ابوذر گل‌ورز مترجم کتاب «راهنمای روان‌شناسی تئوری انتخاب برای اعتیاد: روش‌هایی برای غلبه بر وابستگی به مواد و دیگر رفتارهای اجباری» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره این اثر توضیح داد: تئوری انتخاب یک رویکرد مبتنی بر کنترل درونی است و انسان‌ها را از اِعمال کنترل بر دیگران و یا تن دادن به کنترل‌گری دیگران بازمی‌دارد. این نظریه چهار نوع کنترل بیرونی را معرفی می‌کند. یکی از انواع کنترل بیرونی این است که فردی را مجبور کنیم کاری را انجام دهد که خودش نمی‌خواهد.

او ادامه داد: بر این اساس تئوری انتخاب در پی این نیست که افراد مبتلا به اعتیاد را با استفاده از روش‌های کنترل بیرونی مجبور به ترک اعتیاد کند. تئوری انتخاب به تعبیر ویلیام گلسر، پایه‌گذار این نظریه، یک روان‌شناسی آزادی فردی است و بر همین اساس فرد مبتلا به اعتیاد زمانی مایل به ایجاد تغییر رفتاری و کنار گذاشتن اعتیاد برخواهد آمد که خودش تصمیم گرفته باشد و تحت فشار دیگران نباشد. لذا مایکل رایس تلاش می‌کند تا با آموزش کنترل درونی و نحوه ارضای نیازهای پنج‌گانه و بهترین شیوه دست‌یابی به تصاویر دنیای مطلوب به خواننده، به وی کمک کند تا خودش تصمیم به کنار گذاشتن رفتار اعتیادی بگیرد و رفتار یا رفتارهای جدیدی را انتخاب و جایگزین کند.

گل ورز با بیان اینکه این کتاب نکات کلیدی تئوری انتخاب را به مخاطب می‌آموزد و از خواننده می‌خواهد تا با توجه به این مفاهیم زندگی خود را مورد بازنگری قرار دهد و نیازهای خود را بشناسد یادآور شد: یکی از مقولات مهم تئوری انتخاب دنیای مطلوب است؛ یعنی فضایی ذهنی که هر آنچه حال ما را خوب می‌کند در آن نگه می‌داریم و یا همواره تلاش می‌کنیم تا به آن برسیم. این نظریه معتقد است که افراد مبتلا به اعتیاد موضوع مورد اعتیاد (دارو، مواد، کار) را در دنیای مطلوب خود قرار داده‌اند و همیشه در پی رسیدن به آن هستند؛ بنابراین باید آموزش ببینند که تصاویری را در این فضا جایگزین کنند که آسیب کمتری به آنها می‌رساند و به‌علاوه منجر به حال خوب در آنها می‌شود.

به گفته این مترجم، در این کتاب خواننده با تعاریف نظری و عملی اعتیاد به مواد و غیرمواد آشنا می‌شود و با انجام یک خودارزیابی متوجه می‌شود که آیا اعتیاد دارد یا خیر (البته لازم به ذکر است که تشخیص بالینی دقیق ابتلا به اعتیاد نیاز ارزیابی یک متخصص دارد و کتاب حاضر یک کتاب تشخیصی بر مبنای علائم و نشانه‌های راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی [DSM] یا طبقه‌بندی بین‌المللی آماری بیماری‌ها [ICD] نیست). سپس خواننده ترغیب می‌شود تا عوامل ماشه‌چکان و تداوم‌بخش رفتار اعتیادی را در خودش شناسایی کند زیرا بسیاری از این عوامل برای هر شخص منحصربه‌فرد هستند و نمی‌توان برای تمام افراد یک یا چند عامل مشترک در نظر گرفت. نویسنده همچنین به انواع اعتیاد، مراحل اعتیاد و برخی از باورهای نادرست و غیرمنطقی درباره این رفتار و به علاوه اهمیت گروه‌های ترک اعتیاد اشاره می‌کند.

گل ورز درباره مخاطبان این کتاب عنوان کرد: این کتاب برای سه گروه از افراد نوشته شده است: 1) مشاوران و روان‌شناسان فعال در حوزه ترک اعتیاد برای کمک به مراجعان؛ 2) افرادی که احساس می‌کنند در دام اعتیاد و سایر رفتارهای اجباری اعتیادگونه گیر افتاده‌اند به‌عنوان یک کتاب خودیاری؛ و 3) کسانی که یکی از دوستان یا اعضای خانواده‌شان گرفتار چنین رفتارهایی شده‌اند. با توجه به اینکه این کتاب هم مانند سایر کتب مجموعه تئوری انتخاب در عمل مفاهیم بنیادین نظریه را آموزش می‌دهد، مخاطبان نیاز به دانش زمینه‌ای خاصی در حوزه روان‌شناسی، اعتیاد و تئوری انتخاب ندارند و هر آنچه را برای استفاده بهینه از این کتاب لازم دارند در بخش‌های ابتدایی آن می‌آموزند.

او در پاسخ به سوالی درباره تعریف اعتیاد بیان کرد: اعتیاد صرفاً مصرف مواد/دارو و وابستگی به آنها نیست و گاهی اوقات افراد به صورت وسواس‌گونه به رفتارهای دیگری ازجمله کارکردن اعتیاد پیدا می‌کنند. بسیاری از افرادی که درگیر اعتیاد شده‌اند مایل به ترک این رفتار هستند اما ممکن است راه‌ورسم این کار را بلد نباشند، نگران هزینه‌های کلینیکی و بستری باشند، دیگران آنها را همراهی نکنند یا بنا به هر علت دیگری موفق به کنار گذاشتن رفتار اعتیادی نشوند. کتاب راهنمای روان‌شناسی تئوری انتخاب برای اعتیاد تلاش می‌کند تا اطلاعات مورد نیاز در خصوص اعتیاد از علل گرفته تا پیامدها را در اختیار افراد قرار دهد و دست کم انگیزه اولیه برای اقدام به ترک را در این افراد ایجاد کند.

گل ورز گفت: از سوی دیگر با توجه به اینکه اگر فرایند ترک بدون اطلاعات علمی مورد نیاز (مثلاً درباره سندرم ترک) صورت گیرد ممکن است فرد نتواند عوارض ترک را تحمل کرده و مجدداً عود رخ دهد؛ در نتیجه بهتر است که این کار کاملاً علمی صورت پذیرد و دانش ضروری برای این کار به افراد درگیر آموزش داده شود؛ مایکل رایس در کتاب خود همین موضوع را مد نظر قرار داده است.

این مترجم با بیان اینکه با توجه به مبنای نظری کتاب (تئوری انتخاب) نویسنده اعتیاد را از منظر واقعیت‌درمانی (درمان مبتنی بر تئوری انتخاب) بررسی می‌کند و راهکارهایی را برای کنارگذاشتن رفتارهای اعتیادی مطرح می‌کند عنوان کرد: افراد بسیاری انجام رفتارهای اعتیادی را ناشی از اثرات محیطی مثل مشکلات اقتصادی، دوستان یا اعضای خانواده معتاد، محیط زندگی نامناسب و... می‌دانند. نظر به اینکه تئوری انتخاب اعتیاد را یک رفتار انتخاب‌شده قلمداد می‌کند مسئولیت ترک این رفتار را نیز متوجه خود فرد می‌داند و او را ترغیب می‌کند تا با خودارزیابی اثرات اعتیاد را بر زندگی فردی، شغلی و تحصیلی‌اش شناسایی کند و دست به انتخاب‌های جدید بزند و در نتیجه رفتارهای جدیدی را اتخاذ کند تا علاوه بر دست‌یابی به نیازهایش، خواسته‌ها و تصاویر موجود در دنیای مطلوبش را نیز برآورده کند. در بخشی از کتاب نیز نویسنده راهکارهایی را برای دوستان و نزدیکان افراد مبتلا به اعتیاد ارائه می‌کند تا بتوانند با استفاده از تئوری انتخاب به او کمک کنند که این رفتارها را با اعمال مسئولانه و مؤثر جایگزین کند.

او تاکید کرد: با توجه به اینکه سن مصرف مواد در دنیا و ازجمله کشور ما کاهش یافته و تنوع مواد و داروهای صنعتی اعتیادآور افزایش یافته است و دسترسی افراد به این مواد ساده‌تر شده است لازم است که نوجوانان و خانواده‌ها با خطرات مصرف و وابستگی و اعتیادآوری بالا و همچنین سازوکار اعتیادزایی آنها آشنا شوند تا بتوانند با اجتناب از این مواد/داروها از مضرات آنها در امان باشند.

گل ورز در پایان گفت: از طرف دیگر، تئوری انتخاب یک نظریه رابطه‌ای است و تأکید فراوانی بر روابط بین فردی دارد و معتقد است که بسیاری از مشکلات روان‌شناختی بلندمدت انسان‌ها ناشی از مشکلات رابطه‌ای است و چنانچه روابط ناکارآمد فرد اصلاح شوند مشکلات روان‌شناختی نیز رو به بهبود می‌روند. این مسئله در جامعه امروز مغفول مانده و بسیاری از انسان‌ها به علت دل‌مشغولی‌های روزمره از سرمایه‌گذاری برای روابط چشم‌پوشی می‌کنند. والدین و اطرافیان افراد مبتلا به اعتیاد باید این مسئله را مد نظر قرار دهند و چنانچه ارتباط ناکارآمدی با فرد مبتلا دارند مسیرهای برقراری ارتباط مؤثر و بهتر را بیاموزند. بنابراین و با توجه به اهمیت ارتباطات بین فردی در بخشی از این کتاب بر ارتقای کیفیت روابط تأکید و تکنیک‌هایی ارائه شده است.
 
کتاب «راهنمای روان‌شناسی تئوری انتخاب برای اعتیاد: روش‌هایی برای غلبه بر وابستگی به مواد و دیگر رفتارهای اجباری» نوشته مایک رایس با ترجمه ابوذر گل‌ورز از سوی انتشارات ارجمند روانه بازار نشر شده است.