خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) رضا لک‏زایی‏: مرحوم آیت‌الله تسخیری (1323 ـ 1399) شاگرد قرآن بود، جهانی می‌‏اندیشید و تشکیلاتی عمل می‏‌کرد. گفتگو با دیگر مذاهب و ادیان، بیداری اسلامی، تفسیر، تاریخ اسلام، وضعیت شیعیان در جهان، مسائل مستحدثه بخصوص در زمینه‏‌های اقتصادی و بانکی، موضوعات حقوقی از جمله بررسی مقایسه‏‌ای بین لایحه جهانی حقوق بشر و لایحه اسلامی از جمله دغدغه‏‌های مرحوم آیت الله تسخیری بوده که در این زمینه به تألیف، ترجمه، شرکت در کنفرانس‌‏های بین‌المللی و ایراد سخنرانی‌‏های روشن‏گرانه پرداخته‌اند.
 
به تعبیر دیگر آن طور که ایشان خود تصریح کرده است، سه خط بزرگ، محور کل فعالیت‌‏های جهانی وی را تشکیل می‌‏داده است؛ 1. تبلیغ اسلام و دفاع از تعلیمات عالی آن و تبیین مکتب اهل بیت علیهم السلام 2. اشاعه روح گفتگو بین مذاهب اسلامی و ادیان توحیدی و بلکه همه ادیان و تمدن‏ها 3. دفاع از بیداری اسلامی(گفتگو با ماهنامه کیهان فرهنگی، اسفند 1387، شماره 269، ص 14).

بر این مبنا درست است که وقتی تقریب به چشم دیده یا با گوش شنیده می‏شود، بلافاصله شیعه و سنی هم پا به ذهن می‌‏گذارند، اما افق دید قرآنی این «عالم مجاهد و زبان گویای اسلام و تشیع» فقط تقریب میان مسلمانان نبوده، حتی تقریب میان ادیان ابراهیمی هم نبوده بلکه وی بر اساس آموزه‏‌های قرآنی خواستار تقریب و همزیستی مسالمت ‏آمیز با انسان‏ها و جوامع مختلف بشری بوده است. به همین دلیل از شش مدل گفتگو سخن گفته است؛ 1. گفتگو میان مسلمانانی که در شئون شخصی خود اختلاف نظر دارند 2. گفتگو میان مسلمانانی که در قضایای اجتماعی اختلاف نظر دارند. 3. گفتگو میان فقها 4. گفتگوی اعتقادی 5. گفتگو میان ادیان 6. گفتگو میان تمدن‏‎ها(اختلاف نظر و شیوه‏های خردمندانه گفتگو، فصلنامه قبسات، 1378، شماره 14)

وی بهترین کار خویش را که انتظار دارد سبب تقرب الی الله گردد، تفسیر مشترکی می‏‌داند که با جناب آقای نعمانی و به توصیه مرحوم آیت الله شهید سید محمدباقر صدر به رشته تحریر درآورده است(گفتگو با مسائل حوزه، مرداد و شهریور 1369، شماره 39، ص60 نیز ر.ک: بینات، سال اول، شماره 3، ص135 ـ 138). ایشان وی با استناد به داستان حضرت موسی و حضرت خضر که در سوره کهف آمده، معتقد است که اختلاف فکری میان انبیا هم وجود داشته است(مذاهب اسلامی از اختلاف تا ائتلاف، فروغ وحدت، سال ششم، زمستان 1389، شماره 22، ص81).

به این ترتیب به نظر می‌‏رسد که مرحوم آیت الله تسخیری وجود سلایق و بلکه اختلافات فکری را به گسترده‏‌ترین شکل ممکن پذیرفته است. بنابراین وقتی ایشان از تقریب سخن می‏‌گوید ناظر به عالم واقع و عمل سخن می‏‌گوید و منظور ایشان نفی عقاید دیگران نیست. البته به این معنا هم نیست که باید به اسم تقریب عقایدی را که غلط می‏‌دانیم تأیید کنیم یا بپذیریم. بلکه به این معناست که چون انسان‏ها همه دارای یک فطرت مشترک هستند(سوره روم، آیه30) قطعاً دارای مشترکاتی هم هستند که بتوانند بر اساس آن به گونه ‏ای مسالمت آمیز در کنار هم زندگی کنند(ر.ک: اختلاف نظر و شیوه‏های خردمندانه گفتگو، فصلنامه قبسات، 1378، شماره 14).

بر این مبنا ایشان اصل را تقریب انسان‌‏ها می‌‏داند و نه جنگ همه علیه همه. آیت الله تسخیری در یکی از آثارش چالش‌‏های فراروی تقریب در جهان اسلام را چنین برمی‌‏شمرد: 1. عامل خارجی 2. منافع شخصی برخی زعما و حکام 3. تکفیر 4. تردید در نیت شرکت‏ کنندگان در گفتگو 5. جنجال و به رخ کشیدن گذشته و حمله علیه مقدسات و بی احترامی به یکدیگر (چالش‌‏های فراروی تقریب، اندیشه تقریب، تابستان 1388، شماره 19).

در جایی دیگر هم به 10 مورد از شبهات موجود بر سر راه تقریب اشاره نموده است(ادبیات گفتگو؛ شیوه‏ های گفتگو میان مذاهب اسلامی، ماهنامه کیهان فرهنگی، اسفند 1386، شماره 257، ص28). یکی دیگر از مشکلات سر راه تقریب را هم ایشان جدایی دین از سیاست و حکومت می‏داند. از منظر آیت الله تسخیری این مسئله، یک مسئله التقاطی است که در اینجا و آنجای جهان اسلام وجود دارد(گفتگو با مسائل حوزه، مرداد و شهریور 1369، شماره 39، ص66).

از نظر ایشان «مشکلات فقط با طی نمودن راه اسلام و استفاده از نیروی عظیم توده‏‌های اسلامی و دنبال کردن اهداف بزرگ اسلام و راه حل‏های اسلامی برطرف می‌‏شود»(شهید فتحی شقاقی؛ اولین پیام رسان انقلاب در منطقه، گفتگو با شاهد یاران، شماره 26، دی ماه 1386، ص26).

برخی دیگر از راهکارهایی که وی ارائه می‌‏دهد از این قرار است:1. اصل بر تقریب است. ایشان معتقد است «هر متفکر اسلامی واقعی و دلسوز امت اسلامی به طور طبیعی تقریبی است؛ چراکه اصلاً اسلام ریشه و پایه‏‌های تقریب را از ابتدا مطرح کرده، یعنی دعوت اسلام به عقلانیت، گفتگو و بیدار کردن زمینه‌‏های مشترک با دیگران حتی اهل کتاب را عنوان کرده است. در قرآن آیاتی وجود دارد که نشان می‌‏دهد یک فرد مسلمان همواره بر زمینه‏‌های مشترک با دیگران تأکید می‌‏کند. به نظر من تأکید اسلام، بر اخوت و وحدت اسلامی است. هر متفکر آگاه وقتی به عمق اسلام نگاه می‏کند باید تقریبی شود»(شهید فتحی شقاقی؛ اولین پیام رسان انقلاب در منطقه، گفتگو با شاهد یاران، ص25).

بر همین اساس ایشان همچون شهید فتحی شقاقی، تفرقه در میان امت اسلام را ساختگی و غیرواقعی می‏‌داند (همان، ص26) و به عنوان نمونه بر اساس مطالعات و مشاهدات میدانی خویش تصریح می‏‌کند که در هر مرحله‌‏ای که استکبار و رژیم صهیونیستی غاصب، در مقابل اسلام شکست بخورند، نظیر شکستی که در جنگ 33 روزه خوردند، مسئله تفرقه شیعه و سنی را از نو زنده می‌‏کنند و گسترش می‌دهند و در ادامه همین دسیسه، عده‏‌ای از وعاظ و حتی منتسبین به تفکر اسلامی هم وارد گودال تفرقه می‏شوند(همان، ص25).

2. مرجعیت علمی اهل بیت بر مرجعیت سیاسی اهل بیت اولویت دارد. ایشان معتقد است در بحث تقریب در جهان اسلام باید راجع به امامت و مرجعیت علمی اهل بیت سخن گفت و نه مرجعیت و امامت سیاسی آن بزرگواران. آیت الله تسخیری به طور مفصل به این بحث پرداخته و بر اساس منابع اهل سنت مرجعیت علمی اهل بیت را تبیین کرده است(ر.ک: دانش اهل بیت محور وحدت، ماهنامه کیهان فرهنگی، بهمن 1380، شماره 184).

3. گفتگو از دیگر راه حل‌‏های پیشنهادی ایشان است که به طور مستوفا به آن پرداخته‏‌اند. از جمله نکات مهم و بدیعی که ایشان مطرح می‏‌کند این است که برخی تلاش دارند تا با یادآوری پیامدهای اعتقاد به فلان رأی یا نظر فقهی، طرف مقابل خود را به خروج از دایره اسلام، سوق دهند. از منظر ایشان چنین روشی در این عرصه و مادام که طرف مقابل، چنین الزامی را نپذیرفته مردود است، زیرا اگر او این این لوازم را می‌‏پذیرفت، لازم می‏‌آمد که از آن اعتقاد صرف نظر کند، در نتیجه نمی‌‏توان کسی را با این استدلال که به نظرمان فلان اعتقاد و پذیرش بهمان رأی فقهی نفی اصول یا یکی از اصول دین است از اسلام خارج کرد. ایشان معتقد است با این قاعده، مسئله اتهام به بدعت و شرک قابل حل است (ادبیات گفتگو؛ شیوه‌‏های گفتگو میان مذاهب اسلامی، ماهنامه کیهان فرهنگی، اسفند 1386، شماره 257، ص29).

به دیگر سخن ایشان در جریان گفتگو با هدف تقریب، فقط منطوق سخن را قابل استناد و حجت می ‏داند و نه مفهوم آن را. 

با توجه به آنچه به صورت گذرا به آن اشاره کردیم می‏‌توان گفت، گفتگو بر اساس معیارهای قرآن در سه سطح اسلامی، دینی، انسانی با هدف زندگی هم‏زیستی مسالمت آمیز و صلح آمیز و به دور از خشونت و جنگ، دغدغه اصلی آیت‌الله تسخیری بوده که در نتیجه عمل به آن می‏‌توان شاهد روییدن شکوفه‌های محبت و همبستگی و برادری در جهان بود. ان شاء الله.