محمدتقی رهنمایی، استاد بازنشسته جغرافیای دانشگاه تهران و از پیشگامان و نخستین مدرسان گردشگری در ایران که نقش بسیاری در توسعه جغرافیای علمی و مدرن در کشور داشته است؛ درباره کتاب‌های جدیدی که در دست نگارش دارد، به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: در حدود یک سال است که خاطراتم را می‌نویسم و هنوز تمام نشده است. عنوانی برای این کتاب انتخاب نکرده‌ام اما خاطرات من به تاریخ اجتماعی تالش برمی‌گردد.
وی افزود: کتاب دومی که در دست تالیف دارم کتاب «تالش و تالشان» است که این کتاب در حقیقت معرفی تالش است. این کتاب مجموعه‌ای است که شرح تاریخ، جغرافیا، هنر و فرهنگ، شهرنشینی، تاریخ اجتماعی و تاریخ سیاسی تالش را در بردارد.
این استاد جغرافیا با بیان اینکه کتاب «تالش و تالشان» از این نظر بسیار حائز اهمیت است که به تغییرات منطقه تالش پس از معاهده ترکمانچای می‌پردازد، گفت: به دنبال جنگ‌های ایران و روس در قرن نوزدهم یعنی در سال 1828 میلادی و بعد از بسته شدن معاهده ترکمانچای تعدادی از ایالت‌های ایران به روسیه تزاری واگذار شد. در این میان روس‌ها و حکومت فتحعلی‌شاه قاجار با تالشان سر ناسازگاری داشتند یا برعکس حکومت آن زمان تالش هم با حکومت قاجار و هم با حکومت تزارها سرناسازگاری داشت. به همین دلیل این‌ها به دنبال معاهده ترکمانچای به این نتیجه رسیدند که تالش را تجزیه کنند، از رودخانه آستارا به آن سمت را جدا کردند و به روس‌ها دادند که بعدها در زمان استالین آنجا بخشی از جمهوری جعلی آذربایجان شد.
رهنمایی افزود: از رودخانه آستاراچای که به سمت شمال می‌رویم بر روی نقشه‌های جغرافیا در جنوب باکو رودخانه کورا یا همان کورش قرار دارد که آن مرز بین تالش و حران شیروان است. این قسمت از تالش شامل شهرهای «لنکران»، «ماسالی»، «اجارو» و «لیلیک» به روس‌ها واگذار شد. آنچه که این سمت رودخانه آستارا باقی ماند، جزو تالش ایران شد. این جنگ تالش را به عنوان یک منطقه قومی به دو قسمت تقسیم کرد که از آن پس هیچ ارتباطی با هم نداشتند، زیرا مرزها به شدت بسته بود. در واقع نیمی از تالش را قاجارها به عنوان غرامت جنگ به روس‌ها دادند برای اینکه حکومتشان باقی بماند!
وی در ادامه بیان کرد: این بود که تالش‌ها از نظر فرهنگی و اجتماعی به دنبال این جدایی صدمه زیادی دیدند که هنوز هم ترمیم نشده است. منطقه تجزیه‌شده منطقه‌ای بود که روس‌ها نیز علاقه‌مند بودند آن را داشته باشند. منطقه حاصلخیز، کشاورزی، فعال و مولد که بخشی از جنگل‌های هیرکانی نیز در این منطقه قرار دارد و محور ارتباطی بین روسیه و ایران بوده و هست و کتاب «تالش و تالشان» تمام این تغییرات را بیان می‌کند.
رهنمایی با بیان اینکه قبلا روند چاپ کتاب سریع‌تر از زمان نوشتن آن بود، گفت: الان نوشتن راحت‌تر از چاپ کردن است، قبلا دو سال وقت صرف نوشتن می‌شد و کتاب ظرف دو یا سه ماه به چاپ می‌رسید ولی در شرایط فعلی این روند برعکس شده است و چاپ کتاب به دلیل گرانی کاغذ و شرایط چاپ روند طولانی‌تری را دربرمی‌گیرد، به همین دلیل به گمانم یک یا دو سال دیگر طول می‌کشد تا این کتاب چاپ و راهی بازار نشر شود. دیگر اینکه اصولا کتاب و کتابخوانی به حاشیه رانده شده است، مگر اینکه مطالب مربوط به یک منطقه قومی باشد که تاریخ، هنر و مسایل اجتماعی یک منطقه را بیان کند تا مورد توجه قرار بگیرد چون مردم به تاریخ منطقه‌ای خود بیشتر علاقه‌مند هستند.
وی افزود: کتاب دومی که در دست تالیف دارم کتاب «تالش و تالشان» است که این کتاب در حقیقت معرفی تالش است. این کتاب مجموعه‌ای است که شرح تاریخ، جغرافیا، هنر و فرهنگ، شهرنشینی، تاریخ اجتماعی و تاریخ سیاسی تالش را در بردارد.
این استاد جغرافیا با بیان اینکه کتاب «تالش و تالشان» از این نظر بسیار حائز اهمیت است که به تغییرات منطقه تالش پس از معاهده ترکمانچای می‌پردازد، گفت: به دنبال جنگ‌های ایران و روس در قرن نوزدهم یعنی در سال 1828 میلادی و بعد از بسته شدن معاهده ترکمانچای تعدادی از ایالت‌های ایران به روسیه تزاری واگذار شد. در این میان روس‌ها و حکومت فتحعلی‌شاه قاجار با تالشان سر ناسازگاری داشتند یا برعکس حکومت آن زمان تالش هم با حکومت قاجار و هم با حکومت تزارها سرناسازگاری داشت. به همین دلیل این‌ها به دنبال معاهده ترکمانچای به این نتیجه رسیدند که تالش را تجزیه کنند، از رودخانه آستارا به آن سمت را جدا کردند و به روس‌ها دادند که بعدها در زمان استالین آنجا بخشی از جمهوری جعلی آذربایجان شد.
رهنمایی افزود: از رودخانه آستاراچای که به سمت شمال می‌رویم بر روی نقشه‌های جغرافیا در جنوب باکو رودخانه کورا یا همان کورش قرار دارد که آن مرز بین تالش و حران شیروان است. این قسمت از تالش شامل شهرهای «لنکران»، «ماسالی»، «اجارو» و «لیلیک» به روس‌ها واگذار شد. آنچه که این سمت رودخانه آستارا باقی ماند، جزو تالش ایران شد. این جنگ تالش را به عنوان یک منطقه قومی به دو قسمت تقسیم کرد که از آن پس هیچ ارتباطی با هم نداشتند، زیرا مرزها به شدت بسته بود. در واقع نیمی از تالش را قاجارها به عنوان غرامت جنگ به روس‌ها دادند برای اینکه حکومتشان باقی بماند!
وی در ادامه بیان کرد: این بود که تالش‌ها از نظر فرهنگی و اجتماعی به دنبال این جدایی صدمه زیادی دیدند که هنوز هم ترمیم نشده است. منطقه تجزیه‌شده منطقه‌ای بود که روس‌ها نیز علاقه‌مند بودند آن را داشته باشند. منطقه حاصلخیز، کشاورزی، فعال و مولد که بخشی از جنگل‌های هیرکانی نیز در این منطقه قرار دارد و محور ارتباطی بین روسیه و ایران بوده و هست و کتاب «تالش و تالشان» تمام این تغییرات را بیان می‌کند.
رهنمایی با بیان اینکه قبلا روند چاپ کتاب سریع‌تر از زمان نوشتن آن بود، گفت: الان نوشتن راحت‌تر از چاپ کردن است، قبلا دو سال وقت صرف نوشتن می‌شد و کتاب ظرف دو یا سه ماه به چاپ می‌رسید ولی در شرایط فعلی این روند برعکس شده است و چاپ کتاب به دلیل گرانی کاغذ و شرایط چاپ روند طولانی‌تری را دربرمی‌گیرد، به همین دلیل به گمانم یک یا دو سال دیگر طول می‌کشد تا این کتاب چاپ و راهی بازار نشر شود. دیگر اینکه اصولا کتاب و کتابخوانی به حاشیه رانده شده است، مگر اینکه مطالب مربوط به یک منطقه قومی باشد که تاریخ، هنر و مسایل اجتماعی یک منطقه را بیان کند تا مورد توجه قرار بگیرد چون مردم به تاریخ منطقه‌ای خود بیشتر علاقه‌مند هستند.
نظر شما