به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، فارسی‌آموزان سراسر دنیا از این پس می‌توانند با فناوری نوینی که در مجموعه‌ بزرگ کتاب‌های «فارسی‌نامه» به کار رفته است، زبان فارسی را از عمومی گرفته تا فارسی نیمه‌تخصصی و دانشگاهی به شیوه‌ای آسان، سریع و نظام‌مند یاد بگیرند. شرح گفت‌وگو با امیررضا وکیلی‌فرد متخصص آموزشکاوی زبان فارسی را -که این کتاب زیر نظر او چاپ و منتشر شده است- در ادامه می‌خوانید:

پیش از آغاز پرسش در مورد مجموعه‌ فارسی‌نامه، از دیدگاه جناب عالی، چه‌کسی باید منابع آموزشی را طراحی و تدوین کند؟
آموزش زبان از بسیاری جهات با آموزش علوم دیگر متفاوت است. حتی امروزه آموزش زبان‌ خود به سه تخصص جداگانه یعنی آموزش زبان به عنوان زبان اول، دوم و خارجی تقسیم می‌شود و هریک از آنها نیز به گرایش‌ها و زیرشاخه‌های گوناگون دیگری مثلاً در بازه‌های سنی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، یا ناشنوایان، ...  بخش شده‌اند. دانش آموزشکاوی زبان دانش میان‌رشته‌ای است که از دستاوردهای دانش‌های دیگر از جمله روانشناسی، جامعه‌شناسی، روش‌شناسی، زبان‌شناسی کاربردی، مدیریت، سنجش و آزمون‌سازی، ... بهره می‌گیرد. دیگر این طرز تفکر که بر اساس آن می‌توان مانند خیام، رباعی‌سرا بود و در عین حال، فیلسوف، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس، پاسخگوی نیازهای عصر فناوری و ارتباطات نیست، بویژه در رقابت با زبان‎‌های دیگر که آموزش زبان خویش را همگام با پیشرفت دانش‌های یادشده بدون درنگ به‌روز می‌کنند.

تغییرات مداوم و رو به جلوی آموزش زبان‌ها باعث شده است که در زبان فارسی نیز بدون داشتن تحصیلات آکادمیک در آموزشکاوی زبان و تخصص در این زمینه، … تدریس یا تدوین هر گونه کتاب آموزشی لطمات جبران‌ناپذیری را به زبان فارسی در مقایسه با زبان‌های دیگر وارد کند. زبان فارسی، بجز زیرمهارت املا، جزو زبان‌های ساده است؛ اما روشن است که تدریس زبان فارسی توسط غیرمتخصصان و نیز کتاب‎‌هایی که به صورت غیرعلمی و ضعیف تدوین شده‌اند، به یادگیری سریع و بهینه‌ زبان فارسی فارسی‌آموزان خارجی منجر نمی‌شود. از همین رو، آنان با دیدن سطح زبانی فارسی هم‌دانشگاهیان سال بالاتر و دشواریافتن زبان فارسی در دانشگاه‌های خارجی به سوی یادگیری زبان‌هایی چون عربی، ترکی، ... در سال‌های اخیر جذب می‌شوند. به طور خلاصه، اگر پاسخ پرسش شما را بدهم، کسی می‌‎تواند به تهیه و تدوین کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‎‌زبانان، و همین‌طور به فارسی‌زبانان دست بزند که درس‌های تهیه و تدوین کتاب‎های آموزش زبان را در دانشگاه گذرانده و سال‌ها نیز تجربه تدریس به این عزیزان را داشته باشد.

کتاب فارسی‌نامه برای کدام دسته از فارسی‌آموزان، هم از جهت سطح دانش زبانی و هم از نظر زبان مادری فارسی‌آموز مناسب است؟
مخاطبان مجموعه‌ فارسی‌نامه تمام گروه‌‎های زبانی هستند و زبان مبدا یا مادری خاصی را هدف قرار نداده است. با توجه به اینکه مجموعه‌ فارسی‌نامه بزرگترین و کامل‌ترین مجموعه آموزش زبان فارسی با حداقل 14 جلد کتاب است، پاسخگوی همه سطوح و نیازهای عمومی و نیمه‌تخصصی فارسی‌آموزان خواهد بود.
فارسی‌آموز بعد از پایان این دوره در چه مرحله از هرکدام از چهار مهارت زبانی خواهد بود؟
سطح‌بندی کتاب‌ها و آموزش همزمان همه‌ مهارت‌ها (شنیداری، گفتاری، خوانداری، نوشتاری، فرهنگی و اجتماعی) و زیرمهارت‌های زبانی (دستور، واژه و تلفظ) در هر مرحله به مرحله‌ بعدی یعنی سطوح پایه، فراپایه، فرومیانی، میانی و فرامیانی رهنمون می‌شوند. چیدمان محتوای آنها به گونه‌ای است که زبان‌آموزی که فارسی نمی‌داند، می‌تواند پس از طی فارسی عمومی، با یادگیری فارسی نیمه‌تخصصی به سطح پیشرفته‌ زبان فارسی دست پیدا کند.

با توجه به وجود منابع متفاوت و تقریبا زیاد در آموزش زبان فارسی چه شد که تصمیم به نوشتن فارسی‌نامه گرفتید؟
بر خلاف این تصور، منابع مناسب برای آموزش زبان فارسی به شمار انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. در این میان، هنوز منابع آموزشی -که بر مبنای شیوه‌های علمی تدوینِ منابع آموزش زبانی، تهیه شده باشد- بسیار کمتر از این تعداد است. البته طی این سال‌ها کیفیت تالیف کتاب‌های آموزش زبان فارسی بهتر از گذشته شده است و در سال‌های آینده، منابع علمی‌تر خواهند شد.                                         

فارسی‌نامه هم به آموزش عمومی و هم به آموزش زبان‌های نیمه‌تخصصی (علوم پزشکی و علوم اجتماعی) می پردازد؟ آیا فارسی‌نامه جلدهای بعدی هم دارد؟
این مجموعه دارای سطوح عمومی (هریک دو جلد) و یک سطح پیشرفته است. همان‌گونه که ملاحظه می‌کنید، سطح پیشرفته‌ آن کمک می‌کند که دانشجویان برای ورود به دانشگاه‌های داخل و خارج از کشور با فارسی‌نیمه‌تخصصی رشته‌های خویش در گروه‌های مختلف دانشگاهی آشنا شوند. تا کنون فارسی دانشگاهی علوم پرشکی و فارسی دانشگاهی علوم اجتماعی منتشر شده است و فارسی‌نامه‌های علوم انسانی و علوم مهندسی هم در راه هستند؛ اما به طور کلی، این مجموعه حداقل شامل 14 جلد است.

آیا کتاب معلم هم برای این دوره در دست تالیف دارید یا از نظر شما لازم نیست و مربی با تکیه به کتاب می تواند کار را به‌خوبی پیش ببرد؟
نه؛ در این مرحله به دلیل حجم سنگین کار در اولویت نیست. از دیدگاه من، اگر مدرس زبان فارسی در دانش آموزشکاوی زبان فارسی تخصص داشته باشد یا همان رشته‌ای که در ایران هم‌اکنون به آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان مرسوم است، مدرک داشته باشد، برای تدریس نیازی جدی به کتاب راهنمای معلم ندارد. در واقع، مدرس زبان آن‌قدر باید به این دانش چیره باشد که بتواند از کتاب و حتی محتوای آموزشی دیگر بر حسب نیازهای کلی زبانی یا ضرورت‌های آنی فارسی‌آموز در کلاس به بهترین شکل استفاده کند. بر اساس بیشتر نظریه‌های آموزشی، مدرس زبان باید در طراحی محتوا نقش فعال‌تری بر عهده گیرد و نسبت به سازگارکردن، تغییردادن محتوای کتاب درسی و حتی، مذاکره با زبان‌آموزان برای پوشش‌دادن نیازهای گسترده و متنوع آنان در موقعیت‌های مختلف اقدام کند.  چه کاستی‌هایی در منابع موجود بود که نوشتن یک اثر جدید را در این زمینه ضروری می‌کرد؟
همان‌طور که گفتم، کتاب‌های آموزشی که بر اساس دانش آموزشکاوی زبان نوشته شده باشد، بجز یکی‌دو مجموعه که بهتر از کتاب‌های دیگر هستند، وجود ندارد. در این مجموعه کوشیده شد که در هریک از کتاب‌های این مجموعه همزمان به همه‌ مهارت‌ها (شنیداری، گفتاری، خوانداری، نوشتاری، فرهنگی و اجتماعی) و زیرمهارت‌های زبانی (دستور، واژه و تلفظ) پرداخته شود. در سطح عمومی، بر مهارت‌ شنیداری و مهارت گفتاری بیشتر تاکید شده است تا امکان ارتباط کارآمدتر با فارسی‌زبانان و در موقعیت‌ها و زندگی واقعی را فراهم آورد. بخش‌های خودسنجی کتاب به زبان‌آموزان کمک می‌کند تا دریابند تا چه میزان به هدف‌های زبانی و ارتباطی در این واحد دست یافته‌اند. کتاب کار و تمرین‌های ساختاری آن، هم «درستی» و هم «روانی» زبان فارسی را در هریک از مهارت‌ها گسترش می‌دهد.

در کنار این‌ها، باید گفت که هر چند سال دانش آموزشکاوی زبان‌ها تغییر و تحول می‌یابد. امروزه نسل نو هم بیش از گذشته با فناوری‌های نوین خو گرفته‌اند. برای همین، برای نخستین بار در دنیا، رمزینه‌ها‌ی پاسخ سریع برای شنیدن همه‌ تمرین‌های شنیداری به کمک تلفن همراه به‌ کار رفته است. من مطمئن هستم که این مجموعه تاثیر چشمگیر خود را در آینده بر سطح کیفی سایر مجموعه‌های آموزشی زبان فارسی و ارتقای آن خواهد گذاشت. در کنار سایر ویژگی‌های مثبت کمی و کیفی مجموعه، راهبردهای یادگیری همه‌ مهارت‌های زبانی، بویژه در سطح پیشرفته و نیمه‌تخصصی، به صورت گسترده آموزش داده شده است تا زبان‌آموزان بتوانند در یادگیری خویش با خودمختاری بیشتر نقش‌آفرینی کنند و در خارج از کلاس نیز به یادگیری ادامه دهند.

آیا کنار مجموعه‌ فارسی‌نامه، کتاب‌های دیگری در زمینه‌ آموزش زبان فارسی به خارجی‌‌ها در دست چاپ است؟
هرچند که این مجموعه به‌تنهایی برای یادگیری زبان فارسی جامع است؛ اما در کنار این مجموعه و در همین حوزه، کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی دیگر همزمان نیز در دست تالیف و چاپ دارم. خوانندگان شما می‌توانند چشم‌به‌راه آنها باشند و من هم می‌کوشم تا آنها زودتر به جهان شگفت‌انگیز کتاب‌ها گام نهند.