خبرگزاری کتاب ایران،(ایبنا)، پریسا پاسیار، مسئول اطلاع‌رسانی کمیته نشریات و پیایندهای ایفلا: «فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و موسسه‌های کتابخانه‌ای (ایفلا) در سال 2027، 100اُمین سال تأسیس خود را جشن خواهد گرفت. این نهاد بین‌المللی مستقل غیردولتی و غیرانتفاعی در تاریخ طولانی خود از کار کتابخانه‌ها، کتابداران و انجمن‌های کتابداری در سراسر جهان حمایت کرده و تلاش دارد تا صدای جهانی حرفه کتابداری و علم اطلاعات و دانش‌شناسی باشد.
فكر ایجاد سازمانی بین‌المللی در حوزه كتابداری سال 1926، در همایشی به مناسبت سالگرد انجمن كتابداران امریكا در آتلانتا و فیلادلفیا مطرح شد. همان سال، گابریل هنری در همایشی در پراگ پیشنهاد ایجاد كمیته‌ای بین‌المللی كه بیانگر فعالیت‌های كلیه انجمن‌های ملی كتابداری باشد مطرح كرد و در 30 سپتامبر 1927، در جشن 50اُمین سالگرد انجمن كتابداران انگلیس در شهر ادینبورگ اسكاتلند، به این پیشنهاد جامه عمل پوشانده شد.
در این جشن، نمایندگان انجمن‌های كتابداری 15 كشور شركت داشتند كه به همت آنان ایفلا پدید آمد و اسحاق كالین كتابدار كتابخانه ملی سوئد به‌عنوان نخستین رئیس ایفلا برگزیده شد. در سال 1929 اساسنامه ایفلا در نخستین كنگره جهانی كتابداری و كتاب‌شناسی در رم (ایتالیا) تهیه شد و به این ترتیب کار ایفلا رسما آغاز شد. در ابتدا ایفلا عمدتاً محل دیدار كتابداران مهم اروپایی و امریكایی بود و تا مدت‌ها نیز همین وضع ادامه داشت. در سال 1933 نخستین اجلاس ایفلا در شیكاگو برگزار شد. در این زمان تعداد اعضا به چهل‌ویك نفر از 31 كشور رسیده بود و در میان آن‌ها كشورهایی از قاره امریكا و اروپا و نیز كشورهایی مانند چین، هند، ژاپن، مكزیک، و فیلیپین حضور داشتند.
در سال 1971 هرمن لایبیرز، كتابدار كتابخانه ملی بلژیک، محل استقرار دبیرخانه ایفلا را به شهر لاهه هلند انتقال داد و برنامه كنترل كتابشناختی جهانی(یو.بی.سی.) را پیشنهاد كرد و بدین ترتیب، كتابداران جهان سوم به ایفلا راه یافتند. به نظر می‌رسد، نخستین مواجهه ایران با ایفلا به سال 1961 و همایش بین‌المللی اصول فهرست‌نویسی در پاریس برمی‌گردد. در این همایش نمایندگان 53 کشور (از جمله ایران) و 12 سازمان بین المللی حضور داشتند. این همایش سبب شد ایفلا بر امر فهرست‌نویسی تمركز یابد. در پایان این همایش بیانیه‌ای منتشر شد که به بیانیه پاریس یا اصول پاریس مشهور است. پس از آن تا سال‌ها یکی از موثرترین نهادهای ایرانی مرتبط با ایفلا انجمن کتابداران ایران بود.
طبق مستندات، انجمن کتابداران ایران در سال 1970 عضو ایفلا شد و مهین تفضلی، نخستین گزارش حضور در کنگره ایفلا را در خبرنامه انجمن کتابداران ایران منتشر کرد. این کنگره در سال 1970 در شهر مسکو برگزار شده بود. از آن پس تاکنون نمایندگانی از کتابداری ایران از سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و کتابخانههای مختلف به‌ویژه کتابخانه ملی ایران در نشست‌ها، مجامع عمومی و کنگره‌های سالانه ایفلا شرکت کرده‌اند.
کنگره‌های سالانه ایفلا به استثنای سال های 1940-1946، به علت مشکلات دوران جنگ جهانی دوم و سال‌های 2020 و 2021، به دلیل پاندمی بیماری کرونا، همه ساله در یکی از کشورهای جهان برگزار شده است.البته در سال 2021 ایفلا موفق شد که کنگره سالانه خود را به صورت مجازی برگزار کند. به این ترتیب به طور دقیق تا کنون 87 کنگره سالانه از سوی ایفلا برگزار شده است و قرار است کنگره 88 در روزهای 21 تا 25 آگوست 2023 در شهر روتردام هلند برگزار شود.
ایفلا ارتباط مشورتی نزدیکی با یونسکو دارد، به‌طوری که از این نظر در بالاترین رده یونسکو (ردیف A) قرار گرفته است. همچنین در شورای بین‌المللی اتحادیه‌های علمی به‌عنوان عضو و در سازمان مالکیت فکری بین‌المللی و سازمان استاندارد جهانی به عنوان عضو ناظر حضور داشته و به سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی که در زمینه‌های مرتبط با اهداف ایفلا ارتباط دارند، خدمات مشورتی ارائه می‌دهد.
طیف فعالیت‌های ایفلا بسیار گسترده است و در قالب ساختار حرفه‌ای، منطقه‌ای و کمیته‌های مشورتی اداره می‌شود. فعالیت در تمام بخش‌ها (division)، کمیته‌ها (sections) و گروه‌های علاقه‌مندی (SIG) حرفه‌ای و تخصصی ایفلا به صورت داوطلبانه با همکاری کتابداران گوناگون از سراسر جهان صورت می گیرد. عمده فعالیت‌های ایفلا در راستای حمایت از کتابخانه‌ها، الهام بخش و تقویت‌کننده تجربه‌های حرفه‌ای، توانمندی و ایجاد شبکه ارتباطی میان کتابخانه‌هاست. در این میان نقشه کتابخانههای جهان، چشم‌انداز جهانی ایفلا، استانداردهای ایفلا، و حمایت از دسترسی آزاد ازجمله برنامه‌هایی است که کتابخانههای ایران نیز کم و بیش از آن سود برده‌اند.
ارتباط با ایفلا دستاوردهای گوناگونی برای کتابداری ایران داشته است. گزارش‌هایی که از حضور ایران در ایفلا در طول سالیان منتشر شده، مؤید این ادعاست. مروری کوتاه بر کتاب «فرصت حضور» به نگارش پوراندخت سلطانی که شامل گزارش‌هایی با جزئیات از حضور در کنگره‌ها و عضویت در کمیته‌های ایفلاست، نشان می‌دهد که چگونه ایفلا فرصتی مناسب برای دریافت اندیشه‌‌های نو و انعکاس تصویر کتابخانه‌ها، علم و حرفه کتابداری ایران در عرصه جهانی را فراهم می‌کند.
امروزه بسیاری از فعالیت‌های کتابخانههای ایران که هماهنگ با استانداردهای جهانی در حال انجام است، ملهم از حضور و تعامل ایرانیان با این مجمع جهانی است. در گزارش های پوری سلطانی می‌خوانیم که نخستین مواجهه کتابداران ایران با استانداردهایی مانند شاپا (شماره استاندارد بین‌المللی پیایندها) ، شابکا (شماره استاندارد بین المللی کتابخانه‌ها) در کنگره‌های ایفلا صورت گرفته است. همچنین روزآمد‌سازی استانداردهای فهرست‌نویسی و رده‌بندی، استانداردهای کتابخانه های عمومی، کودکان، آموزشگاهی، دانشگاهی و تخصصی، و ارتباط با کمیته یونی مارک و استانداردهای نرم افزارهای کتابخانه‌ای و کتابخانههای دیجیتال حاصل تعامل مستمر با این نهاد بین‌المللی است.
ازسوی دیگر مقاله‌های ارائه شده در نشست‌های کنگره سالانه ایفلا الهام‌بخش برخی محصولات و خدمات در ایران بوده است. از آن جمله می‌توان به شکل‌گیری کتابخانه ملی دیجیتال کودکان و نوجوانان ایران و بخش منابع غیرکتابی کتابخانه ملی ایران اشاره کرد. اهمیت مقاله‌های کنگره‌های ایفلا تا بدانجا بود که پیش از همه‌گیر‌شدن اینترنت و دسترسی به وب سایت و «واسپارگاه ایفلا»، از سال 1373 همزمان با کنگره 1994 در کوبا، به ابتکار معاونت پژوهشی کتابخانه ملی ایران مجموعه‌ای گزیده از مقالات ایفلا ترجمه و در قالب کتاب منتشر می‌شد. این اقدام که با توجه به نیاز کتابداران برای آگاهی از دانش روز و روند جهانی فعالیت کتابخانه‌ها با استقبال فراوانی روبه‌رو شده بود، تا سال‌ها ادامه داشت.
ایرانیان معمولا در دو سطح رسمی و کارشناسی در کنگره‌های ایفلا حضور داشته‌اند. حضور رسمی معمولا در نشست‌های روسای کتابخانههای ملی (CDNL) و کتابخانههای پارلمانی در حاشیه کنگره سالانه صورت می‌گیرد، و در سطح کارشناسی، کتابداران ایرانی با ارائه مقاله و پوستر، حاضران در نشست‌های کنگره را در جریان دستاوردها و تجربه‌های کتابخانههای ایران قرار می‌دهند.
خوشبختانه در سال‌های اخیر حضور کارشناسی یک گام فراتر رفته است و کتابداران جوان توانسته‌اند کرسی‌هایی را در کمیته‌های ایفلا به ایران اختصاص دهند. از آن جمله می‌توان به گروه‌های بررسی یونی مارک و ISBD، کمیته کتابخانههای عمومی، کمیته نشریات و پیایندها، گروه علاقه‌مندی تاریخ کتابخانه‌ها و گروه علاقه‌مندی انسولیب (کتابخانه سبز) و... اشاره کرد.
عضویت در کمیته‌ها و گروه‌های ایفلا این امکان را فراهم کرده است تا کتابداران ایرانی سطح حضور بین‌المللی ایران را از یک بار در سال برای ارائه مقاله به حضوری مستمر در طول سال برای مشارکت در پروژه‌ها و تصمیم‌گیری‌های کمیته برای انتخاب موضوع، داوری مقالات و برگزاری نشست‌های سالانه ارتقا دهند. این موضوع علاوه بر انتقال تجربه‌های شخصی کتابداران در فضای بین‌المللی، به اطلاع‌رسانی فعالیت کمیته‌های ایفلا در ایران و همچنین جلب مشارکت افراد حرفه‌ای برای حضور موثر و رویت‌پذیری فعالیت‌های کتابخانههای ایران در این مجمع جهانی اثر گذار بوده است.
تجربه سه دوره حضور فیزیکی در کنگره‌های سالانه و بیش از پنج سال همکاری مستمر با ایفلا در قالب عضو گروه علاقه‌مندی تاریخ کتابخانه‌ها و عضو و مسئول اطلاع‌رسانی کمیته نشریات و پیایندهای ایفلا به من نشان داده است که برای بسیاری از کتابخانه‌ها در سراسر جهان عضویت در ایفلا نشانی از اعتبار است. آن‌ها صرف حضور و تعامل حرفه‌مندانشان در کنگره‌های سالانه ایفلا را مفید می‌یابند و حتی انتخاب حرفه‌مندانشان به‌عنوان داوطلب همکاری در کنگره را به شدت مورد تشویق قرار می‌دهند.
انجمن‌های کتابداران در کشورهای مختلف علاوه بر گرنت‌های تعیین شده از سوی ایفلا، در بودجه خود کمک هزینه‌هایی برای تشویق کتابداران کشورشان به حضور در این کنگره تعیین می‌کنند و سعی دارند به شیوه های گوناگون حضور پررنگ کتابخانههای کشورشان در این عرصه بین‌المللی را گسترش دهند. در این میان حضور برخی کشورهای همسایه نیز چشمگیر و قابل ملاحظه است. این موضوع از غرفه بزرگ و مستقل کتابخانه ملی روسیه در نمایشگاه جانبی ایفلا تا تعداد قابل توجه مقالات و پوسترهای کتابداران ترکیه و حضور پرشمار کتابداران عراق در هنگام عکس گرفتن در محل یادبود کنگره تا حضور کتابخانه ملی قطر به عنوان یکی از حامیان مالی مهم ایفلا در کنگره آتن 2019 جای تامل دارد.
حضور هیئت ایرانی در کنگره‌های ایفلا به نسبت محدود و معدود است اما به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر کیفیت این حضور، کارنامه قابل قبولی برای انعکاس ظرفیت‌های کتابخانه ایران را به نمایش گذاشته است تا آنجا که این تعامل، علاوه بر سفر رئیس وقت ایفلا به ایران در سال 1396، برگزاری یکی از جلسات دوره‌ای کمیته یونی مارک در کنگره متخصصان علوم اطلاعات انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران در سال 1397 را رقم زده است.
با این حال، باید به یاد داشته باشیم که ساختار دموکراتیک و پویای ایفلا به هیچ فردی در هیچ کمیته‌ای از این نهاد بین‌المللی امکان حضور دائم را نمی‌دهد. امکان عضویت در هر کمیته یا گروهی تنها برای دو دوره چهار ساله امکان‌پذیر است و اگر هوشیار نباشیم حضور چند سال اخیر ایرانیان به مرور زمان کمرنگ خواهد شد. بنابراین با توجه به شروع انتخابات بخش‌ها، کمیته‌ها و گروه‌های علاقه‌مندی ایفلا فرصت مناسبی است تا علاوه بر آنکه کتابداران ایرانی برای ظرفیت‌های موجود داوطلب می‌شوند و براساس علاقه و تخصص خود و شرایط عضویت، کاربرگ‌های مربوط را در وب‌سایت ایفلا (https://www.ifla.org/units/elections) تکمیل می‌کنند، عضویت انجمن‌ها و کتابخانههای ایران نیز در این نهاد بین‌المللی تقویت شود.»
سه‌شنبه ۴ بهمن ۱۴۰۱ - ۱۱:۵۷
نظر شما