در ابتدای این نشست محمد مهدی سیدناصری بیان کرد: در حال حاضر ما با دو شکل از کار کودکان مواجهیم؛ کودکان کار مدرن و کودکان کار سنتی. منظور از کودکان کار مدرن، کودکانی است که در فضای متاورس و فضای مجازی از آنها برای کسب درآمد استفاده می‌شود. مثلا پدر و مادرها از انتشار عکس و تصویر و فیلم آنها در فضای مجازی درآمدزایی می‌کنند و منظور از کودکان کار سنتی این است که ما با کودکانی مواجه هستیم که به شکل سنتی و در فضای واقعی شهر کار می‌کنند و درآمدزایی می‌کنند.
او ادامه داد: مشکل جامعه ما این است که در هیچ زمانی کودک جدی گرفته نمی‌شود و هیچ سیاستمدار و حاکمی به طور خاص برای کودکان سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی نمی‌کند. درحالیکه این کودکان امروز هستند که بزرگسالان فردا را می‌سازند و قرار است جامعه را اداره و مدیریت کنند. هدف از تألیف این کتاب هم آشنایی بیشتر مردم با مساله کودک و کار آنهاست.
سیدناصری افزود: این کتاب یک مجموعه سه جلدی می‌شود و قرار است در آینده ترجمه شده و در بازار جهانی از آن استفاده شود. در جلد دوم این کتاب قرار است بخشی درباره حقوق کودکان به کتاب اضافه شود و کار میدانی در حال انجام است و قرار است تمام ایرادات برطرف شود.
او بیان کرد: ما 13 نهاد متولی کار کودک در کشور داریم. مثل بهزیستی، وزارت کار و وزارت بهداشت که در زمینه کار کودک موفق عمل نکردند و دلیل آن هم این است که ما یک واحد و تعریف مشخص از کودک کار نداریم و هر نهادی یک تعریف از کار کودک دارد و آن را از یک جنبه نگاه می‌کند.
او اظهار کرد: عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها یکی از مشکلات ماست و ما امروز با کودکان طلبکارتر و بزهکارتر مواجهیم و در بحث کودکان دچار یک فروپاشی می‌شویم. نسل این کودکان نسل آلفا هستند و در بخش دوم کتاب به کودکان کار نسل آلفا پرداخته شده است و بیان کرده‌ایم اگر بازاندیشی در قوانین کودک کار اتفاق نیافتد، چه در سطح بین‌المللی و چه در سطح داخلی با بحران بزرگ در سطح جهان مواجه می‌شویم.
او از کودک کار تعریفی ارائه و بیان کرد: تعریف کودک کار این است که کودک کار یک فرد انسانی است که به واسطه فقر مشکل اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی توسط باندهای مافیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و با وجود اینکه تا قبل از بروز پدیده کرونا تلاش جهانی برای کنترل کودک کار خوب پیش می‌رفت، بعد از کرونا ما 15 درصد افزایش کودک کار را در سراسر جهان داشتیم.
او درباره محتوای این سه جلد کتاب اظهار کرد: این سه جلد مطالعه موردی درباره کودکان کار خودمان است. ما در جلد سوم از منظر روانشناسی و جامعه شناسی به مساله کودک کار می‌پردازیم. یکی از موارد مطرح شده در کتاب بالا بردن و افزایش سواد حقوقی مردم درباره کودک کار است.
در ادامه محمدی سخنران دوم این نشست با طرح سوالاتی گفت: بحث رشد که در کشور ما مطرح است که کودک کار بودن مانع رشد طبیعی کودک می‌شود، تحت چه سنی است؟ آیا رشد شخص قبل از 18سالگی اهراز می‌شود یا خیر؟
او رشید را کسی دانست که توانایی مدیریت مالی اموال خود را داشته باشد و افزود: تعریف کودک از نگاه اسلام این است که آن فرد باید مسئولیت‌پذیر باشد و وقتی کاری به او می‌سپاریم بتواند از عهده آن بر بیاید و طبق کنوانسیون حقوق بشر زیر 18 سال را شامل می‌شود.
او افزود: باید جهاد علمی کرده و گروه‌های علمی را تعریف کنیم تا به این کودکان آموزش دهند. بنابراین نقدی به وزارت آموزش و پرورش داریم که آیا در وزارت آموزش و پرورش فکری برای این کودکان کار کرده‌اند؟ در بحث ازدواج کودک هم همین است. آیا کسی که به بلوغ شرعی رسیده است می‌تواند امور مالی و غیرمالی خود را سرو سامان دهد؟
محمدی درباره کتاب مطرح کرد: این کتاب وزینی است که برای نسل جوان نوشته شده و حقوق به زبان ساده در آن مطرح شده است. اما فهرست مطالب نباید به شکل عناوین سوالی مطرح شود و با آیا شروع شود. وقتی با آیا شروع شود جوابش بله و خیر است و جای بسط و گسترش ندارد.
او همچنین منابع موجود در نگارش کتاب را کم دانست و گفت: بهتر است به منابع پیوست اضافه شود و درباره قوانین کار، قوانین مدنی و جزایی مطالبی اضافه شود. همچنین تعریف مفاهیم بنیادین در کتاب وجود ندارد. ما تعریفی که از کار داریم، تعریفی که از کودک داریم در این کتاب مشخص نیست. به لحاظ حقوقی تا چه زمانی کودک، کودک محسوب می شود و اینکه سازمان ملل متحد تعریفش از کودک چیست؟ همچنین این کتاب چه نتایجی می‌تواند داشته باشد؟ و چه پیشنهادی برای آیندگان دارد که می‌خواهند در حوزه حقوق کار کودک فعالیت کنند.
محمد آسیابانی سخنران دیگر این نشست بود که از جایگاه روزنامه نگار مسلط به حوزه قوانین کودک و کار سخن گفت و بیان کرد: متأسفانه ما نه در زمینه کودک که در هیچ کدام از باب‌های حقوقی کتابی ساده که برای عامه نوشته شده باشد نداشتیم و این معضل بزرگی است و می‌توان گفت حدود 80 درصد مردم به حقوق ساده خود هم آشنا نیستند.
او اظهار کرد: سیدناصری دغدغه‌ای ارزشمند دارد که باید قدر دانسته شود. مسئله حقوق کودک چیزی نیست که از آن اغماض شود. چون اگر به حقوق کودک توجه نشود در آینده آسیب‌های اجتماعی زیادی خواهیم داشت. ما نیازمند قوانین هستیم و بعضا قوانینی هست که ضمانت اجرایی برای آن وجود ندارد که اگر وجود داشت ما با این حجم از کودک کار یا حتی کودک آزاری مواجه نبودیم.
این روزنامه‌نگار افزود: کتاب «حمایت از ممنوعیت کار کودکان در اسناد سازمان ملل متحد» نیاز به ویرایش مجدد دارد و جای خالی هم‌سنجی قوانین بین‌المللی و داخلی در این کتاب احساس می‌شود. پیشنهاد می‌کنم در چاپ‌های بعدی یا جلدهای بعدی به این موضوع بسیار مهم نیز پرداخته شود. ما عضو کنوانسیون حقوق کودک هستیم و اسلام نیز دین مترقی است و باب اجتهاد در آن باز است. بنابراین ما به قوانین بین‌المللی که توسط نهادهای بین‌المللی تصویب می‌شوند نیاز داریم و نباید بر روی این قوانین سرپوش بگذاریم.
آسیابانی ادامه داد: حقوق‌دان‌ها باید قوانین بین‌المللی را با قوانین داخلی ما هم‌سنجی کنند و مورد استفاده قرار دهند. مساله کار کودک بحث امروز و دیروز نیست. از دورانی که تاریخ‌ها ثبت شده ما با پدیده کار کودک مواجه بوده‌ایم. دوره قاجاریه را می‌توان به عنوان نمونه مثال زد. کودکان نزد اربابِ حِرف می‌رفتند تا حِرفه بیاموزند اما در آن دوران هنوز ذات غیرتکنیکال حرفه‌ها از آنها گرفته نشده بود. با مراجعه به فتوت‌نامه‌ها می‌بینیم که اربابِ حِرف جوانمرد بودند و عمده آنها دستورات شرعی را رعایت می‌کردند. در این روند کودکان آموزش، سواد و حرفه یاد می‌گرفتند و به جوانمردانی خبره در آن حرفه تبدیل می‌شدند. اما در دوره کنونی ذات غیرتکنیکال حرفه‌ها از آنها گرفته شده و پدیده کار کودک به کار اجباری تبدیل شده است.
او اضافه کرد: اگر در حوزه حقوق کودک قوانین نداریم باید قوانین جدیدی پیشنهاد دهیم. چرا بعد از گذشت بیش از ۴۴ سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در زمینه تدوین قوانین در این حوزه دچار مشکل هستیم؟ در این حوزه کم‌کاری حقوق‌دان‌ها و پژوهشگران احساس می‌شود. پیشنهاد می‌کنم کتاب «دیده بان شهر» نوشته محمد میلانی را بخوانید. در روایات و احادیث ما مفاهیم زیادی درباره حقوق کودک داریم که باید آنها را جمع‌آوری و استفاده کنیم. اینکه ۸۰درصد کودکان کار غیر ایرانی هستند چیزی از وظایف ما کم نمی‌کند. ما در مقابل این کودکان مسئول هستیم و باید به آنها توجه کنیم. وظیفه انسانی ما ایجاب می‌کند این کودکان را در مدارس بپذیریم. در این حوزه بنیادهای خیریه فعالیت می‌کند و نظارت چندانی نیز بر فعالیت‌های آنها صورت نمی‌گیرد. توجه به حقوق و نیازهای کودکان کار در آینده از بروز مسائل اجتماعی و سایر مشکلات جلوگیری می‌کند.
محمد آسیابانی در پایان گفت: اصلی‌ترین دلیل برای کار کودک، فقر مادی و فرهنگی خانواده‌هاست. کودکی که والدین معتاد دارد از طریق آنها به کار گرفته می‌شود. جلوگیری از بروز این اتفاق وظیفه دولت‌هاست با اقداماتی که در زمینه رفع فقر باید انجام بدهند. اما به هر حال ما با وجه مدرنی از کار کودکان رو به رو هستیم که از آن به عنوان کودکان اینفلوئنسر یاد می‌شود. والدین این کودکان از آنها بهره‌گیری و کسب درآمد می‌کنند. پیشنهاد می‌کنم صرفا به نگارش کتاب در این حوزه اکتفا نشود بلکه با برگزاری کارگاه‌هایی با حضور والدین آنها را از موضوعات و مباحث مطرح شده در این کتاب مطلع کرد. همچنین می‌توان از طریق تهیه ویدئوهای کوتاه این مباحث را در فضای مجازی منتشر کرد تا این مباحث به صورت علمی در بین خانواده‌ها ترویج شود.
نظر شما