علی رضوانی استاد دانشگاه، پژوهشگر حوزه دین و نویسنده کتاب «اولویت‌بندی و مراتب ارزش‌های اخلاقی در قرآن» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سمنان گفت: استخراج نظام‌مند اولویت‌ها و مراتب ارزش‌های اخلاقی ثمرات بسیار خوبی از لحاظ روان‌شناختی و محتوایی می‌تواند داشته باشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود درخصوص هدف از نوشتن این کتاب تصریح کرد: یکی از مباحث مهم اخلاقی در قرآن بحث اولویت‌بندی و مراتب ارزش های اخلاقی است و من در این کتاب به دنبال این بودم که با اهمیت‌ترین مفاهیم و رفتارهای اخلاقی یا منفی‌ترین و مضرترین صفات و رفتارهای ضد اخلاقی از نظر قرآن را به‌منظور اطلاع و مطالعه عموم مردم واکاوی کنم.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود درخصوص هدف از نوشتن این کتاب تصریح کرد: یکی از مباحث مهم اخلاقی در قرآن بحث اولویت‌بندی و مراتب ارزش های اخلاقی است و من در این کتاب به دنبال این بودم که با اهمیت‌ترین مفاهیم و رفتارهای اخلاقی یا منفی‌ترین و مضرترین صفات و رفتارهای ضد اخلاقی از نظر قرآن را به‌منظور اطلاع و مطالعه عموم مردم واکاوی کنم.
معاون سابق فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود درباره ساختار کتاب «اولویت بندی و مراتب ارزش‌های اخلاقی در قرآن» بیان کرد: این کتاب به شکل روش‌مند در پی استخراج ارزش‌های اخلاقی و رتبه‌بندی نظام‌مند آنها در قرآن و عهده‌دار تعیین مبانی نظری، شاخص‌های صوری (کمّی) و محتوایی (کیفی) اولویت‌بندی فضایل و رذایل اخلاقی در قرآن است.
وی در ادامه در خصوص فواید مطالعه این کتاب تصریح کرد: استفاده از کتاب «اولویت بندی و مراتب ارزش‌های اخلاقی در قرآن» به‌صورت کاربردی در علم اخلاق و تبلیغ دین، اجرای امر به معروف و نهی از منکر، حل تزاحم‌ها و تعارضات اخلاقی، تشخیص تکالیف اخلاقی افراد و نیز پیشگیری و درمان رفتارهای اخلاقی مضمون و هدایت آنها می‌تواند بسیار اثرگذار واقع شود.
رضوانی این کتاب را راهنمای خوبی برای دو راهی‌های اخلاقی دانست و افزود: انسان در بسیاری از لحظات زندگی در وسط دو راهی قرار می‌گیرد هر چند فلاسفه زیادی خواستند راهکارهایی برای روشن شدن مسیر انسان در حوزه اخلاق عرضه کنند. خلط تزاحم وظایف اخلاقی و تعارض ادله آن از جمله مواردی است که فلاسفه تا به حال نتوانستند راهکار خوبی برای انتخاب بهترین راه در دو راهی‌ها بدهند.
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود با بیان اینکه دستیابی صحیح و روش‌مند به آموزه‌های کتاب آسمانی قرآن، با توجه به ویژگی‌های خارق العاده آن، روش‌شناسی خاص خود را طلب می‌کند تأکید کرد: فهم درست مفاهیم ارزشمند قرآنی به تبیین دقیق و کامل مبانی، روش‌ها و مراحل فهم و تفسیر نیاز دارد؛ نظام اخلاقی قرآن وحدت گرایانه است، نظامی خدامحور است که ملاک و محور تمام ارزش‌ها و تمام اعمال انسان خدای سبحان و نزدیکی به او است.
علی رضوانی در تشریح علل تألیف این کتاب یادآورشد: قرآن کریم جامع‌ترین و کامل‌ترین معارف وحیانی را در خود جای داده است. دستیابی صحیح و روش‌مند به آموزه‌های این کتاب آسمانی، با توجه به ویژگی‌های خارق العاده آن روش‌شناسی خاص خود را طلب می‌کند و فهم درست آن نیز به تبین دقیق و کامل مبانی، روش‌ها و مراحل فهم و تفسیر این کتاب نیاز دارد. علوم وحیانی اگرچه در مقام ثبوت از انسجام و انتظام برخوردارند، در مقام اثبات سیری از پراکندگی را به سوی انسجام پیموده‌اند.
وی در ادامه در خصوص فواید مطالعه این کتاب تصریح کرد: استفاده از کتاب «اولویت بندی و مراتب ارزش‌های اخلاقی در قرآن» به‌صورت کاربردی در علم اخلاق و تبلیغ دین، اجرای امر به معروف و نهی از منکر، حل تزاحم‌ها و تعارضات اخلاقی، تشخیص تکالیف اخلاقی افراد و نیز پیشگیری و درمان رفتارهای اخلاقی مضمون و هدایت آنها می‌تواند بسیار اثرگذار واقع شود.
رضوانی این کتاب را راهنمای خوبی برای دو راهی‌های اخلاقی دانست و افزود: انسان در بسیاری از لحظات زندگی در وسط دو راهی قرار می‌گیرد هر چند فلاسفه زیادی خواستند راهکارهایی برای روشن شدن مسیر انسان در حوزه اخلاق عرضه کنند. خلط تزاحم وظایف اخلاقی و تعارض ادله آن از جمله مواردی است که فلاسفه تا به حال نتوانستند راهکار خوبی برای انتخاب بهترین راه در دو راهی‌ها بدهند.
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود با بیان اینکه دستیابی صحیح و روش‌مند به آموزه‌های کتاب آسمانی قرآن، با توجه به ویژگی‌های خارق العاده آن، روش‌شناسی خاص خود را طلب می‌کند تأکید کرد: فهم درست مفاهیم ارزشمند قرآنی به تبیین دقیق و کامل مبانی، روش‌ها و مراحل فهم و تفسیر نیاز دارد؛ نظام اخلاقی قرآن وحدت گرایانه است، نظامی خدامحور است که ملاک و محور تمام ارزش‌ها و تمام اعمال انسان خدای سبحان و نزدیکی به او است.
علی رضوانی در تشریح علل تألیف این کتاب یادآورشد: قرآن کریم جامع‌ترین و کامل‌ترین معارف وحیانی را در خود جای داده است. دستیابی صحیح و روش‌مند به آموزه‌های این کتاب آسمانی، با توجه به ویژگی‌های خارق العاده آن روش‌شناسی خاص خود را طلب می‌کند و فهم درست آن نیز به تبین دقیق و کامل مبانی، روش‌ها و مراحل فهم و تفسیر این کتاب نیاز دارد. علوم وحیانی اگرچه در مقام ثبوت از انسجام و انتظام برخوردارند، در مقام اثبات سیری از پراکندگی را به سوی انسجام پیموده‌اند.
وی یکی از مباحث مهم اخلاقیات در قرآن را بحث «نظام اولویت‌بندی و مراتب ارزش‌های اخلاقی» دانست و گفت: کشف و استخراج این اولویت‌ها و مراتب در هر زمینه‌ای، امری معقول بوده و در حوزه اخلاق اسلامی نیز پسندیده است. اولویت در لغت به معنای تفوّق، رجحان، برتری و فضلیت است؛ یعنی اهمیت و برتری یک شیء (یا بیشتر) از میان دو یا چند شیء دیگر. مراد از اولویت در فضایل اخلاقی یا مراتب در رذایل اخلاقی، این است که با اهمیت‌ترین مفاهیم و رفتارهای اخلاقی، یا منفی‌ترین و مضرترین صفات و رفتارهای ضد اخلاقی از نظر قرآن را با توجه به ملاک‌هایی که ارائه می‌دهیم، با تلفیق روش‌های نقلی و تحلیلی به دست آوریم. البته با توجه به اختلاف در ملاک بین ارزش‌ها و اختلاف در شرایط موجود، و گستردگی نظام ارزشی اسلام و تنوع نظامات، بیان سلسله مراتب این نظام گسترده ارزشی، کاری بس دشوار و طاقت فرساستپ اما مسلما برخی از این ارزش‌ها در رتبه بالاتری قرار دارند.
رضوانی با بیان اینکه تاکنون درباره نظام اولویت‌بندی و مراتب فضایل و رذایل اخلاقی در قرآن، مقاله یا پایان‌نامه‌ای نیز نوشته نشده است تصریح کرد: با بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد درباره چگونگی دسته‌بندی فضایل و رذایل اخلاقی در قرآن، مدل‌ها وشیوه‌هایی مطرح شده است علماء و مفسران و فقهای بزرگ اسلام تاکنون آثار و کتب ارزشمندی در جهت گسترش و ترویج علم و دین نگاشته‌اند که همه اینها در جای خود بسیار ارزشمند و حائز اهمیت است، اما متأسفانه از مسأله معیار اولویت‌بندی و مرتبه‌بندی اخلاقیات، گرهی را نمی‌گشایند. عموماً این کارها ناظر به دسته‌بندی ارزش‌های اخلاقی است و نه اولویت‌بندی و اصلی و فرعی کردن آنها تا جایی که نگارنده جستجو کرده در هر حال پرسش‌هایی از این دست که «نظام رتبه‌بندی و مراتب فضایل و رذایل اخلاقی در قرآن چیست؟» و «بر اساس چه ملاک‌هایی این نظام از آیات قرآن استفاده می‌شود؟ نگارنده را بر آن داشت تا در جهت روشن شدن پاسخ این مسئله، به یاری خدا و با استفاده از هنمودهای ارزنده استادان و دانشمندان حوزه علوم قرآن و اخلاق، گامی هر چند کوتاه، ولی در حد توان بردارد.
نظرات