به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در 13 آبان سال 1358، یکی از مهم‌ترین رخدادها در تاریخ مبارزات ملت ایران بر ضد استعمار است. امام خمینی(ره) از اشغال لانه جاسوسی حمایت کرد و آن را انقلابی بزرگ‌تر پس از سرنگونی استبداد نامید و آمریکا را شیطان بزرگ لقب داد. در واقع، با پیروزی انقلاب اسلامی، استبداد و با تسخیر سفارت آمریکا، استعمار از ایران ریشه‌کن شد. پس از گذشت چند ماه از پیروزی انقلاب و بعد از آنکه چهره واقعی آمریکا برای ملت ایران آشکار شد و آنها از فعالیت‌های مداخله‌جویانه دولت آمریکا آگاه شدند، تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام در روز سیزده آبان 1358، به سوی محل سفارت آمریکا حرکت کردند. دانشجویان که عکس امام خمینی(ره) را به سینه‌های‌شان نصب کرده بودند، پس از حدود سه ساعت توانستند سفارت آمریکا را تصرف کنند و افراد آن را به گروگان بگیرند. 13 آبان روز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در کتاب‌های بسیاری به تفصیل بیان شده است. در این گزارش به شرح تازه‌های کتاب و مهم‌ترین‌ کتاب‌های این رویداد تاریخی می‌پردازیم.


 
روایت پدر خوانده
سال نشر:1400
ناشر: دانشگاه جامع امام حسین (ع)
کتاب «روایت پدر خوانده» با عنوان فرعی رژیم پهلوی از منظر اسناد لانه جاسوسی آمریکا تالیف دکتر حجت‌اله نوری ساری است. این کتاب با تکیه بر اسناد و مدارک در سه فصل اصلی با عناوین «چارچوب تحلیلی»، «اهداف راهبردی آمریکا در ایران»، «نگاه آمریکایی به جامعه ایرانی» و تعدادی زیربخش در هر فصل منتشر شده است.
کتاب «پدرخوانده» رژیم پهلوی را از منظر اسناد لانه جاسوسی آمریکا بررسی می‌کند. اسناد لانه جاسوسی آمریکا نشان می‌دهد که سیاست تطهیر رژیم پهلوی تا چه میزان از واقعیت‌های تاریخی فاصله دارد؛ سیاستی که هدف اصلی آن، ترسیم تصویری ایده‌آل و البته خیالی از شرایط پیش از انقلاب برای جامعه امروز ایران، با هدف دلسرد کردن نسل جوان و ایجاد سرخوردگی در آحاد ملت نسبت به مسیر طی شده انقلاب اسلامی است. به همین خاطر این کتاب کوشیده است با استفاده از اسناد لانه جاسوسی آمریکا، ابتدا به صورت خلاصه شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه ایران در دوران پهلوی را تبیین کند، سپس تمام ابعاد حاکمیتی رژیم در بخش سیاست داخلی و خارجی را - مبتنی بر گزارش‌های سفارت آمریکا- برای خوانندگان تشریح کند.


 
انقلاب دوم
سال نشر: 1400
ناشر: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس
کتاب «انقلاب دوم» روزشمار جنگ ایران و عراق است که بازه زمانی 13 آبان تا 10 آذر 1358 را در برمی‌گیرد. این کتاب پژوهشی است از علیرضا محسنی ابوالخیری، یعقوب نعمتی وروجنی و هانیه مرشدی که وقایع 28 روز  از نیمه دوم سال 1358 را در برمی‌گیرد و در مجموع شامل 371 گزارش درباره رویدادهای بازه زمانی 13/8/1358 تا 10/9/1358 است.
هر روز از روزشمار به منزله یک فصل و در قالب چندین گزارش شامل اخبار، تفسیر و تحلیل وقایع همان روز است که در پایان آن، فهرست منابع و مآخذ مطالب همان روز درج شده است. برخی از توضیحات ضروری درباره بعضی گزارش‌ها که در متن روزشمار نمی‌گنجید، در پانوشت پایان همان روزشمار آمده است.
پس از متن اصلی کتاب، چکیده‌ای از مطالب کتاب با عنوان «گزارش روزشمار» درج شده است که  شماره‌هایی نظیر شماره گزارش‌های متن کتاب دارد و دستیابی به مطالب موردنظر را آسان می‌کند. همچنین عکس‌هایی از صحنه‌های وقایع و اشخاص ذکر شده در گزارش‌ها، در کتاب چاپ شده است.
 


حادثه 13 آبان
سال نشر: 1400
ناشر: مصباح اندیشه
کتاب «حادثه 13 آبان در سفارتخانه آمریکا و آغاز جنگ عراق و ایران» تالیف حمید حبیبی است. این کتاب کوششی است برای بازکاوی نسبت و رابطه همبسته میان حادثه 13 آبان 1358 در سفارت آمریکا و آغاز جنگ عراق علیه ایران. این پژوهش نشان می‌دهد که حادثه 13 آبان 1358 در سفارتخانه آمریکا به رغم برخی از تحلیل‌ها علت اصلی آغاز جنگ عراق علیه ایران نیست، بلکه تنها نقش عامل شتابزای آن را بازی می‌کند. این کتاب در دو فصل اصلی «بررسی متغیرهای دخیل» و «حادثه 13 آبان 1358 در سفارتخانه آمریکا و آغاز جنگ عراق و ایران» و تعدادی زیر بخش در هر فصل به چاپ رسیده است.



نگاهی به مهم‌ترین کتاب‌های چاپ شده با موضوع تسخیر لانه جاسوسی
 


مامور ما در تهران
سال نشر: چاپ دوم 1400
ناشر:امیرکبیر
کتاب «مامور ما در تهران» با عنوان فرعی پشت پرده عملیات مخفی فرار شش آمریکایی در بحران گروگان‌گیری در تهران نوشته رابرت رایت پژوهشی است از جواد موگویی با ترجمه محمد مظفرپور که از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شده است. این کتاب شامل یک مقدمه و 20 فصل است که شاهکار کن‌دی‌تیلور، پنجمین سفیر کانادا در ایران در کمک به آزادی شش آمریکایی در ژانویه 1980 را واکاوی می‌کند.

به قلم جواد موگویی در مقدمه پژوهشگر می‌خوانیم: اگرچه تیلور اولین تجربه‌اش در تهران به عنوان سفیر را کسب می‌کرد اما توانست نقش مهمی در این مدت کم بازی کند. وقتی در ایران انقلاب شد، تیلور علاوه بر حفظ منافع کشورش و انجام عملیات خروج اتباع کانادایی از ایران، مامور به همکاری در حفظ منافع اسرائیل در تهران نیز شد. کتاب «مامور ما در تهران» یکی از ده‌ها کتابی است که با موضوع تسخیر لانه جاسوسی در طول این سال‌ها در آمریکا منتشر شده است.
 


دیوار سفارت، دیوار نفس
سال نشر:1399
ناشر:موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت
کتاب «دیوار سفارت، دیوار نفس» تالیف گروه تحقیق موسسه فرهنگی هنری قدرولایت است که از سه فصل اصلی «سابقه آمریکا در ایران»، «اشغال لانه جاسوسی آمریکا، سرنوشت دانشجویان پیرو خط امام به کجا انجامید؟»، «تداوم انگیزه‌های تصرف لانه جاسوسی آمریکا، پشیمانی و توبه یا ایستادگی؟» و تعدادی زیربخش در هر فصل تشکیل شده است.

در فصل اول از بخش دوم کتاب تحت عنوان «چگونگی اشغال لانه جاسوسی آمریکا» می‌خوانیم: روزنامه اطلاعات مورخ 14 آبان 1358 در صفحه دوم خود، شرح وقایع آن روز را این‌گونه گزارش می‌کند: «ساعت 10 و 30 دقیقه صبح گروهی (حدود 400 نفر) از دانشجویان (که از یک چهارراه قبل از سفارت آمریکا شروع به حرکت کرده بودند) که در حال شعار دادن در خیابان آیت‌الله طالقانی به سوی دانشگاه (تهران) در حرکت بودند، هنگامی که جلو در اصلی سفارت آمریکا رسیدند، مسیر خود را تغییر دادند و پس از گشودن زنجیرهای این در به داخل سفارت رفتند. در همان زمان گروهی از دانشجویان نیز از دیوار خود را به داخل سفارت رساندند و پیشروی به سوی ساختمان‌های داخلی سفارت را آغاز کردند. از همان لحظه‌های اول تصرف سفارت آمریکا، گروه‌های مختلف مردم در مقابل در سفارت اجتماع کردند و به دادن شعارهای ضد آمریکایی ‌پرداختند.  دانشجویان در سه بیانیه‌ای که تا ساعت 18 (همان روز) از طریق بلندگو پخش کردند، اعلام کردند که ساختمان اصلی سفارت تا ساعت 15 به تصرف کامل درآمد...



ماموریت در ایران
سال نشر:1393
ناشر:مرکز
کتاب «ماموریت در ایران» خاطرات سولیوان آخرین سفیر آمریکا در ایران تالیف ویلیام سولیوان با ترجمه  ابراهیم مشفقی‌فر در ایران منتشر شد. این کتاب در 25 فصل نوشته شده است که در فصل 24 با عنوان «حمله به سفارت» می‌خوانیم:

... حمله‌کنندگان ابتدا به طرف محل اقامت من هجوم بردند و عملیات آنها در این قسمت نزدیک یک ساعت به طول انجامید. به همین جهت ما وقت کافی برای تماس و استمداد از مقامات ایرانی به دست آوردیم. در داخل ساختمان سفارت ما بیشتر در کریدورها که جای امن‌تری بود، جمع شده بودیم و عده‌ای را هم به قسمت مخابرات که از تیررس مهاجمین دور بود، فرستاده بودم. به تدریج همه ما به استثنای تفنگداران و وابسته نظامی به طبقه دوم پناه بردیم و در این موقع بود که حمله به سفارت با تفنگ‌های پرقدرت ژ-3 آغاز شد. ما نمی‌توانستیم دفاع موثری بکنیم و تنها می‌بایست حتی‌الامکان ورود مهاجمین را به داخل ساختمان به تعویق می‌انداختیم. به همین جهت به تفنگداران دستور دادم در مقابل درهای ورودی موضع بگیرند و در مقابل مهاجمین سدی از گاز اشک‌آور ایجاد کنند و با بقیه افرادی که در زیرزمین هستند در ارتباط باشند...

 


دانشجویان و گروگان‌ها
سال نشر:1392
ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
کتاب «دانشجویان و گروگان‌ها» با عنوان فرعی تاریخ شفاهی دانشجویان پیرو خط امام تالیف حسین جودی است. این کتاب 16 خاطره از افرادی همچون نادر دبیران، زینب کدخدایی، معصومه ابتکار، علیرضا افشار، عزت‌الله ضرغامی و... را در بردارد که به صورت پرسش و پاسخ آورده شده است.

در بخش دوم این کتاب معصومه ابتکار در پاسخ به این پرسش که اسم لانه جاسوسی که به گوشتان می‌خورد قشنگ‌ترین خاطره‌ای که به یادتان می‌آید غیر از آشنایی با آقای هاشمی چیست؟ گفت: به یادماندنی‌ترین خاطره شبی بود که به دانشجویان خبر دادند، حال امام خوب نیست و در بیمارستان قلب بستری‌اند. شب جمعه بود بچه‌های در سفارت تصمیم گرفتند راهپیمایی کنند و دعا و مناجاتشان را در حال حرکت بخوانند؛ کاری که الان مرسوم نیست. در حال حاضر ما برای دعا می‌نشینیم در حالی که زیباترین دعاها در سعی صفا و مروه در حرکت شبانه در جای معنوی است. سفارت جاهایی دارد که مثل جنگل پرپیچ و خم است. بچه‌ها به راه افتادند و برای امام سرود، نوحه و دعا می‌خواندند. حال عجیبی بود، امام در بیمارستان بستری بودند و قلب امام قلب انقلاب است؛ زیرا در آن شرایط بحرانی اول انقلاب اوضاع کاملا مشخص نبود و حضور امام خیلی تاثیرگذار بود...
 


روز خدا
سال نشر: 1391
ناشر: سوره مهر
کتاب «روز خدا» به قلم دکتر سید محمدهاشم پوریزدان‌پرست به بررسی علل و خاطرات نخستین روزهای تسخیر لانه جاسوسی پرداخته است.
در بخشی با عنوان «اولین روز حضور در لانه جاسوسی آمریکا» می‌خوانیم: یکشنبه/ 13 آبان 1358 هجری شمسی/ 13 ذی‌الحجه‌الحرام 1399 هجری قمری/ 4 نوامبر 1979 میلادی/روز خدا.

پیرو دعوت شورای انقلاب و تاکید امام برای حضور روحانیون بر این راهپیمایی، جمعیت زیادی از مردم تهران در سالگرد تبعید حضرت امام به ترکیه در سیزدهم آبان 1343 به علت اعتراض ایشان به تصویب لایحه کاپیتولاسیون، همچنین اولین سالگرد شهادت دانش‌آموزان در دانشگاه تهران، دست به راهپیمایی زدند. قرار بود راهپیمایی‌کنندگان در زمین چمن دانشگاه تهران تجمع کنند، اما جمعیت کوچکی از دانشجویان در مسیر راهپیمایی، با رسیدن به سفارت آمریکا، به سوی لانه جاسوسی یورش بردند و از درهای آن بالا رفتند و آنها را گشودند. به این ترتیب انقلاب دوم که انقلابی بزرگ‌تر از انقلاب اول بود، آغاز شد.
این دانشجویان متشکل از دانشجویان چهار دانشگاه بزرگ تهران، یعنی دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه ملی(شهید بهشتی)، دانشگاه تهران و دانشگاه پلی تکنیک(امیرکبیر) بودند...
 


بحران
سال نشر:1390
ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
کتاب «بحران» با عنوان فرعی سال آخر ریاست جمهوری کارتر تالیف همیلتون جردن و ترجمه محمد طاهری‌مقدم منتشر شد. مولف در مقدمه کتاب آورده است: «سال 1980 یک جهنم واقعی بود. مبارزه انتخاباتی با کندی، مساله افغانستان، مسکوت گذاشتن اجباری قرارداد سالت، رکود اقتصادی، رونالد ریگان و از همه مهم‌تر گروگان‌ها... و همواره گروگان‌ها! بحران پشت بحران» و در بخشی دیگر از خاطرات همیلتون جردن می‌خوانیم: روز جمعه واشنگتن را ترک کردم تا تعطیلات آخر هفته را در ساحل شرقی مری‌لند، در منزل نیت لندو، یک تاجر موفق و دوست رییس جمهور، بگذرانم. در حدود ساعت 4:30 دقیقه‌ی بامداد تلفن اتاق من زنگ زد. یک دقیقه طول کشید تا به یاد آورم کجا هستم. در آن تاریکی دور خودم می‌چرخیدم. هر طوری که بود، زنگ دهم که خورد گوشی را پیدا کردم.

صدایی از پشت خط گفت: «آقای جردن، افسر کشیک اتاق شرایط خاص هستم. می‌خواستم به شما خبر بدهیم که سفارت آمریکا در تهران توسط تظاهرات‌کننده‌ها تصرف شده است و ما فکر می‌کنیم که پرسنل آنجا به اسارت گرفته شده‌اند». حیرت‌زده جواب دادم: «خدای من! کسی که صدمه ندیده؟ کشته چه؟»
«در این امور اطلاعی نداریم، آقای جردن. ولی در واقع، اطلاعات ما کافی نیست. شما را در جریان خواهیم گذاشت.» پرسیدم که آیا رییس جمهور از این موضوع مطلع است و به او چیزی گفته‌اند، که معلوم شد ونس، وزیر امور خارجه، قبلا از مرکز عملیات این وزارتخانه با کارتر تماس گرفته بود. روی تختم دراز کشیدم و به آنچه الان شنیده بودم فکر کردم. این می‌توانست معنایش جنگ با ایران باشد... . اما بر سر برنامه‌ مبارزات انتخاباتی چه می‌آمد؟
 


تسخیر لانه جاسوسی
سال نشر:1390
ناشر:مرکز اسناد انقلاب اسلامی
کتاب «تسخیر لانه جاسوسی» با عنوان فرعی خاطرات یکی از دانشجویان مسلمان پیرو خط امام تالیف دکتر سیدمحمد هاشم‌پور یزدان‌پرست در سه فصل اصلی «هفت ماه کشمکش گروه‌های سیاسی»، «ماه قبل از تسخیر و آبان»، «ماه حماسه» و تعداد زیادی زیربخش در هر فصل است.

در زیربخش «تسخیر لانه‌ی جاسوسی آمریکا در تهران» از فصل سوم می‌خوانیم: در حالی که میلیون‌ها نفر در سالگرد تبعید امام و نیز به مناسبت اولین سالگرد کشتار دانش‌آموزان و دانشجویان در دانشگاه تهران، دست به راهپیمایی زده بودند و در تهران پس از پیمودن راه‌های طولانی، قرار بود در زمین چمن دانشگاه تهران تجمع کرده و توطئه‌های آمریکای جهان‌خوار و دخالت او در امور داخلی ایران و نیز بردن شاه به آمریکا را محکوم نمایند و در همین لحظات که اجساد ده‌ها شهید ارتشی که سه روز قبل به دست مزدوران آمریکا در کردستان شهید شده بودند جهت تشییع جنازه به دانشگاه تهران رسیده بود، جمعیت ظاهرا کوچکی از دانشجویان در مسیر راهپیمایی، با رسیدن به درب‌های سفارت آمریکا به جای ادامه راهپیمایی به سمت دانشگاه تهران، به سوی لانه جاسوسی سلطه‌گران، یورش آوردند و با صلابت و شهامت از درب‌های آن بالا رفته و آن را گشودند...
 


ایران در خاطرات جیمی کارتر
سال نشر:1390
ناشر:مرکز اسناد انقلاب اسلامی
کتاب «ایران در خاطرات جیمی کارتر» با ترجمه طیبه غفاری و ابراهیم ایران‌نژاد منتشر شد. در مقدمه این کتاب می‌خوانیم: این کتاب، فصلی از خاطرات دوران ریاست جمهوری «جیمی کارتر» است. اصل این کتاب درباره تمامی ماجراها و رویدادهای مربوط به دوره چهار ساله زمامداری کارتر است، که بخش حاضر آن به اوضاع ایران و وقایع پیش و پس از انقلاب اسلامی در سال 1357 می‌پردازد.

روز یکشنبه، 4 نوامبر 1979(13 آبان 1358) تاریخی است که هرگز آن را فراموش نخواهم کرد. اوایل صبح آن روز برژینسکی گزارش داد که سه هزار نفر از افراطیون، اعضای سفارت آمریکا را در تهران که تعدادشان پنجاه یا شصت نفر است، دستگیر کرده‌اند. پس از آن سایروس ونس و من فورا اطمینان خاطر و ضمانت‌هایی را که قبلا توسط مقامات ایرانی برای حفظ جان آمریکاییان به ما رسیده بود، مورد بررسی قرار دادیم. ما شدیدا نگران و ناراحت بودیم، ولی اطمینان داشتیم که مقامات ایرانی به زودی اشغال‌کنندگان سفارت را از محوطه‌ی سفارت بیرون می‌کنند و افراد ما را آزاد خواهند ساخت...



 
انتخاب دشوار
سال نشر:1390
ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
کتاب «انتخاب دشوار» با عنوان فرعی سال‌های بحرانی در سیاست خارجی آمریکا نوشته سایروس ونس، وزیر خارجه آمریکا در دوران پیروزی انقلاب اسلامی است که با ترجمه خیرالله خیری اصل منتشر شده است.

این کتاب از چهار فصل «تردیدهای شاه»، «سیل ویرانگر»، «گروگان‌گیری» و «استعفا» تشکیل شده است. در بخش گروگان‌گیری می‌خوانیم: از زمان وقوع انقلاب، روابط ما با ایران بسیار متشنج بود، اما دیپلمات‌های ما در تهران به تدریج تماس‌های خود را با دولت بازرگان گسترش داده بودند. وجود برخی منافع مشترک، اساس تماس‌های رو به رشد ما با بخش‌هایی از حکومت بود. بازرگانان آمریکایی می‌خواستند به ایران بازگردند و کارهای ناتمامشان را از سر بگیرند...

...13/8/1358، آرنی رافل، دستیار ویژه‌ام از خواب بیدارم کرد و این خبر وحشتناک را داد که گروهی خیابانی به محوطه سفارت ما در تهران حمله کرده است. از مرکز عملیات وزارت امور خارجه [آمریکا] به رافل زنگ زده و گفته بودند که «آن سویفت»، یکی از اعضای سیاسی سفارت، پشت خط است و حملات گروهی در حدود سه هزار نفر از مردم که وارد محوطه سفارت شده‌اند را گزارش می‌کند. هشدارهایی به اتاق بحران کاخ سفید، مرکز فرماندهی نظامی ملی وزارت دفاع، مراکز نگهبانی کارگزاری‌های اطلاعاتی و مقامات بلندپایه وزارت امور خارجه در حال ارسال بود... ساندرز و لینگن، پیش از رسیدن من به دفترم، دستور انهدام اسناد طبقه‌بندی شده و مهرهای ویزا را صادر کرده بودند تا از افتادن آنها به دست ایرانی‌ها جلوگیری شود... .
 


روزشمار روابط ایران و آمریکا
سال نشر: 1380
ناشر:بقعه
کتاب «روزشمار روابط ایران و آمریکا» نوشته غلامرضا کرباسچی است. روزشمارنویسی شیوه خاصی در نگارش تاریخ است که در آن وقایع فهرست‌گونه، فشرده و به ترتیب زمان وقوع آورده می‌شود. هدف این سبک از نگارش تاریخ، دستیابی سریع به اطلاعات و پرهیز از اتلاف وقت پژوهشگران است.
13 آبان 1358
حدود 400 تن از دانشجویان پیرو خط امام حدود ظهر سفارت آمریکا در تهران را به اشغال خود درآوردند و متعاقب آن حدود 100 تن از کارکنان آمریکایی سفارتخانه را به گروگان گرفتند. دانشجویان پس از اشغال سفارت چندین اطلاعیه صادر کرده و خواستار استرداد شاه مخلوع به ایران شده‌اند.