به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ چندی قبل جمعی از مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همراه با محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم ضیافت افطاری میزبان ناشران و فعالان فرهنگ و ادبیات کشور بودند. در حاشیه‌های این مراسم صمیمانه ناشران، نویسندگان و فعالان حوزه کتاب درد دل‌های خود را به گوش مدیران ارشد وزارتخانه و خانه کتاب رساندند و این مدیران نیز به صحبت‌ها گوش کردند.
 
خبرنگار ایبنا در حاشیه این مراسم با مجتبی سادات فعال فرهنگی و مدیر انتشارات نبات چند دقیقه‌ای صحبت کرد، این دانش‌ آموخته رشته‌های علوم مهندسی درباره مشکلات حوزه نشر کشور گفت: تاکید دارم که مسائل هر حوزه‌ای را نباید ساده ببینیم، پدیده‌ها چند وجهی هستند. در مورد کالاهای فرهنگ هم یک چرخه تجاری و زنجیره ارزش وجود دارد.
 
زنجیره تولید کتاب نیازمند تقویت
وی افزود:‌ در حوزه‌های مهندسی می‌گویند قدرت هر زنجیر به اندازه ضعیف‌ترین حلقه‌اش است، به عبارتی وقتی زنجیره را می‌کشیم برای حلقه‌های قوی‌تر اتفاقی نمی‌افتد اما حلقه ضعیف‌تر پاره می‌شود. در مورد کتاب و کالاهای فرهنگی هم اگر زنجیره تقویت نشود اتفاق بزرگی نمی‌افتد.
 
سادات در ادامه گفت: زنجیره کتاب شامل چند بخش است که هر کدام از بخش‌ها نیز زیر مجموعه‌ای دارند. وقتی از یک بخش به بخش دیگر می‌رویم، فرایندی شکل می‌گیرد و با بازگشت این بخش‌ها به نقطه اول چرخه‌ای به‌وجود می‌آید. در این چرخه مرحله اول تولید است که خود زیرمجموعه‌هایی دارد.
 
مدیر نشر نبات خاطر نشان کرد: مطالعه و پژوهش‌های اولیه برای تولید یک اثر هم جزیی از بخش تولید است. ضمن اینکه برای تولید اثر مراحل تحلیل دیتا و پیش تولید هم داریم. تولید محتوا در اینجا یک تولید خام اعم از متن و سناریو است و یا هرآنچه به عنوان محتوا روی کاغذ نوشته می‌شود. سپس محتوا فرآوری می‌شود تا به یک محصول نهایی تبدیل شود.
 
این فعال فرهنگی تصریح کرد: در مورد هر کالای فرهنگی فرآوری یکجوراست، یک محصول در سایت خبری به یک شکل فرآوری می‌شود و در مورد کتاب به شکل دیگر؛ به عنوان مثال کتاب مرحله ویراستاری و تصویر‌گری دارد تا برای چاپ آماده شود.
 
مدیران تولید محتوای فرهنگی را بزرگ‌تر ببینند
وی با بیان اینکه در فضای فرهنگی کشور فقط تاکید بر بخش تولید محتواست اما چنین تولیدی بخشی از یک چرخه بزرگتر است ادامه داد: بعد از تولید و چاپ کتاب، مرحله دوم بازاریابی، بازارسازی، جذب و تبلیغ است. این فرایندها هرکدام زیرشاخه‌هایی دارد. اینکه ناشر چه بستری را آماده کرده باشد تا وقتی محصول آماده شد بازار از حضور محصول و ویژگی‌های آن با خبر باشد و نسبت به آن احساس نیاز وجود داشته باشد؛ به عبارتی برای محصول فرهنگ‌سازی انجام شده باشد که چرا باید از چنین محصولی استفاده کرد.
 
سادات تاکید کرد: در این مرحله اینکه به چه شکلی برای محصول تبلیغ کنیم تا مشتری را به سمت خودش جذب کند اهمیت دارد. در این مرحله سه نوع محتوا داریم که همه اینها را به اشتباه تبلیغ می‌نامند. یک نوع محتوا مربوط به فرهنگ‌سازی و ایجاد احساس نیاز و محتوای نوع دوم اطلاع‌رسانی و ترویجی و محتوای نوع سوم تبلیغاتی است.
 
مدیر انتشارات نبات سپس گفت: در مرحله بعد می‌رسیم به فروش و خدمات پس از فروش آن که ماهیت لجستیکی دارد. در این مرحله برای محصولی که برای آن تبلیغ و اطلاع‌رسانی شده باید یک محل عرضه مشخص کرد. در اینجا باید نقطه تماس مشتری با کالا مشخص شود و اینکه کالا به چه شکل به دست مشتری می‌رسد و چطور پول را پرداخت می‌کند. ضمن اینکه باید مشخص کرد پول و عواید کار به چه نسبتی بین ذینفعان تسهیم می‌شود.
 
سه جریان در چرخه تولید کالای فرهنگی و کتاب
وی با بیان اینکه مشخصات کالای فروخته شده در بازار، پراکنش جغرافیایی آن و نوع مخاطبان اهمیت دارد و اطلاعات این مرحله به واحد تولید برمی‌گردد ادامه داد: در این چرخه مربوط به تولید کالاهای فرهنگی و کتاب سه جریان وجود دارد اظهار داشت: یک جریان مربوط به جا به جایی کالایی است، جریان دوم مربوط به چرخه پولی و مالی است و چرخه سوم مربوط به تولید اطلاعات، رسوب آن و جریان پیدا کردن آن است. در هر کدام از این چرخه‌ها اگر نقصی وجود داشته باشد، چرخه مختل می‌شود.
 
سادات با بیان اینکه اگر بخواهیم زنجیره نشر دچار تحول شود باید نقاط بحرانی آن را پیدا کنیم، تاکید کرد: باید ببینیم که چه می‌شود که محتوا در جامعه ما به چنین وضعیتی دچار شده است و چرا ضعیف شده و کسی دنبال آن نمی‌رود.
 
انتظار تولیدات فاخر وجود دارد اما امکانات نیست!
وی با بیان اینکه انتظار مدیران فرهنگی این است که آثار فاخر تولید کنند ادامه داد: تولید محتوای فاخر هزینه‌بر است و برای تولید کننده چنین تولیدی زمانی مقرون به صرفه است که چرخه اقتصادی تولید کالایش کامل شود. به عبارتی این عامل تابعی از بقیه فرایندهای زنجیره‌ای است که در بالا اشاره شد، درست مانند ماجرای مرغ و تخم مرغ است.
 
سادات با بیان مثالی مصداقی از وضعیت تولید و فروش کتاب در این بازار گفت: ناشر کتابی تولید می‌کند و در زنجیره پخش مجبور است با چک‌های 8 الی 10 ماهه آن را به فروش برساند. در چنین شرایط نوسان قیمتی دیگر معلوم نیست وقتی پول حاصل از فروش کتابش بازگشت ادامه کار مقرون به صرفه باشد؟!
 
مدیر انتشارات نبات سپس تصریح کرد: ما در کارمان بررسی کردیم که چرا توزیع کننده‌ها کتاب را با چک‌های مدت‌دار تهیه می‌کنند و متوجه شدیم که آنها کاری از دست‌شان بر نمی‌آید چرا که کتاب را به کتابفروشی داده و آنها هم نمی‌توانند پول را در مدت زمان کمتری تسویه کنند. این روالی است که سالهاست در صنعت نشر کشور حکم فرما شده است.
 
وی اظهار داشت: کتابفروشی هر روز پول دخل خود را برای هزینه‌های زندگی‌اش مصرف می‌کند و زمانی که پول جمع می‌کند تا با توزیع کننده‌ها تسویه کند در واقع پول خریدهای 8 ماهه قبل خود را پرداخت می کند. اگر هم به کتابفروشی زور بیاوریم که پول را زودتر بازگرداند قادر به چنین کاری نیست. با این وضعیت می‌توان استنباط کرد که چرخه نشر کشور در یک «دور باطل» افتاده است.
 
وی با بیان اینکه ما یک زنجیره ارزش داریم و یک چرخه کامل کالاهای فرهنگی داریم که جوانب مختلفی دارد. گفت: واقعیت این است که تک بعدی نمی‌توان به این چرخه پرداخت. باید به همه این ابعاد پرداخت و برای آنها راه‌حل پیدا کرد.
 
برای تولید کاغذ به فکر تولید داخل باشیم
در بخش دیگری این فعال فرهنگی و مدیر گروه مجلات نبات درباره مشکلات کاغذ گفت: برای کاغذ بدون تعارف راه‌حلی به ذهنم نمی‌رسد، کاغذ یک قیمت بازار جهانی دارد. همان‌طور که وزیر ارشاد در مراسم امشب با ناشران [اشاره به ضیافت افطاری مشترک ناشران و وزیر ارشاد] در بان آن گفت؛ حرف او درست بود، این تبدیل قیمت دلار به تومان است که مساله را برای ما –ناشران- بغرنج می‌کند. قیمت جهانی کاغذ 1300 دلار در هر تن است، وقتی کاغذ به کشور وارد شد، اگر به فرض با قیمت هر دلار 1000 تومان به دست ناشر برسد یک عددی می‌شود که اصلا رقمی نیست اما وقتی کاغذ به قیمت هر دلار 23 هزار تومان به دست ناشر رسید، هزینه‌های تولید به شدت بالا می‌رود.
 
40 سال بعد انقلاب فرهنگی زمینه تولید فرهنگی مهیا نیست
سادات با اشاره به اینکه تنها راه حلی که درباره کاغذ به ذهن می‌رسد، این است که از تولید داخلی کاغذ حمایت شود، افزود:‌ 40 سال است که کشور در یک انقلاب فرهنگی قرار گرفته ولی ابزارهای این انقلاب فرهنگی تولید نشده است. در این مدت مواد اولیه تولید یک کالای فرهنگی که اصلی‌ترین آن کاغذ است را نتوانستیم تولید کنیم. کاغذی که تولید می‌شود مطلوب تولید کتاب نیست.
 
وی تاکید کرد: اگر زنجیره درست پیش برود حتی می‌توان با همین قیمت فعلی کاغذ هم به کار تولید کتاب ادامه داد اما زنجیره مشکل دارد.
 
مدیر انتشارات نبات با بیان اینکه سالهاست در حوزه مطبوعات کودک کار می‌کنیم و جزء برندهای موفق‌ این حوزه هستیم اما نمایشگاه مطبوعات سالهاست که برگزار نمی‌شود گفت: ما در حوزه نشریه و کتاب هم فعالیت داریم و برای شرکت در نمایشگاه کتاب امسال درخواست دادیم و منتظر هستیم تا ببینیم درخواست‌مان قبول می‌شود یا خیر؛
 
یک انتقاد به شرایط برگزاری نمایشگاه کتاب
سادات با نقد از یکسری ایرادات مربوط به برگزاری نمایشگاه کتاب گفت: یکسری ایرادهای ساختاری در برپایی نمایشگاه هست که ثبت‌نام ما را مختل کرده است. یکی از آنها تعداد عناوینی است که در سایت خانه قرار داده می‌شود مربوط به تعداد چاپ‌های کتاب ناشر است. اگر کتابی با تیراژ 40 هزار نسخه چاپ شود در سایت خانه کتاب این فقط یک عنوان محسوب می‌شود و تیراژ آن ملاک نیست.
 
وی ادامه داد: درحالی که اگر ناشر این تیراژ‌ را کم کند و به جای چاپ 40 هزار نسخه در یک نوبت چاپ آن را در چند نوبت چاپ کند، صاحب چند عنوان کتاب می‌شود. این ترفندی است که برخی ناشران از آن استفاده می‌کنند.
 
این فعال فرهنگی با بیان اینکه ما در نشر نبات 200 هزار جلد کتاب در قالب مجموعه «ببعی و ببعو» (برگرفته از مجموعه انیمیشنی با همین عنوان) با همکاری شبکه پویا تلویزیون آماده کردیم، خاطر نشان کرد: در واقع 30 هزار بسته آن (معادل 120 هزار جلد) در پویش مسابقه تیرماه شبکه پویا تلویزیون فروخته شد. بقیه این کتاب‌ها هم آماده است که وارد بازار کتاب شود.

خلق کاراکترهای ایرانی به‌جای غربی 
سادات گفت: آماده کردن این کتاب‌ها کار بزرگی بود زیرا با این هدف که سبک زندگی کودکان را تحت تاثیر قرار دهیم. یک کاراکتر (شخصیت) ایرانی خلق شد و توانستیم آن را جایگزین کاراکترهای غربی کنیم. این کتاب برای فرهنگ ایرانی یک حالت استراتژیک دارد و یک انیمیشن معتبر و پر بازدید را به کتاب‌های «ببعی و ببعو» تبدیل کردیم.
 
وی با اشاره به اینکه این انیمیشن‌ها در شبکه پویا هم بسیار موفق بودند و پر طرفدارترین انیمیشن شبکه کودک تلویزیون محسوب می‌شدند تصریح کرد: ما به دعوت مدیر وقت شبکه جناب آقای سرشار برای بخش تولید کتاب‌ها وارد کار شدیم. این پروژه بسیار موفق بود و همین‌جا از زحمات جناب آقایان سرشار و میثم نیلی (از چهره‌های تاثیرگذار در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی در دولت سیزدهم) بسیار تشکر می‌کنم. آقای نیلی از کتاب حمایت کردد و اثر را برای شورای کتاب سازمان ارسال کردد و بعد از تایید کتاب در مسابقه (پویش) سازمان صداوسیما وارد شد.
 
سادات گفت:‌ این کتاب‌ها را با تیراژهای بالای 5000 نسخه چاپ کردیم و این چهار عنوان را به 160 هزار نسخه رساندیم. اگر قرار بود این کتاب‌ها در تیراژهای 1000 تایی چاپ می‌شدند الان 160 عنوان کتاب داشتیم و در نمایشگاه برای این تعداد عنوان کتاب غرفه‌های بزرگی را اختصاص می‌دهند. درحالی که الان مسئولان نمایشگاه می‌گویند شما برای این تعداد عناوین با تجدید چاپ‌های آن در مجموعه 12 عنوان کتاب دارید که با مجموعه دوم می‌شود حدود 15 الی 16 عنوان کتاب و با وجود موفقیت این کتاب‌ها در یک پویش ملی از حداقل 45 عنوان کتاب برای دریافت غرفه کمتر هستیم.