مجتبی طالبی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب(ایبنا) درگرگان، گفت: ازجمله مباحث مهم مطرح‌شده توسط ملاصدرا، مسئله «برتری اعتقاد از عمل» است. ملاصدرا با ارائه تعریف از «ایمان و اعتقاد» و «عمل»، بالاترین حسنه و سعادت را اکتساب حکمت حقه دانست و «ایمان» را «اعتقاد درست» می‌داند و تأکید می‌کند که مرادش بی‌ارزش جلوه دادن عمل نیست، بلکه معطوف کردن توجهات به ارزش اعتقاد درست (ایمان) است.

وی افزود: «برتری اعتقاد از عمل» در هندسه فکری ملاصدرا پردامنه است و صدرا برای مدعیات خود، از مؤیدات قرآنی و روایی استفاده کرده است. ازنظر ملاصدرا، «ایمان از جنس علم» است؛ علمی یقینی که غیرقابل‌زوال بوده و در دنیا و آخرت همراه مؤمن خواهد بود.

طالبی ادامه داد: به‌این‌ترتیب می‌توان گفت که «جوهره اصلی ایمان» از دیدگاه ملاصدرا، «علم و معرفت» است و ازنظر وی آنچه مایه برتری آدمی بر فرشتگان و دیگر موجودات عالم شده است، نه از منظر برتری عملی آدمی بر دیگران بلکه به جهت برتری قدرت نظری و معرفت آدمی بر تمام موجودات دیگر است.

وی سپس ضمن اشاره به جایگاه عمل و دوگانه عمل و نظر از دیدگاه ملاصدرا، گفت: ملاصدرا معتقد به تقدم وجودی و ارزشی علم و آگاهی (اعتقاد) بر عمل در مقام شکل‌گیری معرفت آدمی است.

مجتبی طالبی ادامه داد: شاید چنین القاء شود که در این نظر ملاصدرا جانب علم (نظر) را گرفته و به آن اصالت داد است، بدون آنکه به عمل توجه داشته باشد؛ اما این حکم، حکم دقیقی نیست، زیرا صدرا تلاش می‌کند بحث تقدم وجودی و ارزش علمی- نظری را بگوید که انسان باید در پرتو آن به عمل صحیح برسد؛ بنابراین علمی که به عمل منتهی نشود، علم نافعی نیست و برای تبیین این مسئله باز به اندیشه صدرا رجوع می‌کنیم.

وی سپس ضمن اشاره به برتری اعتقاد از عمل از دیدگاه ملاصدرا و ادعا و استدلال صدرا مبنی بر «برتری علم از عمل»، گفت: درمجموع با بررسی آراء و نظرات ملاصدرای شیرازی در باب «اعتقاد» و «عمل»، این نتیجه حاصل می‌شود که ملاصدرا، بالاترین حسنه و سعادت را اکتساب حکمت حق می‌داند.

طالبی افزود: همان‌طور که بدان اشاره کردم، ازنظر وی «ایمان از جنس علم» است؛ علمی یقینی که غیرقابل‌زوال است و در دنیا و آخرت همراه مؤمن خواهد بود. بدین ترتیب می‌توان گفت که جوهره اصلی ایمان از دیدگاه ملاصدرا علم و معرفت است و ایمان مبتنی بر اعتقاد، برتر و شریف‌تر از عمل است.

وی ادامه داد: البته این به معنای بی‌اعتباری و بی‌ارزش بودن عمل نیست بلکه صدرا تأکید می‌کند مرادش معطوف کردن توجهات به ارزش اعتقاد درست «ایمان» است.

مجتبی طالبی سپس گفت: ملاصدرا درجای جای آثارش این مسئله را یادآوری کرده است اما در کتاب «اسرارالایات و انوارالبیات» و کتاب «مفاتیح الغیب» و «تفسیرالقرآن» برای استدلال‌های خود مؤیدات قرآنی و روایی می‌آورد و به‌صورت مفصل به برتری علم و اعتقاد از عمل می‌پردازد.

وی اظهار کرد: او بر این نکته تأکید دارد که شناخت حق عبارت است از «اصل و زیربنا» و «عمل»، «فرع» بر آن است و خداوند در بسیاری از آیات خود بندگانش را ترغیب و تشویق بر کسب «علم» توسط «نظر» و نتیجه‌گیری ازنظر و اندیشه در کارهای خویش و سنجیدن و دقت درآیات و آثار وجودی خود نموده است.

این نویسنده و پژوهشگر گلستانی، افزود: در مسیر دستیابی به حکمت حقه، معرفت الهی (اعتقاد – علم) برتر از اعمال صالحه است (اعمال صالحه هم لازم است اما بال علم بال مهم‌تری برای پرواز سالک در ملکوت توحید است). ملاصدرا به این نکته اشاره می‌کند؛ کسی که اعتقاد سالم داشته باشد اما عملش قبیح باشد، در جهنم برای همیشه نمی‌ماند. در طرف دیگر، کسی که اعتقاداتش فاسد است در جهنم مخلَد می‌ماند و عملش ارزش ندارد.

وی ادامه داد: ازنظر ملاصدرا آنچه مایه برتری آدمی بر فرشتگان و دیگر موجودات عالم شده است نه از جهت برتری علمی آدمی بر دیگران بلکه به جهت برتری قدرت نظری و معرفت آدمی بر تمام موجودات دیگر است.

مجتبی طالبی گفت: ملاصدرا در تفسیر خود به‌صراحت ایمان را از الفاظ مشکّک می‌داند به‌گونه‌ای که معنای آن به‌شدت و ضعف و کمال و نقص در مصادیق آن متفاوت است. بر همین اساس در تعاریفی که ملاصدرا از ایمان ارائه می‌دهد کمتر به بیان معنی «مطلق ایمان» اشاره می‌شود و در اکثر این تعاریف «ایمان دینی» لحاظ شده است.

وی سپس افزود: ملاصدرا معتقد است؛ دار آخرت، سرای زندگی بوده و زندگی از دیدگاه ملاصدرا مترادف علم و معرفت است، نه حرکت ظاهری که به وابسته به ماده است. ازنظر ملاصدرا برای رسیدن به اعتقاد درست – اموری نظری محسوب می‌شوند- شریف‌تر و اصیل‌تر از عمل است و بر همین اساس وی حکم به برتری «ایمان» و بر «عمل» داده‌اند.

مجتبی طالبی، در خاتمه، گفت: ملاصدرا ایمان حقیقی (اعتقاد درست) را علم به خدا و صفات و افعال و ملک و ملکوت او نیز علم به قیامت منازل و مقامات و مواردی ازاین‌دست می‌داند و معتقد است کسی که دارای چنین علمی باشد هرآینه به او خیر کثیر و فصل بزرگی اعطاشده است.

به گزارش ایبنا؛ مجتبی طالبی، نویسنده و پژوهشگر، دانشجوی دکترای فلسفه دین، مدرس و دبیر پژوهشی گروه فلسفه و عرفان اسلامی جامعه المصطفی العالمیه گرگان و سردبیر واحد نمایش رادیو گلستان است که از وی آثاری چون «درآمدی بر رسانه دینی»، «چهارمقاله در باب مهدویت و منجی گرایی»، «در وادی عشق و طلب»، «ساعت به‌وقت ماه»، «لغت موران به روایت موری از تبار انسان»، «فیلسوف کوچولوی من» و «روایت سرخ» منتشرشده است.