به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مراسم رونمایی و معرفی کتاب «ذهن، زبان و سلطه اجتماعی پیش‌فرض‌ها» با حضور لیلا اردبیلی مترجم کتاب و فرهاد بیانی در محل غرفه مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی نمایشگاه کتاب برگزار شد.

اردبیلی مترجم کتاب بیان کرد: ترجمه این کتاب در واقع به پرسش اساسی من برمی‌گردد که سال‌هاست به دنبالش هستم؛ رابطه بین ذهن، زبان، جامعه، فرهنگ و محیط. از این نویسنده کتابی دیگر را نیز ترجمه کرده‌ام با عنوان «چشم‌انداز‌های اجتماعی ذهن گامی به سوی جامعه‌شناسی شناختی». این کتاب را در راستای پرسش خودم و در راستای بحث پازلی که خود نویسنده در انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی مطرح می‌کند ترجمه کردم.
 
وی گفت: دلیل ترجمه این اثر با این عنوان این هست که ما می‌خواستیم ترجمه را بدیهیات و پیش‌فرض‌ها بگذاریم اما ممکن بود با مباحث صرف زبان‌شناختی و منطق اشتباه شود.
 
اردبیلی اضافه کرد: در مقدمه کتاب گفته‌ام که این پرسش از کجا وارد ذهن من شد. به یک نتیجه‌ای رسیدم که چرا بعضی از جفت‌های متناظر ساخت‌های زبانی با هم پررنگ و کم‌رنگ می‌شوند. ساز و کار زبانی ذهن ما به این ترتیب هست که یک سری جفت‌های زبانی تبلور پیدا می‌کند و از این طریق دنیای پدیده‌ها را می‌شناسیم.
 
وی افزود: این جفت‌ها به لحاظ وزن نشانه شناختی برابر نیستند. مثل اینکه اگر شب و روز را روی یک ترازو بگذاریم این دو کفه با هم برابر نیستند و یکی از آن‌ها سنگینی می‌کند. این سبکی و سنگینی مشخص نیست که از کجا می‌آید. الان دستاوردهای علوم شناختی به ما می‌گوید که این‌ها ریشه در جامعه و فرهنگ دارد. ذهن گویش‌وران را تعین می‌بخشد.
 
اردبیلی ادامه داد: در بحث تبلور زبان را به محیط باید ارتباط بدهیم. وزن نشانه‌شناختی ها متفاوت است مانند وقتی که می‌گوییم وزیر آمد و بیشتر ذهن ما به سمت وزیر مرد می‌رود و اگر بخواهیم به وزیر زن اشاره کنیم حتما باید از واژه وزیر زن استفاده نماییم. مثل سرپرست خانوار که بیشتر برای زنان استفاده می‌کنیم نه برای مردان.
 
وی گفت: این‌ها باعث به وجود آمدن شکافت‌های زبانی می‌شود. چطور است که رجل سیاسی داریم اما نسوان سیاسی نداریم. زبان‌شناس‌ها می‌گویند همیشه حضور واژگان نیست که معنا دارد بلکه غیبت واژگان نیز به معنای آن‌ها کمک می‌کند. در اکثر بچه‌های علوم اجتماعی من این موضوع را می‌بینم که فکر می‌کنند زبان در یک خلأ زبانی و ساختاری شکل می‌گیرد در صورتی‌که در ملأ تاریخی و فرهنگی و مذهبی شکل می‌گیرد.
 
اردبیلی اضافه کرد: به این ترتیب، نشان‌داری و بی‌نشانی در ساختارهای زبانی، خودش تابع سلطه اجتماعی است. زبان خودش دلالتگر به یک امر بیرونی است. هرچقدر هژمونی یک گروه بیشتر باشد افراد آن گروه طبیعی‌تر و مفروض‌تر هستند. اینکه مردان سوژه پژوهش نمی‌شوند به سلطه اجتماعی مردان برمی‌گردد.
 
وی گفت: بحث‌های اخیر و شکل‌گیری نسل z از همین جا نشئت می‌گیرد. یک زمانی می‌گفتند که خانم‌ها باید خودشان را از چشم‌ها دور کنند اما به مردان گفته نمی‌شد که چشم خود را بپوشانند. اما اکنون بسیاری از این معانی تغییر کرده است.
 
بیانی دیگر سخنران این نشست بیان کرد: ما در سنت کلاسیک اسلامی اصطلاحی داریم با این عنوان که هرچیزی را در قیاس با ضد می‌توان بهتر شناخت. در مورد مردان هم مطالعاتی شکل گرفته است.
 
وی ادامه داد: برای من چند پرسش ایجاد شده بود نه در باب کتاب. پرسشم این بود که این کتاب چه کمکی از حیث تبیینی و تحلیلی به ما می‌کند؟ یکی دیگر از نکاتی که برای من سؤال است این است که ایده اصلی این کتاب وجود دارد در زبان‌شناسی و مطالعات فرهنگی و جنسیت رد پایی دارد. چنین ایده‌ای تمایزش با نگاه‌های متعارف چیست؟
 
اردبیلی در پاسخ گفت: وقتی وارد میدان تحقیقی می‌شویم اولین چیزی که می‌توانیم میدان را بشناسیم از طریق مدیای زبان است. در هیچ پایان‌نامه‌ای ندیدیم که با تکیه بر خود زبان به دریچه ذهنی افراد پی ببرند. اکثرا سعی کردند از مدیاهای دیگر نیز استفاده کنند. اما باید توجه کنیم که چطور می‌شود از طریق زبان و کلمه می‌توانیم به ذهن و جهان‌بینی و نحوه ارزش‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها و داوری‌ها پی ببریم.
 
وی ادامه داد: بیشتر دنبال این هستم که بحث شناختی را بالا بیاورم. وقتی لنز را روی ساخت‌ها نحوی و واژگانی می‌اندازیم بحث توجه بسیار مهم است. وقتی می‌خواهیم موضوعی را مفهوم‌سازی کنیم یکی از عنصرهای مهم توجه است. ادراک نوعی ناادراکی است. باید توجه کنیم که مردم این جامعه به چه چیزهایی توجه می‌کنند و چه چیزهایی را از نظر دور می‌دارند.
 
اردبیلی اشاره کرد: ما همچنین باید به بحران‌ها و اختلاف گفتمان‌ها نیز توجه کنیم و آن‌ها را ردیابی کنیم. برای من زبان فی‌نفسه جایگاهی ندارد مگر اینکه به ساختارهای بیرونی بپردازد. زبان برای من یک کلید است که دلالت‌های معنایی و تاریخی را می‌توان در آن دریافت. زبان یک ابزار پیش‌بینی کننده است.
 
وی درباره توسعه دانشگاهی در ایران بیان کرد: دلالتگری زبان را اگر بخواهیم مورد توجه قرار دهیم. تحقیقات زبان‌شناختی به آن مفهوم که به ذهن مرتبط است خیلی کمتر در ایران رواج دارد. این کار راهی را باز می‌کند برای کسانی که مطالعات فرهنگی انجام می‌دهند تا از دریچه زبان بتوانند به همه چیز نگاه کنند. 

به گزارش ایبنا، نمایشگاه کتاب 1402 تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی‌(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.