اردوگاه با حضور عالمانه و موشکافانه آزادگان هوشمند و فهیم ثبت شد و این اثر ماندگار که می‌تواند ادبیات پایداری را در نهادهای علمی و دانشگاه‌ها نمایندگی کند به عنوان یک مرجع برای انتقال این دستاورد بزرگ برای فرزندان این مرز و بوم مورد مراجعه قرار گیرد، خلق شد.
سعید اوحدی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز در سخنانی سالگرد ورود آزادگان را اوج افتخار و پیروزی ملت در دوران دفاع مقدس عنوان کرد و گفت: تدوین دانشنامه آزادگان کار مبارکی است. در ایران دو رویکرد نسبت به اسیر وجود دارد، یک قرائت اسیر را به عنوان یک انسان دست و پا بسته و قرار گرفته در محدودیت‌های مختلف که به آخر خط رسیده احساس می‌کند و این نوع نگاه، یک نگاه ترحمی به دنبال دارد و برداشت این نگاه به این دلیل است که اسرا به دلیل محرومیت‌ها، حتماً جمعی هستند که با مشکلات روحی و روانی به میهن بازگشته‌اند و در دنیا این رویکرد غالب است و به همین دلیل برای اسرا اغلب جایگاهی در نهادهای اجتماعی قائل نیستند. اما رویکردی وجود دارد که به برکت انقلاب اسلامی و 10 سال دفاع مقدس ایجاد شده و آن قرائتی است که امام(ره) از اسرا داشتند و برای اولین بار از اسرا به عنوان احرار یاد کردند و فرمودند: «آزادگان همچون احرار در دوران اسارت سرود آزادی می‌خواندند». قرائتی که مقام معظم رهبری از آزادگان داشتند و فرمودند: «آزادگان گنجینه‌های عظیم انقلاب هستند» و بعد هم در آخرین بیانات خود درباره آزادگان فرمودند: «آزادگان به مثابه الماس‌های درخشان هستند». اگر اعتقاد داریم که قرائت دوم، قرائت صحیحی است، حتماً کاری که امروز مؤسسه پیام آزادگان و دانشنامهنگاری انجام دادند کار بسیار عظیمی است و حتماً کارهای علمی در این زمینه می‌تواند مسیری را برای حفظ ارزش‌های انقلاب اسلامی فراهم کند.
غلامعلی قاسمی، مدیرعامل مؤسسه فرهنگی پیام آزادگان رونمایی از دانشنامه آزادگان را یک نشانی خوب از پیوند نهاد علم در کشور و ایثار و مقاومت و ارزش‌های انقلابی دانست و گفت: تألیف این دانشنامه در کشور نشان می‌دهد که در بدنه آموزش عالی کشور، فرهنگ مقاومت همچنان بعد از 40 سال از انقلاب اسلامی در اولویت است و این تعهد مدیران آموزش عالی را نشان می‌دهد و علی‌رغم برخی یأس‌ها و تبلیغات ناخواسته و اشتباه خودی‌ها، آموزش عالی کشور در این امر، پایبند و متعهد و جدی هستند و نگاه مسئولانه به مسأله ایثار و مقاومت دارند.
وی بیان کرد: مقاومت آزادگان که در این دانشنامه منعکس شده به ما نشان می‌دهد که جنبه‌های انسانی و ارزش‌های اخلاقی بر پایگاه دین و معنویت بنا می‌شود و می‌تواند مهمترین پشتوانه و تثبیت‌کننده مقاومت باشد و مقاومت بدون بهره‌گیری از ارزش‌های اخلاقی شکننده و آسیب‌پذیر است. اگر می‌خواهیم شعارهای انقلاب تبدیل به فرهنگ شود این دانشنامه تجربه خوبی است.
مسعود امیرخانی، معاون دبیر علمی دانشنامه آزادگان نیز در پایان این مراسم به ارائه گزارشی از روند اجرایی دانشنامه پرداخت و گفت: بر اساس تعاملی که بین بنیاد سابق دانشنامهنگاری ایران و مؤسسه پیام آزادگان در آبان سال 1392 صورت گرفت، با شکل‌گیری شورای علمی، جلسات آغاز شد و پس از برگزاری 21 جلسه شورای علمی، فهرست مداخل نهایی شد، پژوهشکده دانشنامهنگاری به منظور ارتقای سطح علمی کار چند کارگاه علمی برگزار کرد، ولی علی‌رغم فعالیت‌هایی که انجام شد، حدود سه سال در انجام این کار وقفه افتاد و خوشبختانه از نیمه دوم سال 1395 فعالیت دانشنامه از سر گرفته شد و معیار اصلی در انتخاب مداخل دانشنامه، موضوعاتی مانند مکان‌های نگهداری اسرا در 22 اردوگاه که وجود داشته، چهره و حوادث شاخص بوده، همچنین به مسائل حقوقی، فردی و اجتماعی آزادگان در دانشنامه اشاره شده است. مهمترین ضعف در حوزه آزادگان، کمبود آثار علمی است و بیشتر کتاب‌های موجود در این حوزه در زمینه خاطره‌نگاری است که برای جبران این نقیصه، مصاحبه‌های زیادی در مؤسسه پیام آزادگان انجام شد.
امیرخانی در این زمینه ضمن ارائه پیشنهاداتی تاکید کرد: دانشنامه آزادگان بسیار خاص است و در دنیا دانشنامه درباره اسارت نداشته‌ایم، لذا این اثر می‌تواند به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شود و نکته بعد اینکه ما می‌توانیم با همکاری مؤسسه پیام آزادگان، فرهنگ اعلام آزادگان را هم کلید بزنیم.
گفتنی است که دانشنامه آزادگان بر اساس تفاهم‌نامه همکاری بین پژوهشکده دانشنامهنگاری و مؤسسه پیام آزادگان تألیف شده و این اثر در 380 صفحه با مشارکت 50 نویسنده نگارش شده و چهره‌های شاخص و حوادث شاخص و معرفی برخی آثار ادبی و کتاب‌هایی که رهبر معظم انثلاب اسلامی بر آنها تقریض نوشته‌اند و مسائل حقوقی و بهداشت و ... در این اثر بکار رفته است.
نظر شما