خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، حسن گلچین: مسئله ادبیات انقلاب اسلامی، به‌خصوص رمان که شاخصه مهم آن است، با وقوع انقلاب اسلامی درسال 1357 رقم خورد. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در همه ابعاد زندگی مادی و معنوی کشور ما تحول جدید و بنیادی شکل گرفت و جامعه ما وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود شد. این تغییر و تحولات، درحوزه فرهنگ به ویژه ادبیات از همه حوزه‌های دیگر عمیق‌تر و محسوس‌تر بود. با توجه به اینکه موضوع انقلاب اتفاق بسیار بزرگ است و بخش تبلیغات آن حاجتمند ادبیات است، خلق مفاهیم و اصطلاحات بدیع و تازه که مناسب حال روز مردم و جامعه انقلابی باشد، در حیطه تخصصی ادیبان و نویسندگان است. این نیاز، خود سبب نگاه جدید و ایجاد انقلاب در ادبیات دوره است و فرایند آن، سبک و روش و آثاری نو پدید می‌آورد.

از طرفی انقلاب و جنگ، چون برهه بسیار مهم فرهنگ و تاریخ کشور را شامل می‌شود، مطالعه و پرداختن به آن چراغ راه آیندگان است و به بالندگی ادبیات ما کمک شایان خواهد کرد و سبب توجه ادیبان به ضرورت و جایگاه ادبیات در شرایط بحرانی است.

مقوله دیگری که در ادبیات انقلاب اسلامی حائز اهمیت و قابل بحث است، جنبه مذهبی و دینی آن است. این جنبه چون مسبوق به سابقه نبوده است، ورود و خلق اصطلاحات و شعارهای واندیشه‌های مذهبی را به ادبیات داستانی فارسی باعث شد که در نوع خود بدیع است. با این اتفاق نو، نوع نگاه و اندیشه در ادبیات کاملا تغییر کرد و آرمان‌های دینی و قدسی جایگزین غرض‌های مادی و دنیایی شد.

با این همه مشکلاتی چند در این مسیر (ادبیات داستانی مدرن)، به استثاء شعر و شاعری و حکایات و قطعات ادبی که بومی این مرز و بوم بود، وجود داشت و در روند شکل‌گیری ادبیات داستانی انقلاب مانع ایجاد کرد و از حرکت مورد انتظار آن کاست. از جمله موضوعات مهم که تا دیر زمان باعث ایستایی ادبیات داستانی بعد از انقلاب شد، تضاد ماهیت داستان مدرن و مقومات مذهبی بود. شاکله دین اسلام و مذهب شیعه به‌خصوص، قداست‌ها و مطلقیات است که اگر به این مقومات خدشه وارد شود، دین و مخصوصا مذهب شیعه تهی از معنا خواهد شد و هویت اصیل خودش را از دست می‌دهد. درحالیکه فلسفه وجودی رمان مدرن، شکستن و زدودن مطلقیات و قداست‌ها از ساحت زندگی بشر مدرن است. این ظرف و مظروف به واقع به همدیگر حد می‌زدند و در یک مقوله واحد نمی‌گنجیدند. همین امر هم خط فراق داستان‌نویسان مدرن و مذهبیون در قبل از انقلاب بود و سبب شد که این دو گروه در زیر یک سقف نگنجند.

موضوع دیگر،برای نوشتن و تالیف یک رمان یا داستان بلند، نیازمند زمان و آرامش و مطالعه است که این هردو با انقلاب و شور و هیجانات شروع و وقوع و حتی پایان آن درتضاد است. مزید بر این، خط کشی بین نویسندگان خودی و ناخودی و هجو همدیگر در محفل‌های ادبی، معضلی بود که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. همانطورکه نمی‌توان شوربختی ادبیات سفارشی و دولتی را نادیده گرفت.

مبحث مورد مناقشه دیگر، تعیین چارچوب و محدویت (ممیزی) برای هنرمند و نویسنده است که پرنده خیال او و قلمش را از پرواز فراغ بال در عالم خیال و اندیشه باز می‌دارد.

همه این موارد، سنگ سر راه ادبیات انقلاب بوده‌اند و حرکت آن را کند کرده‌اند. اما از آنجایی که ذات ادبیات و هنر و نویسنده و هنرمند، سکون‌ناپذیری است و از سنگ خارا همیشه راهی برای برون رفت، جسته است، دراین مسیر هم راه خود را با تامل و تعمق پیدا کرده است و با تغییراتی در ظرف و مظروف و استفاده از شگردهای هنرمندانه راه برون رفت خود را یافته است. بعد از انقلاب و بعد از پایان جنگ تحمیلی، شاهد خلق و آفرینش آثار قابل توجهی هستیم که خیره‌کننده است اما قانع کننده نیست. چون اکثر شاهکارهای جهانی عالم ادبیات، مضمون رکنی‌شان انقلاب و جنگ بوده است، برای نمونه می‌توان به اثر فناناپذیر شاهنامه حکیم فردوسی بزرگ و «جنگ و صلح» تولستوی و «بینوایان» ویکتور هوگو اشاره کرد. پس انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که طولانی‌ترین جنگ قرن بعد از جنگ ویتنام بود،به طریق اولی استحقاق خلق شاهکارهای جهانی را دارد. به امید زاده شدن آنها، در آینده نزدیک!