خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، کرونا در نخستین ماه‌های شیوع به‌عنوان بحران فلج‌کننده کسب و‌کار‌ها شناخته می‌شد. بازار ضعیف نشر کودک با توجه به کاهش 20 درصدی تولید که در مقایسه با دو سال 1398 و 1399 به دست آمده، لطمه قابل‌توجهی از شیوع کرونا متحمل شده است. با وجود همه مسائل این حوزه، ناشران کودک تلاش کردند با ابزار‌های مختلف راهی برای خروج از بحران پیدا کنند.

به‌نظر می‌‌رسد تجربه‌ ناشران که به گفته آرزو طیرانی، مدیر فروش کتاب کودک نشر چشمه، با آزمون و خطا فراونی همراه بوده، از راهکار برون رفت از بحران، به ابزار دائمی ناشران برای معرفی و فروش تبدیل شده است.
 
طیرانی می‌گوید: «ناشران کتاب کودک می‌توانند در پساکرونا، با نگاه حرفه‌ای‌تر، به ایجاد بازار مستقل کتاب در این فضا فکر کنند.»         
 
بازار کتاب کودک، به گفته کارشناسان از اوایل دهه 90 با افت محسوس شمارگان کتاب مواجه شد؛ علاوه‌براین بررسی‌ها نشان می‌‌دهد، میزان تولید این حوزه در سال 1399 در مقایسه با سال 1398، 20 درصد کاهش داشته که برخی این میزان را تا 50 درصد نیز تخمین می‌زنند. در ایجاد وضعیت فعلی بازار کتاب کودک، کدام یک از عوامل کرونا، مشکلات اقتصادی و کمبود یا گرانی ملزومات نشر به‌ویژه کاغذ را بیشتر  موثر می‌دانید؟
هر کدام از عوامل مطرح شده، سهمی در شکل‌گیری وضعیت فعلی بازار کتاب کودک دارند. چندین عامل را با یکدیگر مرتبط می‌دانم. افزایش قیمت کاغذ، میزان خرید کتاب در همه حوزه‌ها، به‌ویژه حوزه کودک را شدید‌تر کاهش داده است. به نظر می‌رسد، هرچه قیمت کتاب با افزایش قیمت نهاده‌های تولید، افزایش پیدا کند، خرید کتاب کودک از فهرست علاقه‌مندی خانواده‌‌ها حتی خانواده‌هایی که به خرید کتاب اهمیت می‌دهند، کنار گذاشته می‌شود. کتاب‌هایی برای کودکان جذابیت دارد که با کاغذ گلاسه و رنگ‌بندی‌های متنوع تولید شود، تولید کتاب با این نوع کاغذ بی‌تردید گران‌تر تمام می‌شود و با توجه به کاهش توان اقتصادی مردم بر میزان خرید کتاب کودک موثر است.   

بازار کتاب مانند سایر کسب و کار‌ها از شیوع کرونا متاثر شد. با توجه به اعمال محدودیت‌ها، میزان حضور کودکان در کتاب‌فروشی‌ها به‌‌شدت کاهش پیدا کرد و این خانواده‌ها بودند که در غیبت فرزندان خود به انتخاب و خرید کتاب دست زدند. به‌نظر می‌رسد، خرید کتاب در غیاب بچه‌‌ها، از سوی پدر‌ و مادر‌ها، برتعداد کتاب‌های خرید‌اری شده تاثیر‌گذار است؛ به‌عبارت دیگر حضور کودک و یا نوجوان در کتاب‌فروشی‌ها، مشاهده و لمس کتاب، خرید‌های بیشتری را محتمل می‌کند.
 
استفاده روز‌افزون از ابزار‌های نوین ارتباطی مثل تلفن‌های هوشمند و یا تبلت نیز بر بازار کتاب کودک، تاثیر‌گذار بوده است. کاهش علاقه‌ به کتاب در بین گروه‌های سنی کودک و نوجوان به‌شدت دیده می‌شود، امروزه حتی گوشی همراه پدر و مادر‌ها هم از بازی‌های مورد علاقه بچه‌ها پُر است.
 
17 ماه همزیستی با کرونا، هرچند برخی کتاب‌فروشی‌ها و ناشران را به تعطیلی و توقف فعالیت مجبور کرد اما تعداد قابل‌توجهی نیز برای نجات بازار خود، ابتکارات و راهکار‌های جدیدی را تدبیر کردند. کدام‌یک از راهکار‌های ناشران حوزه کودک را در 17 ماه گذشته موثرتر بوده است؟   
به‌نظر می‌رسد، مهم‌ترین راهکار، فروش آنلاین کتاب است. ایجاد صفحه و یا گروه در فضای مجازی و حتی شبکه اجتماعی واتس‌آپ، بسیاربسیار موثر بوده است؛ حداقل اینکه بتوانند با معرفی تازه‌های نشر سرپا باشند. علاوه‌بر فضای مجازی که مهم‌ترین عامل تداوم تولید کتاب ناشران، برگزاری برخی نشست‌ها با رعایت شیوه‌نامه‌ها از سوی برخی ناشران در حفظ بازار کمک کرده است.
 
برگزاری دورهمی‌ با مخاطبان کودک و یا نوجوان، با توجه به محدودیت‌ها چندان عملی به‌نظر نمی‌رسد، درباره این تجربه بیشتر توضیح بفرمایید.
دفتر نشر چشمه، با معرفی کتاب در شبکه‌های اجتماعی، از مخاطبان کودک و نوجوان دعوت می‌کند تا علاوه‌بر مطالعه، درباره محتوای کتاب مطلب تولید و ارسال کنند. هر یک از علاقه‌مندان بعد از مطالعه کتاب، در دورهمی مجازی حاضر می‌شوند و درباره کتاب گفت‌و‌گو می‌کنند. در نهایت به بهترین یادداشت با موضوع کتاب، جایزه اهدا می‌شود.

نشست‌های حضوری با حضور حداقلی افراد در دفتر نشر چشمه برگزار شده است که در معرفی و در نهایت خرید کتاب بسیار تاثیر‌گذار بوده است. مشاهده واکنش مخاطبان کتاب کودک در نشست‌های حضوری به‌طور طبیعی آسان‌تر اما برگزاری نشست‌‌‌های مجازی، فرآیند زمان‌‌بری است. با شیوع کرونا، ورود ناشران به عرصه فضای مجازی با آزمون و خطا همراه و درصد اشتباهات بالا بود اما به‌مرور زمان میزان خطا‌‌ها کاهش و کیفیت حضور، افزایش پیدا کرد.     
 بچه‌ها بر اثر تبلیغ، متاثر از گروه‌های دوستی کتاب می‌خرند اما برخی کتاب‌ها به‌دلیل تلاش ناشر در ایجاد بازار، خریداری می‌شود؛ به‌‌عبارت دیگر برخی ناشران، از بازار بالقوه، بازار بالفعل می‌سازند. بسیاری از ناشران مانند نشر چشمه با این سیاست تلاش می‌کنند کتاب، تنها برای پاسخ به نیاز آنی بازار نباشد؛ بلکه علاوه‌بر پرورش ذهن و توجه به خلاقیت بچه‌ها، می‌خواهد آن‌‌ها را به مخاطبان بزرگسال آینده تبدیل کند.
 
چشم‌انداز آینده بازار کتاب کودک در پساکرونا را با توجه به تجارب ناشران این حوزه در همزیستی با کرونا و همچنین استفاده از فضای مجازی چطور می‌بینید؟
ایران از‌جمله کشور‌هایی است که ناشران آن به‌واسطه کرونا به قابلیت‌های فضای مجازی توجه کردند که البته با وجود همه سختی‌ها تجربه خوبی بود. به‌نظر می‌رسد با توجه به پشت سرگذاشتن فرازو‌نشیب‌های حضور در فضای مجازی، ناشران از‌جمله ناشران کتاب کودک می‌توانند در پساکرونا، با نگاه حرفه‌ای‌تر، به ایجاد بازار مستقل کتاب در این فضا فکر کنند. یکی از نتایج تحقق این ایده، کمک به فروش حضوری است.