خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سیدعباس حسینی‌نیک، مدیرمسئول انتشارات مجد؛ توسعه جامعه بشری مرهون تولید علم، دانش و فناوری است. این توسعه می‌تواند در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی باشد. بدیهی است تولید علم بدون پشتوانه و حمایت‌های مادی و معنوی حاصل نمی‌گردد و انتشار آثار علمی و دانشگاهی مهمترین راهبردی است که در دنیای پیشرفته امروز برای تأمین منافع مادی و معنوی پدیدآورندگان و پژوهشگران به کار گرفته می‌شود.
بدین جهت تولید محتوا و نشر آثار دانشگاهی مهمترین شاخصه پیشرفت جوامع بشری است. کشورهای پیشرفته بیشترین سهم را در تولید و نشر علم دارند و بقیه کشورها به تناسب فعالیت علمی درجه بندی می‌شوند.
تامین منابع مالی پژوهش و تحقیقات علمی در درجه نخست بر عهده دولت‌هاست و درجه بعد بر عهده ناشران دانشگاهی. طبیعی است که انجام تحقیقات در بعضی از حوزه‌های استراتژیک و جدید نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است که ممکن است به نتیجه هم نرسد. در این موارد نیازمند بودجه عمومی و دولتی است اما در بقیه حوزه‌های علمی، انتشار آثار دانشگاهی با سرمایه‌گذاری مؤسسات و شرکت‌های انتشاراتی صورت می‌پذیرد.
علاوه بر شرکت‌های بزرگ انتشاراتی که دارای تشکیلات و سرمایه زیاد بوده و سهام آنها در بورس‌های بین‌المللی معامله می‌شود، موسسات انتشاراتی دانشگاهی زیادی اعم از دولتی و خصوصی در دنیا فعال هستند که هرکدام بطور تخصصی در یک یا چند حوزه علمی مرتبط فعالیت داشته و جدیدترین آثار علمی را منتشر می‌سازند.
نشر دانشگاهی از چند جهت با بقیه حوزه‌های نشر تفاوت دارد:
نخست آن که نشر آثار علمی و پژوهشی از جهت توسعه علم در دنیای مدرن و پیشرفته امروز دارای اهمیت ویژه است. همه حوزه‌های نشر دارای اهمیت‌اند لیکن هیچ حوزه‌ای مانند نشر دانشگاهی دارای اهمیت استراتژیک نیست.
دوم آن که تولید محتوای علمی و دانشگاهی نیازمند مطالعات و پژوهش‌های زیاد، طولانی و پرهزینه است. طبعا حق تالیف این آثار نیز بیشتر از دیگر آثار است.
سوم آن که تیراژ کتاب‌های دانشگاهی به نسبت کتاب‌های ادبی و رمان کمتر و محدودتر است.
و چهارم آن که باتوجه به موارد فوق، قیمت کتاب‌های دانشگاهی بسیار بیشتر از کتاب‌های عمومی و ادبی است.
امروز بزرگترین ناشران دنیا، ناشران دانشگاهی هستند که علاوه بر انتشار کتاب به تاسیس بانک اطلاعات علمی پرداخته و خدمات متنوعی را ارائه می‌نمایند.
خوشبختانه در کشور ما نیز نشر دانشگاهی دارای قدمتی ديرينه است و اکنون ناشران فعال در این حوزه اعم از دولتی و خصوصی به طور تخصصی فعالیت داشته و دارای جایگاه ویژه‌ای در جامعه نشر هستند.
گسترش فعالیت نشر دانشگاهی در دهه اخیر به نحوی بوده که بیشتر ناشران نمونه سال کشور در حوزه بزرگسال از ناشران دانشگاهی انتخاب شده‌اند و این، نشان از توسعه علمی کشور دارد که جای امیدواری است.
آینده نشر دانشگاهی، آینده توسعه علمی کشور است و باید راهبردهایی مدنظر ناشران و مسئولان امر باشد:
نخست آن که پژوهش‌ها و تحقیقات علمی نیازمند بودجه دولتی است که باید تامین شود ولی انتشار آثار علمی و معرفی دست‌آوردهای پژوهشی می‌تواند توسط ناشران فعال دانشگاهی از طریق حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب صورت گیرد.
دوم آن که توسعه علم در دنیای پیشرفته امروز نیازمند ترجمه آثار پژوهشی بین‌المللی است. ترجمه متون علمی و دانشگاهی نیز دست‌کمی از پژوهش‌های علمی ندارد. سختی و زحمت ترجمه اقتضا دارد که دولت از طریق دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها سرمایه‌گذاری کرده تا نسخه ترجمه شده آماده انتشار شود. ناشران دانشگاهی با انتشار این آثار و پرداخت حقوق ترجمه می‌توانند بخشی از این سرمایه‌گذاری را جبران کنند.
سوم آن که در مسیر توسعه نشر دانشگاهی باید به بانک‌های اطلاعاتی توجه نشان داد و از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یا دولتی یا عمومی مانند انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی استقبال کرد. علاوه بر کتاب، انتشار مقالات علمی دانشگاهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. خوشبختانه در آیین‌نامه جدید انتشار مجلات پژوهشی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به مؤسسات انتشاراتی نیز اشاره گردیده که می‌توانند صاحب امتیاز این مجلات باشند.
چهارم آن که نشر دانشگاهی هم از جهت متن و محتوا و هم مخاطبان دارای قابلیت عرضه کتاب الکترونیکی بیشتر از حوزه‌های دیگر است. متاسفانه هنوز پلتفرم قابل توجهی که بتواند پاسخگوی نیازهای نشر دانشگاهی باشد، در دسترس نبوده و لازم است که دولت در این خصوص، سرمایه‌گذاری کند.
پنجم آن که نقض حقوق پدیدآورندگان و ناشران در حوزه دانشگاهی خسارت و لطمه‌ای جبران ناپذیر به تولید علم وارد می‌کند. این خطر هم‌اکنون مهمترین تهدیدی است که می‌تواند اقتصاد نشر دانشگاهی را نابود سازد.
همکاری ناشران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و قوه قضائیه می‌تواند مانع از گسترش این آفت شود. به نظر می‌رسد با این تدابیر می‌توان به آینده علمی و فرهنگی کشور امیدوارتر بود.L
دوشنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۱ - ۰۹:۳۶
نظر شما