به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، یکی از مکان‌های کاربردی برای مطالعه کتاب در دنیای امروز، ایستگاه‌های مترو است. بسیاری از متروهای جهان با ایجاد کتابخانه‌های مجازی و حقیقی به‌دنبال ترویج فرهنگ کتابخوانی در میان مسافران خود هستند. کتاب درواقع با مشغول کردن انسان، خواننده را از فضا و محیط شلوغ مترو دور می‌کند و به دنیایی می‌برد که خود مخاطب انتخاب کرده است.

از طرفی مترو در شهرهای بزرگ جهان هر روز میزبان بخش زیادی از جمعیت شهری است و مطالعه در این وسیله حمل‌ونقل عمومی اهمیت فرهنگی و اجتماعی خاصی پیدا کرده است. ایستگاه‌های مترو متعددی در اصفهان، شهر گنبدهای فیروزه‌ای وجود دارد که پتانسیل دارا بودن کتابخانه‌ای با عنوان «کتابخانه مترو» را در خود دارند؛ اما قفسه‌های کتاب یا پیشخوان مجله و کتاب‌های مجازی چه به صورت امانی در ایستگاه‌های مترو نصف جهان دیده نمی‌شود.

در حال حاضر مترو اصفهان از ساعت 6:15 صبح تا 10 شب با سرفاصله زمانی 15 دقیقه در حال سرویس‌دهی به شهروندان است که زمان مناسبی برای خواندن روزنامه و تورق مجلات است. 10 ایستگاه خط دو مترو جدید در اصفهان نیز در حال احداث است و از تیرماه امسال دستگاه حفار تونل وارد چهارمین ایستگاه (عمان سامانی) شد.

اکثر خطوط مترو دنیا معمولاً ویترینی از کتاب هستند و معمولاً از مناطق شهری با بافت مسکونی و تجاری متراکم و با جمعیت عبور می‌کنند. مترو اصفهان در حالی از کتاب‌ها و کتابخانه خالی است که اصفهان به‌عنوان شهر فرهنگ و ادبیات و زادگاه نویسندگانی چون اخوت‌ها، نفیسی‌ها، گلشیری‌ها و ... شناخته می‌شود.

وقتی با صدای بلند شعار می‌دهیم: اصفهان را باید از شهر خودرومحور به شهر انسان‌محور ارتقا دهیم، یعنی سیاست باید با تمرکز ویژه‌ بر عنصر حمل‌ونقل عمومی باشد و فضای شهری را مناسب برای رفت و آمدهای آسان و جذاب و البته همراه با کتاب برای شهروندان کنیم.

خالی بودن مترو اصفهان از کتاب در حالی اتفاق می‌افتد که با ابتکار شرکت مترو تهران و اداره‌کل کتابخانه‌های تهران از مردادماه امسال کتابخانه مترو یا طرح «مترو کتاب» در این شهر اجرا شد و نیز قرار است هر ماه یکی از ایستگاه‌های مترو در پایتخت به کتابخانه مجهز بشود. ایجاد کتابخانه مترو در ایستگاه میدان ولیعصر و هفت ایستگاه دیگر فصل جدیدی از تغییر رویکرد مدیریت شهری در تهران است که به نظر می‌رسد باید به دیگر شهرهای دارای مترو نیز تسری یابد.

با اینکه در دوره کرونا قرار داریم و با کاهش 70 درصدی مسافران مترو در اصفهان روبه‌رو هستیم و در حال حاضر روزانه تنها 30 هزار نفر با استفاده از مترو سفرهای درون‌شهری خود را انجام می‌دهند، اما اگر هر کدام از مسافران مترو بتوانند حتی یک کتابچه را در طول مسیر مطالعه کنند، اتفاقات فرهنگی خوبی را در اصفهان شاهد خواهیم بود.

محمدجواد حق‌شناس رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در رابطه با ایجاد مترو کتاب در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «امروزه در کلان‌شهرها شهروندان، دچار پیچیدگی در زندگی روزمره خود هستند و بسیاری از شرایط ایده‌ال زندگی را از دست داده‌اند. از جمله این شرایط داشتن فرصت مناسب برای به دست گرفتن کتاب و مطالعه است؛ کتاب و مطالعه نه‌تنها به عنوان عنصر مهم در توسعه همگانی شهروندان، بلکه عامل مؤثر در ایجاد امنیت روانی و آرامش فرد می‌باشد».

کتابخوانی مجازی در متروهای جهان
یکی از کارهایی که برای پر کردن اوقات مسافران در متروهای جهان ترویج می‌شود، کتاب‌خوانی است، مسئولان و فعالان فرهنگی با ایجاد کتابخانه‌های حقیقی و مجازی و برپایی کمپین‌های مختلف، سعی کرده‌اند تا مسافران را به خواندن کتاب ترغیب کنند. این مقاله به‌طور موردی به تجربه متروهای مهم دنیا می‌پردازد. حتی طرح‌هایی از کتاب‌های مجازی روی بدنه و صندلی قطارها وجود دارد که از طریق اسکن QR کد هر کتاب، مسافران به راحتی می‌توانند آنها را دانلود کنند.

در ایستگاه مترو‌ هارلم هلند کتابخانه کوچکی ایجاد شده و مسافران می‌توانند کتاب‌های مورد علاقه خود را بردارند و بخوانند. این کتابخانه کوچک حدود 2000 نسخه از بهترین کتاب‌ها را که جزو پر فروش‌ترین‌هاست، در اختیار مسافران قرار می‌دهد. در این ایستگاه فضاهایی برای گشت زدن و نوشیدن قهوه نیز برای مسافران فراهم شده و به کسانی که عضو این کتابخانه هستند؛ کتاب هم به امانت داده می‌شود.

در متروی نیویورک، مسافران هنگام ورود به ایستگاه‌ها می‌توانند با ورود به سایت SubwayLibrary.com کتاب‌های موجود را دانلود و مطالعه کنند. همچنین کیوسک‌های مجازی در ایستگاه مترو مکزیک نصب شده که مسافران می‌توانند از این کیوسک‌ها کتاب‌های مورد علاقه و موجود در آن را با استفاده از اسکن کد QR دانلود کنند.

اصفهان هم به کتابخانه مترو نیاز دارد
با وجودی که اکثر شهرهای جهان از کتابخانه مجازی یا آنلاین کتابخوانی بهره می‌برند، مترو  در اصفهان در مرحله اضافه کردن خطوط باقی مانده است. رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر اصفهان در پاسخ به این پرسش که آیا کمیسیون فرهنگی در این خصوص برنامه‌ای دارد؟، به خبرنگار ایبنا گفت: «کمیسیون بیشتر شان نظارتی و سیاست‌گذاری دارد؛ ترویج کتاب‌خوانی جزو سیاست‌ها هست اما اجرای موضوع بر عهده شهرداری و مشخصا سازمان فرهنگی، ورزشی، اجتماعی و شرکت بهره‌برداری مترو است».

مهدی مزروعی در ادامه گفت: «اگر بپرسید چرا این اتفاق تاکنون نیفتاده است، نیز پاسخ همان است که از شرکت بهره‌برداری مترو استعلام باید کرد. علت اینکه چرا این پروژه تاکنون انجام‌ نشده است، باز هم مخاطبش سازمان فرهنگی و شرکت مترو اصفهان است».

«کیمیا. ص» مسافر دانشجوی جوانی است که اغلب از مترو برای رفت‌وآمد در اصفهان استفاده می‌کند. وقتی از او می‌پرسم تاکنون به کتاب‌فروشی در مترو ایستگاه‌های مختلف برخورد داشته‌ای؟ پاسخ می‌دهد: «اگر منظورت دست‌فروشی کتاب است، نه! قفسه کتاب و کتابخانه هم که جای خود دارد! اگر امکانات گذاشتن کتاب در قفسه‌ها وجود ندارد، حداقل امکان کتابخوانی آنلاین با QR کد که سخت نیست و بهتر است فراهم شود».

«مجتبی. ک» حدودا شصت‌وپنج‌ساله و بازنشسته است. او نیز برای جابه‌جایی در اصفهان، معمولاً از مترو استفاده می‌کند و این روزها که مقررات فاصله‌گذاری اجتماعی تدوین شده، با وجود نگرانی از گرفتار شدن به کرونا، متروسوار است. وقتی نظرش را درباره کتابخانه مترو می‌پرسم، می‌گوید: «خیلی خوب می‌شود اگر این اتفاق بیفتد. زمانی که در مترو هستیم، می‌توانیم به‌جای اینکه به ساعت و یا آدم‌ها نگاه کنیم، کتاب‌های کوچک با نکته‌های بزرگ بخوانیم؛ همین می‌تواند هم تغییرات بزرگ در زندگی آدم‌های عادی مترو ایجاد کند و هم سرانه مطالعه را بالا می‌برد».

اگر مترو توکیو را سوار شوید و در ایستگاه «نزو» پیاده شوید، می‌توانید از کتابخانه کوچک آن استفاده کنید و به صورت امانی کتاب بردارید و پس از خواندن، آن را برگردانید. این کتابخانه به شکل کیوسک است و مسافران می‌توانند به‌صورت رایگان از آن استفاده کنند.

روس‌ها هم مثل ما در دوره کرونا و ترس از انتقال این ویروس قرار دارند؛ مسئولان می‌توانند از متروهای مسکو بیاموزند که با تجهیز ایستگاه «نووسلوبودسکایا» به‌عنوان شاهکار هنر مدرن و یکی از پر رفت‌وآمدترین ایستگاه‌های مترو در مسکو و سایر ایستگاه‌ها به کتابخانه مجازی، امکان دانلود رایگان محتوای این کتابخانه را برای مسافران فراهم کرده‌اند؛ کتابخانه‌ای که بیش از 100 اثر از ادبیات کلاسیک روسیه در آن قرار داده ‌شده و با یک اسکن ساده از طریق تلفن همراه هوشمند یا تبلت، قفسه‌های این کتابخانه در دسترس انواع سیستم‌عامل‌ها قرار می‌گیرد.

به امید روزی که در ایستگاه‌های مترو اصفهان هم شاهد حضور چنین کتابخانه‌های جذابی باشیم.