محمدی با اشاره به اینکه ترجمه قرآن کریم به قلم طاهره صفارزاده، ارتباطی و آزاد است، دلیل این امر را تاکید مترجم بر فهم آیات الهی و انتقال آن به مخاطب، عنوان کرد و افزود: باتوجه به اینکه این ترجمه، وفادار به ارزشهای ارجاعی متن و پایبند به ساختارهای دستوری زبان مقصد است این فرضیه را تداعی میکند که ممکن است تحتتاثیر زبان واسطه انجام شده باشد.
وی درباره خطاهای ناشی از ناهمخوانی معنایی میان متن مبدا (عربی) و مقصد (فارسی) در ترجمه صفارزاده توضیح داد: خطاهای ناشی از ناهمخوانی معنایی میان متن مبدا و مقصد به خاطر نادستوری بودن در بخشهایی از آن و همچنین تاثیر از زبان واسطه است و ساختارهای زبان واسطه (انگلیسی) که بهطور کامل در زبان فارسی نادستوریاند، به همان شکل در بخشهایی از ترجمه بهکار رفته است. از جمله میتوان به ترجمه صفارزاده از آیه 10 سوره ملک اشاره کرد «وَ قَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ» که بازگردان فارسی «اگر ما به نصایح پیامبران گوش داده بودیم و عقلمان را به کار بسته بودیم امروز از اهل جهنم نبودیم» است که بر اساس ترجمه
“They will further say: we had quot listened or used our
intelligence, we should not [now] be among the Companions of
the Blazing Fire”
در اینجا فعل گوش داده بودیم شکل ماضی دورتر در انگلیسی است که با Had و قسمت سوم فعل میآید. در آیه، ساختار فعل این چنین نیست، فعل «نسمع و نعقل» در متن قرآن، همراه با «کنّا» آمدهاند که بیانگر ماضی استمراریاند؛ به بیان دیگر، معنای این فعلها «گوش میدادیم و میاندیشیدیم» است. همچنین در آیه، فعل نعقل است که این فعل در انگلیسی به شکلی ترکیبی ترجمه شده «use our intellegence» و همین فعل ترکیبی وارد ترجمه فارسی شده است.
این پژوهشگر به بسامد بالای افزودههای زبانی در ترجمه فارسی قرآن کریم صفارزاده نیز اشاره کرد و گفت: بسیاری از این افزودهها را افزودن واژه یا عبارتی تشکیل میدهند که در متن اصلی وجود ندارد. صفارزاده به تشخیص خود پیچیدگیهای برخی از آیات را با بهکارگیری افزودههای زبانی زدوده و هدف استفاده وی از این افزودهها، آن بوده که ترجمهاش در نتیجه اختلافهای طبیعی که میان دو زبان عربی و فارسی از جهت شیوه بیان وجود دارد، به متنی بریدهبریده و مبهم و ثقیل یا نامانوس تبدیل نشود بلکه ترجمه بر اساس قابلیتهای زبان مقصد ترجمه شود و از فصاحت و روانی برخوردار باشد.
شباهت افزودههای ترجمه قرآن صفارزاده با ترجمههای انگلیسی
وی با اشاره به اینکه صفارزاده ارتباطی موجود در متن را با افزودن واژگانی در میان دو قلاب پر کرده و به جملات بریدهبریده پیوستگی و انسجام بخشیده، افزود: این افزودهها شباهت بسیار زیادی با افزودههای زبانی در ترجمههای انگلیسی قرآن کریم دارد. بهعنوان نمونه میتوان به ترجمه صفارزاده بر آیه 25 سوره حدید اشاره کرد «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ» «ما پیامبران خود را با نشانهها و معجزات و دلایل بارز فرستادیم و به ایشان کتاب دین و معیار شناخت حق از باطل را عنایت فرمودیم که مردم را به روال و رفتار عادلانه برانگیزانند. و ما آهن را ایجاد فرمودیم که هم وسیله ساختن سلاح برای جنگ است، هم سودمندیهای دیگر برای مردم دارد. خداوند کسانی که خدای نادیده و پیامبرانش را در راه استقرار دین یاری میکنند معلوم و مشخص میفرماید. همانا خداوند آن بیهمتا قدرتمند شکستناپذیر است» که ترجمه واسطه این گونه است.
We sent aforetime our messengers with Clear Signs and
sent down with them the Book and the Balance [of Right and
Wrong], that men may stand forth in justice; and We sent down
Iron, in which is [material for] mighty war, as well as many
benefits for mankind, that Allah may test who it is that will help Unseen, Him and His messengers: For Allah is Full of Strength,
Exalted in Might {and able to enforce His Will}
در آیه قرآن عبارت «فیه بأسٌ شدید و منافعُ للناس» آمده است. صفارزاده این عبارت را به شکل که هم وسیله ساختن سلاح برای جنگ است، هم سودمندیهای دیگر برای مردم دارد ترجمه کرده است. این ترجمه، اضافه های بسیاری دارد و بیش از آنکه به متن قرآن نزدیک باشد، شبیه ترجمه انگلیسی قرآن است. نخست، دو «هم» که در ترجمه آمده حشو است. در متن انگلیسی نیز «as well as» آمده که توضیحی اضافی است. همچنین، «فیه بأسٌ شدید» یعنی «در آن شدت بسیاری هست»؛ معنای این عبارت، کلی و عام است ولی صفارزاده در ترجمهاش عمومیت و کلیت را از بین برده و به آن معنایی خاص داده که شبیه به ترجمه انگلیسی است.
محمدی با تاکید بر اینکه ترجمه فارسی قرآن از طاهره صفارزاده، روان و همهفهم است، گفت: در عین حال این ترجمه در جاهایی از حیث دلالت و معنا فاصله بسیاری با متن قرآن دارد. علت اصلی شکاف میان ترجمه صفارزاده با قرآن، میانجی بودن زبان انگلیسی میان متن عربی و فارسی است. صفارزاده، در رشته ادبیات انگلیسی تحصیل کرده و مدتی را در غرب به کسب دانش مشغول بوده است. از اینرو، زبان انگلیسی، زبان دوم وی بهشمار میآمده است.
وی تصریح کرد: در جاهایی از ترجمه صفارزاده، دستور زبان ترجمه، مطابق با زبان عربی و فارسی نیست. همچنین در برگردان آیههایی، نحو ترجمه، حشو و زواید بسیاری دارد. در جاهای دیگری به تبع از مترجمان انگلیسی، متن با اضافههای بسیاری برگردان شده که این امر از سویی سبب شفافیت پیام قرآن شده و ابهام آن را کمرنگ کرده و از سوی دیگر، سبب شده که گزیدگی، شیوایی و بلاغت قرآن به درستی منتقل نشود.
نظر شما