فاطمه عظیمی‌فرد در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) با اشاره به وفور کاربرد خشونت کلامی به‌عنوان رفتاری عمدی در مجموعه‌های کمدی توضیح داد: نتیجه بررسی اخیر در میزان کاربرد خشونت کلامی در مجموعه‌های کمدی پرمخاطب سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد خشونت كلامی و كاربرد دشواژه و کاربرد جملات خشنی که در آنها بی‌ادبی آشکار و بی‌ادبی منفی به کار رفته، به‌ویژه در کلام مردان، لزوم بررسی زبانی تولیدات کمدی را قبل از پخش نشان می‌دهد.

عظیمی‌فرد با بیان اینکه مجموعه‌های کمدی سیما، از جمله تولیدات پرطرفدار رسانه‌ای هستند، تصریح کرد: اگرچه مطالعات در حوزه شادی‌آفرینی و امیدبخشی در رسانه در سال‌های اخیر از رشد چشمگیری برخوردار بوده و به تولید مباحث نظری بسیاری در این زمینه انجامیده، اما واقعیت آن است كه با وجود تلاش‌های بسیار از سوی پژوهشگران و كارشناسان، همچنان فاصله‌ای عمیق در ملموس و عینی‌شدن نتایج پژوهش‌ها به چشم می‌خورد.

وی با اشاره به اینکه خشونت در دو شکل کلامی و غیرکلامی در زبان وجود دارد، گفت: حرف‌های آزاردهنده همچون دشواژه‌ها و لحن تند و تحقیرآمیز نمونه‌هایی از خشونت کلامی هستند. همچنین خشونت کلامی لایه‌های پنهانی دارد که یکی از انواع آن، سکوت است. ازاین‌رو، سكوت نیز همچون رفتاری غیركلامی، به‌عنوان یكی از شاخصه‌های خشونت كلامی برشمرده می‌شود.

این مدرس زبان‌شناسی با بیان اینکه ارتباط تنگاتنگی بین زندگی اجتماعی و واژگان زبانی هر جامعه وجود دارد، افزود: یکی از جنبه‌های کاربرد زبان در زندگی روزمره، ساز و کارهای رعایت ادب است.

عظیمی‌فرد به معرفی برخی جلوه‌های استفاده از بی‌ادبی زبانی به صورت مستقیم و غیرمستقیم درمجموعه‌های کمدی بررسی شده پرداخت و گفت: از جمله جمله‌های تداعی کننده بی‌ادبی مستقیم درمجموعه‌ها می‌توان به مواردی چون «ساکت شو!»، «ساکت باش!»، «با تو ام»، «دارم با تو حرف می‌زنم!» و «تو یه عمریه تعطیلی!» و از جمله جمله‌های دارای بی‌ادبی غیرمستقیم نیز می‌توان به اینکه «قیافه‌ش داد می‌زنه معتاده!» اشاره کرد.

وی همچنین به کاربرد زبان مخفی در مجموعه‌های کمدی سیما اشاره کرد و افزود: زبان مخفی یا زبان رمزی یا آرگو، زبان یا گویش اجتماعی گروه‌هایی اجتماعی است که اعضای آن تمایل به پنهان نگاه داشتن محتوای کلام خود از گروه‌های دیگر یا جامعه زبانی نشان می‌دهند. در یکی از مجموعه‌ها در چندین مورد اصطلاحات زبان مخفی به کار رفته بود ازجمله می‌توان به «قفلی‌زدن» و «کنتورپراندن» اشاره کرد.

این زبان‌شناس با اشاره به اینکه میزان کابرد واژه‌ها و جمله‌های خشن در هر سه مجموعه در میان مردان بیشتر از زنان بوده است، توضیح داد: در یک مورد هم که شخصیت زن زبان خشن داشت‌، این شخصیت در نوع صحبت رفتاری مردانه دارد. مخاطبان دشواژه نیز هم زن، هم مرد و هم بچه بوده‌اند. در مورد زنان، کاربرد دشواژه زمانی انجام شده که مخاطب فرزندشان بوده یا زن گوینده به لحاظ سنی بالاتر از مخاطب خود که ممکن است فرزندش نباشد، بوده است؛ از جمله می‌توان به «تو حرف نزنی نمی‌گن لالی» (مادر به فرزند) و «ذلیل‌شده» (مادر خطاب به فرزند کوچکش) اشاره کرد. مخاطبان مردانی که دشواژه به کار برده‌اند، همه نوع طیفی بوده‌اند.

این پژوهشگر حوزه زبان‌شناسی همچنین به استفاده از برخی ضرب‌المثل‌های با بار منفی و کنایه‌آمیز اشاره کرد و گفت: در این راستا می‌توان به مواردی از جمله «از درد لاعلاجی به گربه بگم خانم باجی»(بیان طعنه‌آمیز، بی‌ادبی غیرمستقیم) و «نادون یه سنگ می‌ندازه تو چاه، هزار تا عاقل نمی‌تونن درش بیارن» (توهین مستقیم) اشاره کرد.

عظیمی‌فرد با تاکید بر اینکه امروزه خشونت کلامی، به یکی از مشکلات جدی فرهنگی جامعه در همه سطوح به‌ویژه فضای مجازی تبدیل شده است، توضیح داد: کاربرد خشونت کلامی در مجموعه‌های تلویزیونی به‌طورکلی و مجموعه‌های کمدی به‌طورخاص، می‌تواند اثرهای سوء فردی و اجتماعی به همراه داشته باشد؛ بنابراین انتظار می‌رود رسانه ملی به‌عنوان متولی برنامه‌ریزی زبان به مباحث زبانی برنامه‌ها، بیشتر توجه نشان دهد. تغییرات فرهنگی، بدون شناخت مولفه‌های اصلی سطوح مختلف فرهنگ، انجام نمی‌شود و با شناخت مؤلفه‌های مختلف فرهنگ، ضمن شناسایی سازوکارها و نحوه تغییرپذیری‌، می‌توانیم بر آنها تأثیرگذار باشیم.

وی ادامه داد: مجموعه‌های نمایشی و به‌ویژه مجموعه‌های کمدی سیما که طیف وسیعی از بینندگان جوان و نوجوان و بزرگسال را دارند، می‌توانند بر ساختار زبانی مخاطبان و در نتیجه، در درازمدت بر فرهنگ یک جامعه تاثیرگذار باشند. از‌این‌رو، شناسایی واژه‌ها و عبارت‌های زبانی مورد استفاده در این مجموعه‌ها و بررسی بار عاطفی آنها و سنجش میزان توجه به نزاکت زبانی به شکل مستمر پیشنهاد می‌شود.

این عضو انجمن زبان‌شناسی ایران با تاکید بر اینکه با نظارت دقیق بر فیلمنامه و پرهیز از بداهه‌گویی می‌توان از کاربرد صورت‌های زبانی نامناسب کاست، گفت: از سوی دیگر باید در کاربرد زبان مخفی، دقت بیشتری شود؛ چراکه این سیاق زبانی، نوعی لمپنیسم مدرن را رواج می‌دهد که مهم‌ترین شاخصه‌های آن بی‌قیدی و لاابالی‌گری است.