به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «دین و دموکراسی در فلسفه سیاسی جان رالز» نوشته جعفر محسنی دره‌بیدی از سوی انتشارات قصیده‌سرا روانه بازار نشر شده است.

رالز از جمله فیلسوفانی است که با وجود تأثیر زیادی که در غرب داشته در ایران چندان شناخته نشده و یا به گونه‏‌ا‏ی درست شناخته نشده است. بخش عمده‌‏ای از آثار او در ایران یا ترجمه نشده یا درست ترجمه نشده‌‏اند. همچنین دانشگاهیان نتوانسته‌‏اند شرح دقیق و منسجمی از او ارائه دهند. ما رالز شناس جدی‌‏ای که به‌خوبی با آثار رالز آشنا باشد و بتواند شرحی درست از افکار و آثار او بدهد سراغ نداریم. به عبارتی بیشتر با گروهی رالز گرا سر و کار داریم تا رالز شناس که به‌گونه‌ای حتی در معرفی او اغراق می‏‌کنند. برخی هم با او ژست فلسفی می‏‌گیرند. مشکل بعدی این است که جامعه ایران دغدغه‏‌های رالزی نداشته است. حداقل ازاین‌جهت جامعه علمی و فکری می‏توانست به‏ طور جدی به تکاپو افتد.

مولف کتاب در مقدمه‌ای درباره رالز می‌نویسد: «به هرحال، ما امروزه رالز را خیلی ساده با اصول عدالت، وضع نخستین و پرده جهل او می‌‏شناسیم. او را فیلسوف لیبرالی می‌‏دانیم که درباره مفهوم پیچیده عدالت تحقیق فلسفی انجام داده است. شرح او درباره عدالت بنیاد لیبرالیسم اوست. از سوی دیگر او با این شرح می‏‌کوشد دموکراسی را اخلاقی جلوه دهد. به عبارتی او تلاش می‌‏کند مبنایی اخلاقی برای حقوق و تکالیف سیاسی و مدنی شهروندان جامعه دموکراتیک بر سازد؛ بنابراین دغدغه او ربط عدالت به جامعه و به‏ طور دقیق دموکراسی است.

عدالت هم زیربنای دموکراسی است و هم مبنای مشترک بین اعضای جامعه برای تأیید جامعه دموکراتیک. به عبارتی رالز با شرح خود درباره عدالت از یک‌سو بنیادهای اخلاقی دموکراسی و حکومت مبتنی بر قانون اساسی را پی‌ریزی می‌‏کند و از سوی دیگر عدالت و برداشت‏‌های سیاسی معقول از آن را تنها مبنای مشترکی می‏‌داند که شهروندان جامعه دموکراتیک می‌‏توانند درباره دموکراسی و جامعه سیاسی‌‏شان به اجماع برسند و آن را تأیید کنند. رالز جامعه دموکراتیک خود را بر اساس اصول عدالت خود بنیان می‏‌نهد و سپس انتظار دارد که شهروندان و اشخاص معقول بر اساس دیدگاه‌‏ها، جهان‏‌بینی‏‌ها و دکترین‌‏های گوناگونی که دارند این جامعه را بپذیرند.

بنابراین عدالت نقش اساسی‌‏ای در جامعه سیاسی مورد نظر او دارد. ازاین‌جهت عدالت معیار اساسی برای داوری و ارزیابی دکترین‌‏ها و دیدگاه‌‏های گوناگون جامعه است. او با توجه به این معیار دیدگاه‌‏ها و دکترین‌‏های دینی و سکولار را ارزیابی و نقد می‌‏کند. از نظر او هر یک از دکترین‌‏های دینی یا سکولار باید برداشت‌‏های سیاسی معقول از عدالت را تأیید کنند و تنها در این صورت است که معقول هستند و در جامعه حق حیات دارند. به عبارتی در جامعه دموکراتیک صرفاً دکترین‏‌های معقول مجاز هستند و می‏‌توانند دموکراسی را بپذیرند.

برعکس، دکترین‏‌های دینی و سکولاری که دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی و نهادهای دموکراتیک و کلاً برداشت‏‌های سیاسی معقول از عدالت را نقض کنند نامعقول‏اند و نباید در جامعه دموکراتیک جایی داشته باشند. از اینجا می‌‏توان فهمید که بحث رالز حول برداشت‌‏های سیاسی معقول از عدالت، دموکراسی، معقولیت و دکترین‌‏های معقول می‏‌چرخد. به عبارتی او می‌‏کوشد بر اساس مفهوم معقولیت دکترین‌‏های دینی و سکولار را به دموکراسی ربط دهد. پرسش اصلی او این است که چگونه مؤمنان و سکولار می‌‏توانند دموکراسی و برداشت سیاسی معقول آن را تأیید کنند؟ آنها نمی‌‏توانند بر ایمان یا بی‌ایمانی‌شان تأکید کنند و به وحدت و مبنای مشترک بین خود برسند. از این رو موظف‌اند برداشت سیاسی معقول و دموکراسی را بپذیرند. به عبارتی تنها مبنای مشترک بین اعضای مؤمن و بی‏دین جامعه برداشت‌‏های سیاسی معقول از عدالت است.

دکترین‌‏ها و دین‌‏ها باید خودشان را با دموکراسی هماهنگ کنند. این وظیفه هم جنبه اخلاقی دارد هم جنبه سیاسی. وظیفه اخلاقی مؤمنان است که در مقام انسان‌‏های اخلاقی اصول دموکراسی را به ‏عنوان ارزش اخلاقی رعایت کنند و همسو با آنها عمل کنند. آنها همچنین در مقام شهروندان و اعضای جامعه سیاسی وظیفه مدنی و سیاسی دارند که این تکالیف مدنی‏شان را در قبال جامعه‌‏شان انجام دهند. به عبارتی اگر اعضای جامعه سیاسی و دموکراتیک وظایف اخلاقی‏شان را که وظایف سیاسی نیز هست انجام ندهند تحت تعقیب و مجازات قرار می‌‏گیرند. قانون‌‏شکنی چه در سطح داخلی )جامعه‏‏ دموکراتیک( و چه در سطح بین‏المللی )بین جوامع( غیراخلاقی است و ممکن است با مجازات و حمله نظامی روبرو شود. بنابراین وظایف اخلاقی و سیاسی اعضای جامعه در واقع کلی و عمومی است. اما وظایف دینی شهروندان ربطی به جامعه و دولت ندارد مگر آن‌که وظایف مدنی آنها را مختل کند. وظایف دینی و سیاسی شهروندان نباید تضادی با یکدیگر داشته باشند و در صورت بروز هرگونه تضادی، وظایف مدنی و سیاسی اولویت دارند. مؤمنان قبل از هر چیز عضو جامعه هستند و در درجه اول در قبال آن وظیفه دارند.»

 جعفر محسنی دره‌بیدی در این کتاب معتقد است که دولت دموکراتیک یا جامعه دموکراتیک رالز کاملاً مفهومی سیاسی است و به عبارتی از چند جهت سیاسی است:
1. مبنای وحدت سیاسی آن برداشت سیاسی معقولی از عدالت است. شهروندان قرار است درباره برداشت سیاسی معقولی از عدالت برای جامعه دموکراتیک به اجماع برسند.

2. این دولت کاملاً با مرزهای سیاسی محدود می‏‌شود. عدالت جهانی یا جهان شهری رواقیون یا کانت مورد نظر نیست. قرار است عدالت در درون یک جامعه سیاسی دارای مرز برقرار شود. وقتی جوامع از یک‌سو جداگانه و مستقل بسامان شوند و از سوی دیگر نگران جوامع دیگر باشند جهان بسامانی خواهیم داشت. جهان بسامان رالزی جهانی از جوامع دموکراتیک و با مروت است.

3. قدرت سیاسی و زور به‌صورت عادلانه و معقول برای دفاع از شهروندان معقول و جوامع معقول و با مروت اعمال می‌‏شود. این‌قدرت سیاسی در اختیار شهروندان معقول است. به ‏طور دقیق دولت دموکراتیک حق انحصاری کاربرد زور را نه فقط در درون مرزها و نسبت به شهروندان نامعقول خود بلکه نسبت به دولت‌‏های قانون‌شکن نیز دارد. حق کاربرد زور فقط از آن دولت دموکراتیک است. انجمن‏های دینی ضمن این‌که از این حق انحصاری محرومند باید تحت امر دولت دموکراتیک عمل کنند.

مولف کتاب در مباحث خود در این اثر تاکید می‌کند، که به هرحال تمام تلاش رالز این است که دکترین‏‌های دینی و همین‌طور سکولار را بر اساس ایده معقولیت سیاسی خود بسنجد و نقد کند. کار او از این لحاظ هم دفاع از دین است و هم نقد دین. از دین معقول و هماهنگ با برداشت سیاسی معقول دفاع می‏کند و دین نامعقول و ناسازگار با برداشت سیاسی معقول را به نقد می‌‏کشد. بنابراین کار او هم از جهت روشنفکری و هم از جهت سیاسی قابل توجه است. این اثر کوچک نیز به صورتی ساده می‌‏کوشد دغدغه‏‌های او را در این زمینه نشان دهد، هر چند نقدهایی هم از مواضع مختلف به اندیشه‏‌های سیاسی او وارد می‌‏داند.

کتاب «دین و دموکراسی در فلسفه سیاسی جان رالز» نوشته جعفر محسنی دره‌بیدی با شمارگان 500 نسخه در 161 صفحه به بهای 30 هزار تومان از سوی انتشارات قصیده‌سرا روانه بازار نشر شده است.