به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس، به نقل از روابط عمومی مرکز حافظ شناسی، کاووس حسن‌لی، رئیس مرکز حافظ شناسی و مدیر پروژه «دو سده سخنوری» در این نشست، با اشاره به کتاب طرح پژوهشی موسوم به «خورشیدهای سه‌گانه» که در این مرکز در حال انجام است، گفت: «فرهنگ مردم شیراز در دورهی سعدی و حافظ»، یکی از موضوعات یازده‌گانه‌ای است که در طرح بزرگ «خورشیدهای سه‌گانه» به انجام رسیده است. این طرح، برای ساخت یک مجموعه نمایشی در پیوند با زندگی و روزگار سعدی، خواجو و حافظ صورت گرفت؛ بنابراین ضرورت داشت در پژوهشی مستقل و مستند آنچه برای فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان و سازندگان مجموعه در پیوند با آداب و رسوم و باورها، پوشش، غذاها، شغل‌ها و موضوعات دیگر فرهنگ مردم در دو سده‌ی هفتم و هشتم در شیراز وجود داشته است، فراهم آید.
وی افزود: امروز حتی اگر سریال «خورشیدهای سه‌گانه» نیز ساخته نشود، مجموعه «دو سده سخنوری»، منبع پژوهشی ارزشمندی برای پژوهشگران خواهد بود.
در ادامه محمدرضا صرفی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان، به‌عنوان اولین منتقد این نشست، کتاب «فرهنگ مردم شیراز در دورهی سعدی و حافظ» را اثری ارزشمند ارزیابی کرد و گفت: ایهام ظریفی که در کلمه «فرهنگ» در نام کتاب است، از یک‌سو معنای دیکشنری و از سوی دیگر مباحث فرهنگی را دربرمی‌گیرد و در متن کتاب هم با این دو معنا روبه‌روییم.
وی افزود: استفاده شاعران و نویسندگان در متون منظوم و منثور از فرهنگ و عناصر عامه به‌اختصار است. آنها جزئی از عناصر فرهنگی را گرفته و باقی مطالب باید در ذهن مخاطب شکل بگیرد. اثری مانند «فرهنگ مردم شیراز در دورهی سعدی و حافظ» مخاطب این متون را برای فهم بهتر و سپیدخوانی یاری می‌کند.
وی گفت: این اثر آمیزه‌ای از ادبیات رسمی و فرهنگ عامه است. مدخل‌‌گزینی و فصل‌بندی کتاب بسیار خوب است و نویسندگان کتاب امانت‌دار بوده‌اند.
از نظر این استاد زبان وادبیات فارسی، افزودن یک مقدمه روش‌شناسانه به این کتاب ضروری است و صرفی معتقد است: بعضی از مدخل‌های روشن و آشنا نیاز به توضیح نداشته‌اند و احتمالا، مؤلفان برای حفظ یکدستی اثر آنها را هم در کتاب آورده و توضیح داده‌اند.
او همچنین به برخی برداشت‌های اشتباه مؤلفان در این کتاب اشاره کرد و گفت: این موارد بسیار اندک است؛ اما بهتر است در چاپ‌های بعدی مدنظر قرار گیرد.
فهیمه حیدری، دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز نیز که خود از ویراستان مجموعه «دو سده سخنوری» بوده است، دومین منتقد این نشست بود که در ابتدا به ارزش و اهمیت متون دانشنامه‌ای و فرهنگ‌نامه‌ها در حوزه‌های مختلف پژوهشی پرداخت و بیان کرد: گرچه این متون دارای گستردگی و وسعت بسیاری است، اما برخی از این متون مانند فرهنگ مردم شیراز در دوره سعدی و حافظ، چارچوب ثابت و مشخصی دارند که هم در بعد زمانی و هم در بعد مکانی کاملا نظام‌مند است.
وی پس از ارائه مختصری در معرفی فصل‌های کتاب، به تعریف فرهنگ و نسبت فرهنگ و طبیعت اشاره کرد و از منظری به معرفی این کتاب پرداخت که نشان داده شود، کاربست متون فرهنگ‌نامه‌ای همچون فرهنگ مردم شیراز در پژوهش‌های ادبی چگونه است، تا بدین طریق نقش بنیادین چنین آثاری به مثابه پایه‌های پژوهش‌های دیگر مشخص شود.
در بیان این منتقد ادبی، نوع نگاه به متون فرهنگ‌نامه‌ای از منظر علومی چون مطالعات فرهنگی یا نشانه‌شناسی اجتماعی مدنظر بود.
وی هدف خود را از حضور در این برنامه علاوه‌بر معرفی اجمالی و بررسی کتاب فرهنگ مردم شیراز در دوره سعدی و حافظ، بررسی قابلیت متون فرهنگ‌نامه‌ای برای پژوهش‌های دیگر عنوان کرد و گفت: علاوه بر شناخت تقریبا جامعی که چنین متونی از دانش‌ها یا فرهنگ‌های مدنظر ارائه می‌دهند، نگاهی بسامدگونه به مدخل‌ها می‌تواند یکی از ابزارهای پژوهشگران برای تحلیل باشد.
به‌گفته حیدری، چنین فرهنگ‌نامه‌هایی را می‌توان دستمایه‌ای ارزشمند برای پژوهش در حوزه‌هایی چون مطالعات فرهنگی، مردم‌شناسی، نشانه‌شناسی اجتماعی و حتی مطالعات منطقه‌ای دانست.
این دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در میان سخنان خود، جای بحث «مکان» به‌معنی «مسکن و محل زیست مردم» در دو قرن هفتم و هشتم را در این پژوهش را خالی دانست و اظهار کرد: مدخل‌های مرتبط با مکان بر غنای بیشتر این اثر می‌افزود؛ چراکه انسان متأثر از مکانی است که در آن رشد یافته و بالنده شده است.
حیدری گفت: کتاب «فرهنگ مردم در دوره سعدی و حافظ»، به میزان در خور توجهی نشانگر جریان زیست فرهنگی ما در دو قرن هفتم و هشتم هجری است که از مهم‌ترین قرون در شکل‌گیری و خلق آثار ارزنده ادب فارسی به‌شمار می‌رود.
فرزانه معینی، سرپرست مؤلفان نیز در این برنامه، درخصوص چگونگی تدوین کتاب سخن گفت و آثار سعدی و حافظ را منابع اصلی این پژوهش برشمرد و توضیح داد: برای تألیف این کتاب که ساختار دانشنامه‌ای دارد و بخشی از فرهنگ مردم قرن هفتم و هشتم شیراز را بازمی‌نماید، پس از تعیین موضوعات کلی و مطالعه منابع، حدود هفت‌هزار فیش در سامانه‌ای ویژه و تحت وب ساماندهی نوشته شد. در مرحله سوم، مقاله‌های جداگانه برای هر مدخل، از سامانه‌ی یادشده، گزارش‌گیری و تدوین شد.
مؤلفان دیگر کتاب، مدینه کرمی، انسیه هاشمی و ابراهیم اکبری نیز درباره منابع و بخش‌هایی که تألیف کرده بودند، توضیحاتی ارائه دادند تا فصول پنج‌گانه کتاب برای مخاطبان معرفی شود.
به گفته آنان کتاب‌های «مقاصدالالحان»، «طبیبانه‌های حافظ»، «اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی»، «سازمان اداری خوارزمشاهیان» و «کلیات بسحاق اطعمه شیرازی»، به تصحیح و توضیح دکتر منصور رستگار فسایی از منابع مهم پژوهشی کتاب فرهنگ مردم شیراز بوده است.
یادآور می‌شود، نشست «بررسی و نقد کتاب فرهنگ مردم در دوره سعدی و حافظ» که با حضور جمعی از ادب‌دوستان و دانشگاهیان ترتیب یافت، با همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، مدیریت فرهنگی و مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، به‌صورت مجازی برگزار شد.
وی افزود: امروز حتی اگر سریال «خورشیدهای سه‌گانه» نیز ساخته نشود، مجموعه «دو سده سخنوری»، منبع پژوهشی ارزشمندی برای پژوهشگران خواهد بود.
در ادامه محمدرضا صرفی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان، به‌عنوان اولین منتقد این نشست، کتاب «فرهنگ مردم شیراز در دورهی سعدی و حافظ» را اثری ارزشمند ارزیابی کرد و گفت: ایهام ظریفی که در کلمه «فرهنگ» در نام کتاب است، از یک‌سو معنای دیکشنری و از سوی دیگر مباحث فرهنگی را دربرمی‌گیرد و در متن کتاب هم با این دو معنا روبه‌روییم.
وی افزود: استفاده شاعران و نویسندگان در متون منظوم و منثور از فرهنگ و عناصر عامه به‌اختصار است. آنها جزئی از عناصر فرهنگی را گرفته و باقی مطالب باید در ذهن مخاطب شکل بگیرد. اثری مانند «فرهنگ مردم شیراز در دورهی سعدی و حافظ» مخاطب این متون را برای فهم بهتر و سپیدخوانی یاری می‌کند.
وی گفت: این اثر آمیزه‌ای از ادبیات رسمی و فرهنگ عامه است. مدخل‌‌گزینی و فصل‌بندی کتاب بسیار خوب است و نویسندگان کتاب امانت‌دار بوده‌اند.
از نظر این استاد زبان وادبیات فارسی، افزودن یک مقدمه روش‌شناسانه به این کتاب ضروری است و صرفی معتقد است: بعضی از مدخل‌های روشن و آشنا نیاز به توضیح نداشته‌اند و احتمالا، مؤلفان برای حفظ یکدستی اثر آنها را هم در کتاب آورده و توضیح داده‌اند.
او همچنین به برخی برداشت‌های اشتباه مؤلفان در این کتاب اشاره کرد و گفت: این موارد بسیار اندک است؛ اما بهتر است در چاپ‌های بعدی مدنظر قرار گیرد.
فهیمه حیدری، دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز نیز که خود از ویراستان مجموعه «دو سده سخنوری» بوده است، دومین منتقد این نشست بود که در ابتدا به ارزش و اهمیت متون دانشنامه‌ای و فرهنگ‌نامه‌ها در حوزه‌های مختلف پژوهشی پرداخت و بیان کرد: گرچه این متون دارای گستردگی و وسعت بسیاری است، اما برخی از این متون مانند فرهنگ مردم شیراز در دوره سعدی و حافظ، چارچوب ثابت و مشخصی دارند که هم در بعد زمانی و هم در بعد مکانی کاملا نظام‌مند است.
وی پس از ارائه مختصری در معرفی فصل‌های کتاب، به تعریف فرهنگ و نسبت فرهنگ و طبیعت اشاره کرد و از منظری به معرفی این کتاب پرداخت که نشان داده شود، کاربست متون فرهنگ‌نامه‌ای همچون فرهنگ مردم شیراز در پژوهش‌های ادبی چگونه است، تا بدین طریق نقش بنیادین چنین آثاری به مثابه پایه‌های پژوهش‌های دیگر مشخص شود.
در بیان این منتقد ادبی، نوع نگاه به متون فرهنگ‌نامه‌ای از منظر علومی چون مطالعات فرهنگی یا نشانه‌شناسی اجتماعی مدنظر بود.
وی هدف خود را از حضور در این برنامه علاوه‌بر معرفی اجمالی و بررسی کتاب فرهنگ مردم شیراز در دوره سعدی و حافظ، بررسی قابلیت متون فرهنگ‌نامه‌ای برای پژوهش‌های دیگر عنوان کرد و گفت: علاوه بر شناخت تقریبا جامعی که چنین متونی از دانش‌ها یا فرهنگ‌های مدنظر ارائه می‌دهند، نگاهی بسامدگونه به مدخل‌ها می‌تواند یکی از ابزارهای پژوهشگران برای تحلیل باشد.
به‌گفته حیدری، چنین فرهنگ‌نامه‌هایی را می‌توان دستمایه‌ای ارزشمند برای پژوهش در حوزه‌هایی چون مطالعات فرهنگی، مردم‌شناسی، نشانه‌شناسی اجتماعی و حتی مطالعات منطقه‌ای دانست.
این دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در میان سخنان خود، جای بحث «مکان» به‌معنی «مسکن و محل زیست مردم» در دو قرن هفتم و هشتم را در این پژوهش را خالی دانست و اظهار کرد: مدخل‌های مرتبط با مکان بر غنای بیشتر این اثر می‌افزود؛ چراکه انسان متأثر از مکانی است که در آن رشد یافته و بالنده شده است.
حیدری گفت: کتاب «فرهنگ مردم در دوره سعدی و حافظ»، به میزان در خور توجهی نشانگر جریان زیست فرهنگی ما در دو قرن هفتم و هشتم هجری است که از مهم‌ترین قرون در شکل‌گیری و خلق آثار ارزنده ادب فارسی به‌شمار می‌رود.
فرزانه معینی، سرپرست مؤلفان نیز در این برنامه، درخصوص چگونگی تدوین کتاب سخن گفت و آثار سعدی و حافظ را منابع اصلی این پژوهش برشمرد و توضیح داد: برای تألیف این کتاب که ساختار دانشنامه‌ای دارد و بخشی از فرهنگ مردم قرن هفتم و هشتم شیراز را بازمی‌نماید، پس از تعیین موضوعات کلی و مطالعه منابع، حدود هفت‌هزار فیش در سامانه‌ای ویژه و تحت وب ساماندهی نوشته شد. در مرحله سوم، مقاله‌های جداگانه برای هر مدخل، از سامانه‌ی یادشده، گزارش‌گیری و تدوین شد.
مؤلفان دیگر کتاب، مدینه کرمی، انسیه هاشمی و ابراهیم اکبری نیز درباره منابع و بخش‌هایی که تألیف کرده بودند، توضیحاتی ارائه دادند تا فصول پنج‌گانه کتاب برای مخاطبان معرفی شود.
به گفته آنان کتاب‌های «مقاصدالالحان»، «طبیبانه‌های حافظ»، «اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی»، «سازمان اداری خوارزمشاهیان» و «کلیات بسحاق اطعمه شیرازی»، به تصحیح و توضیح دکتر منصور رستگار فسایی از منابع مهم پژوهشی کتاب فرهنگ مردم شیراز بوده است.
یادآور می‌شود، نشست «بررسی و نقد کتاب فرهنگ مردم در دوره سعدی و حافظ» که با حضور جمعی از ادب‌دوستان و دانشگاهیان ترتیب یافت، با همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، مدیریت فرهنگی و مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، به‌صورت مجازی برگزار شد.
نظر شما