به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، دبیر دومین جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور در این آیین گفت: با توجه به پاندمی ویروس کرونا در کشور و به‌تبع در استان بوشهر، آیین پایانی این رویداد به‌دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی به‌صورت مجازی برگزار شد و ما در این دوره نتوانستیم به‌صورت حضوری پذیرای شاعران، منتقدان و پژوهشگران مطرح کشور باشیم.

حسن فرهادی در ادامه با اشاره به مهم‌ترین اهداف برگزاری این جایزه ملی ادبی تصریح کرد: این جایزه در وهله اول با هدف زنده نگهداشتن نام و یاد دکتر حسین جلال‌پور، غزلسرای فقید جنوب کشور برگزار می‌شود که در غزل راه و رسم نویی را بنیان گذاشت و افزون بر این، در زمینه پژوهش نیز با سبک و سیاقی منحصربه‌فرد به تالیف آثار ارزنده‌ای همت ورزید. از دیگر اهداف این رویداد همچنین می‌توان به شناسایی استعدادهای تازه‌نفس و جدید در حوزه غزل و تقویت بنیه غزل پیشرو و آوانگارد اشاره کرد.

وی افزود: در مجموع ۵۷۵ اثر به دبیرخانه دومین جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور ارسال شد که به تفکیک در بخش غزل‌‌ ۴۸۸ اثر از ۱۱۷ غزل‌‌سرا، در بخش کتاب غزل ۶۴ مجموعه‌‌غزل و در بخش پژوهش ۲۳ مقاله پژوهشی دریافت شد.

دبیر دومین جایزه ملی غزل جایزه حسین جلال‌پور ادامه داد: همان‌طور که پیش از این اشاره شد در این دوره همانند تمامی جوایز معتبر ملی و بین‌المللی نشان جایزه در هر بخش تنها به یک نفر تعلق می‌گیرد. البته به تمامی نامزدهای بخش نهایی لوح یادبود و هدیه اهدا خواهد شد.

فرهادی در پایان یادآور شد: این رویداد بدون هیچ‌گونه حمایت مالی دستگاه‌های دولتی و تنها با هزینه شخصی شورای سیاست‌گذاری جایزه برگزار شد و شهرداری و شورای اسلامی شهر گناوه نیز برخلاف مصوبه شورا دال بر حمایت مالی از این رویداد معتبر و ملی از همکاری خودداری کردند. امیدوارم روزی برسد که در این شهر شاهد فعالیت مدیرانی فرهنگ‌شناس و ادب‌دوست باشیم و دیگر شاهد غربت و مظلومیت ادبیات به‌ویژه شعر تا این درجه نباشیم!

در ادامه این آیین مجازی، بیانیه هیئت‌داوران بخش پژوهش ازسوی صالح دروند، غزلسرای جنوب کشور قرائت شد.

در این بیانیه آمده است:
«به بهانه دومین دوره جایزه غزل حسین جلال‌پور، درود می‌فرستیم به روان آن عزیز که عشق به غزل فارسی و درک عمیق زیبایی‌های آن با جان شیفته‌اش سرشته بود و دریغاگوی همیشه‌ی فراق اوییم که نه‌تنها در غزل‌سرایی طرح نو می‌انداخت که در میدان پژوهش و جست‌وجو برای یافتن راه‌های پویایی غزل معاصر نیز کوششی با جان پیوسته داشت. چه پژوهش در غزل برای دمیدن جان تازه به کالبد این قالب کهن اما زنده‌دل نیز از لحاظ ارج و اعتبار کم از غزل‌سرایی نیست. هم از این‌رو است که همت مشارکت کنندگان در بخش پژوهش غزل جایزه جلال‌پور را می‌ستاییم و با سپاس از حضورشان نکاتی را بیان می‌داریم:

۱) مشارکت جمعی از پژوهش‌گران غزل معاصر در این بخش از جایزه هرچند قابل اعتنا و احترام است اما با توجه به وسعت خواهندگان و خوانندگان غزل معاصر راضی‌کننده نیست. به‌نظر می‌رسد که برگزارکنندگان محترم جایزه باید برای جلب نظر پژوهش‌گران بیشتر تمهیدات ویژه‌تری بیندیشند.

۲) برخی از آثار شرکت داده‌شده با همه‌ی ارج و اعتبارشان، قبلا در جاهای دیگر ارائه و چاپ شده‌اند. انتظار می‌رود که مسئولان محترم جایزه برای حفظ جایگاه آن، در سال‌های آینده بر پذیرش آثار دست اول و انتشار نیافته تأکید بیشتری نمایند.

۳) بیشتر آثار ارائه‌شده در این بخش هم از نظر انتخاب موضوع مناسب و هم رعایت قواعد پژوهشی و نیز پرداخت عالمانه به موضوع در حدی قابل قبول‌ هستند. با این‌حال، برخی آثار نیز با وجود انتخاب موضوع مناسب، از نظر پرداخت علمی به موضوع دچار ضعف‌های آشکاری بوده و زبانی ژورنالیستی بر آنها حاکم بود که این نکته در گزینش آثار برتر از دید داوران به‌دور نماند.

هیئت داوران بخش پژوهش بار دیگر ضمن ستایش از حضور پژوهشگران گرامی در این بخش از جایزه، اظهار امیدواری می‌کند که در دوره‌های آینده شاهد پرباری کمی و کیفی این بخش از جایزه حسین جلال‌پور عزیز باشیم.»

در بخش پژوهش با رای هیئت داوران (متشکل از اسماعیل امینی، رضا معتمد و قربان ولئی) اثر پژوهشی مهرداد زارعی با عنوان «غزل فرم؛ ریشه‌ها و ویژگی‌ها» به‌عنوان اثر برگزیده این بخش معرفی شد.

در ادامه بیانیه هیئت داوران بخش غزل و مجموعه غزل‌های منتشرشده، ازسوی مهدی بیاتی‌نسب، شاعر جوان گناوه‌ای قرائت شد.

در این بیانیه نیز آمده است:
«پیشرو یا آوانگارد صفتی دینامیک یا پویا برای شعر است و برخلاف آنچه عده‌ای از روی بی‌دانشی بر شعر و از جمله غزل نام گذاشتند، هرگز نمی‌تواند مفهوم استاتیک یا ثابتی داشته باشد. متاسفانه برخی به‌دلیل نداشتن دانش کافی، سعی در محصور کردن عبارت غزل پیشرو یا آوانگارد در حیطه‌ی چند مولفه کپی‌شده از روی کتاب‌ها و متون ترجمه مکاتب ادبی کردند و اقدام به انتشار به‌زعم خود مانیفست‌ها و تئوری‌هایی کردند که دارای غلط‌های فاحش علمی حتی در نگارش بود.

به قول زنده‌یاد حسین جلال‌پور: «این عناوین در واقع به اینجا ختم می‌شود: دنبال نام‌آوری!». این افراد با این نوشته‌های سراپا ایراد سعی در سند زدن تحولات پویای غزل به‌نام خود بودند، درحالی که خود هیچ نقشی در آن نداشته و در دوره اصلی پوست‌اندازی غزل در دهه هفتاد در متن اصلی حضور نداشتند.

جایزه مستقل غزل حسین جلال‌پور بر آن است تا مفهوم واقعی و دینامیک غزل آوانگارد را در جامعه ادبی ساری و جاری کرده و راه را بر شیادی‌های ادبی مسدود سازد. بنابراین به گمان هیئت‌داوران این جایزه و بر اساس تعاریف علمی، صفت آوانگارد، صفتی پویا برای غزل است که مختصات زمانی و مکانی ثابتی ندارد و در طول زمان با تحولات در زمینه‌های مختلف جامعه و به‌ویژه تحولات در زبان، اندیشه، باورهای فردی و اجتماعی و نگرشهای ادبی، تغییر می‌کند. لذا غزلی که امروز آوانگارد است بعد از بروز تحولات در سال‌های بعد آوانگارد نبوده و حرکت‌های جدید در غزل معیار آوانگارد بودن آن است.

بر این اساس، عبارت «غزل آوانگارد» چارچوب‌بردار و مولفه‌پذیر نیست. در کتاب‌های مرجع دنیا در زمینه تئوری آوانگارد نیز این عبارت به‌عنوان صفتی برای جنبش‌های هنری و مکاتب ادبی استفاده شده و با مقایسه آنها، حرکت‌های آوانگارد هر یک در قیاس با مکاتب یا جنبش‌های پیشین بررسی و تحلیل شده‌اند و هیچ‌گاه مکتب ادبی یا جنبش هنری که خود نام آوانگارد را داشته باشد، وجود نداشته است (به‌جز نامگذاری‌ها از سوی افراد بی‌دانش که مفهوم کلمه آوانگارد را نمی‌دانستند و عموماً هم در کشورهایی با آکادمی ضعیف در زمینه هنر و ادبیات جهان رخ داده‌اند.)

هیئت‌داوران جایزه مستقل غزل حسین جلال‌پور معیار آوانگارد بودن غزل را «داشتن حرکت‌های نو، خلاقانه و جلوتر از زمان، حداقل در یکی از موارد محتوا، زبان و فرم نسبت به پیشینه غزل» می‌داند. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، با توجه به معنای دینامیک صفت آوانگارد این معیارها در طول زمان تغییر خواهند کرد و داوری‌های صورت‌گرفته در دوره حاضر بر اساس جریان غزل امروز و مقایسه آن با پیشینه دورتر (حداقل یک دهه) صورت گرفته است. باور ما بر این است که این حرکت آهسته است. لذا تغییرات سال به سال مشهود نخواهند بود، بنابریان انتظار این نیست که آثار امسال با سال قبل تغییر شگرفی داشته باشند؛ ولی انتظار می‌رود که با آثار دهه‌های گذشته متفاوت بوده و حرکت رو به جلو و جلوتر از زمان خود داشته باشند.

این تحولات در محتوا، زبان و فرم می‌بایست در پیشانی تحولات فردی و اجتماعی در اندیشه، باورها و زبان باشند؛ از این‌رو، غزل‌هایی که بر خلاف مسیر این تحولات سروده می‌شوند، به‌زعم هیئت‌داوران این جایزه، غزل‌هایی بدون حرکت رو به جلو و در برخی موارد حتی واپسگرا بوده و نمی‌توانند آوانگارد باشند، هرچند ممکن است ارزش ادبی بالایی داشته باشند و مورد پسند بخشی از جامعه باشند؛ اما غزل آوانگارد نیستند.

منظور هیئت‌داوران از تحولات در فرم غزل، بیشتر فرم درونی است. تغییرات در فرم بیرونی تا جایی پذیرفته است که اسکلت اصلی شعر را بتوان غزل نامید. ساختارشکنی‌ها در فرم بیرونی علاوه بر اینکه باید به ماهیت غزل بودن آن آسیب نرسانده و در نمای بیرونی مخاطب غزل بودن را حس کند، می‌بایست هوشمندانه و بنا به ضرورت فرم درونی و تطابق با روایت یا خلاقیت‌های زبانی باشد. نمونه روشن این نوع ساختارشکنی‌های خلاقانه در فرم بیرونی را می‌توان در آثار موخرتر زنده‌یاد حسین جلال‌پور مشاهده کرد. ساختارشکنی‌ها در فرم بیرونی که نمای بیرونی شعر را به‌طور کامل به مسمط‌ها و انواع دیگر قالب‌ها تغییر دهند، از نظر هیئت‌داوران این جایزه به‌عنوان غزل پذیرفته نیست.

در بخش کتاب، آثاری پذیرفته شدند که حداقل پنجاه درصد از شعرها قالب غزل (با تعریف فرم بیرونی فوق) را داشتند. بنابراین در روند داوری فقط غزل‌های یک کتاب ملاک بود و شعرهایی که در قالب‌های دیگر بودند در قضاوت دخالت داده نشدند. ممکن است یک کتاب بر اساس شعرهایی که در قالب‌های دیگر مثل چهارپاره و ... بوده‌اند بهتر از آثار انتخاب شده بوده؛ ولی در قیاس غزلهایش با سایر کتاب‌ها انتخاب نشده باشد.»

هیئت‌داوران (شامل طاهره خنیا، صالح سجادی، حسن صادقی‌‌پناه، مجید معارف‌‌وند و حمیدرضا وطن‌‌خواه) در بخش غزل، اثر ساجده جبارپور ماسوله و در بخش مجموعه‌غزل‌های منتشر‌شده، «جزیره‌ی لیلی» سروده زینب چوقادی (نشر فصل پنجم) را به‌عنوان آثار برگزیده معرفی کردند.

یادآوری می‌شود، آیین پایانی دومین جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور با اجرای علیرضا بحرانی، مجری و گوینده صدا و سیمای مرکز بوشهر و کارگردانی مهدی تنگستانی، بازیگر و کارگردان تئاتر استان بوشهر، برگزار شد. پخش نماهنگ‌هایی از نخستین دوره جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور و معرفی بندر گناوه، مقاله‌خوانی مسعود کبگانی و اجرای گروه موسیقی «طوف» از دیگر بخش‌های این آیین بود.