سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): احمدرضا خضری، استاد دانشگاه تهران در همایش «تاریخ‌شناسی در بحران؛ توهم یا واقعیت؟!» که چهارشنبه ۳۱خرداد در پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شد ضمن ارائه مقاله «چالش‌های تاریخ‌نگاری با روایات حاکمان در تاریخ اسلام» گفت: برای اینکه تاریخ‌نگاری صورت گیرد ارکانی لازم است که این ارکان شامل رویداد، روایت و مورخ است.
او افزود: برای اینکه مورخ رویدادی را روایت کند با چالش‌های گوناگون مواجه است. یکی از این چالش‌ها، چالشی است که با حاکمیت عصر خود پیدا می‌کند.
اسناد دانشگاه تهران عنوان کرد: چرا مورخ با حاکمیت عصر خود چالش پیدا می‌کند؟ چون حاکمان حق به جانبند و این وضعیت در طول تاریخ وجود داشته است. حاکم برای حفظ قدرت نیاز به مشروعیت دارد و این مشروعیت را از گذشته کسب می‌کند.
احمدرضا خضری گفت: وقتی حاکمیت به دنبال مشروعیت است یکی از ابزارهای مشروعیت‌ساز، تاریخ است و برای همین حاکمان همیشه با مورخان در چالش هستند.
او ادامه داد: لذا حاکمان هر عصر از مورخان می‌خواهند تاریخی بسازند که به حاکمیت مشروعیت ببخشد.
استاد تاریخ اسلام بیان کرد: حاکمان از مورخان می‌خواهند در روایت یک رویداد، ساده‌سازی کنند و موضوع را خیلی پیچیده گزارش نکنند، چون ساده‌سازی رویدادها خیلی زود حاکمان را به هدف خود می‌رساند.
احمدرضا خضری گفت: حاکمان از مورخان می‌خواهند بعضی رویدادها را گزارش نکنند و سکوت کنند! اگر اینگونه وضعیتی به وجود بیاید یک روایت رسمی شکل می‌گیرد که ساده و روشن به دور از پیچیدگی است.
او افزود: تاریخ ما پر از روایت‌سازی حاکمان است، از جمله در تاریخ اسلام بحث سقیفه است که تنها یک سال قبل از درگذشت عمربن خطاب یک روایت از آن مطرح می‌شود و تا پیش از آن منابع درباره این رویداد مهم سکوت کردند. چون حاکمان می‌خواستند از این رویداد گزارشی در تاریخ شکل نگیرد.
با رو به زوال بودن رشته تاریخ مخالفم
در ادامه همایش حسن حضرتی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بررسی این پرسش آیا تاریخ به مثابه یک رشته دانشگاهی رو به زوال است؟ مقاله خود را ارایه کرد و گفت: چرا دانشجویان برای آموختن تاریخ باید به دانشگاه بیایند؟ در حالی که امروز بعضی از پژوهشگران تاریخ بدون آنکه تحصیلات دانشگاهی در رشته تاریخ داشته باشند به تحقیق و پژوهش تاریخی می‌پردازند و پژوهش‌های خوبی هم ارائه می‌دهند.
او افزود: چه ضرورت دارد که عده‌ای به دانشگاه بیایند و تاریخ بخوانند تا به تحقیق در رشته تاریخ بپردازند؟ ما گاهی ایراد می‌گیریم به افرادی که تحصیلات تاریخی ندارند اما در موضوعات تاریخی پژوهش می‌کنند. شاید این اشکال به ما برمی‌گردد، چون ما در دانشگاه به شکلی می‌نویسیم که آنها در بیرون از دانشگاه می‌نویسند و خیلی تفاوتی با هم ندارد. اگر یک استاد دانشگاه روی جلد کتابش ذکر نکند نویسنده فلان استاد دانشگاه شاید کسی متوجه نشود که این کتاب تاریخی اثر یک استاد دانشگاه است! لذا گاهی می‌توان تاریخ را بدون رفتن به دانشگاه آموخت.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: من با رو به زوال بودن رشته تاریخ مخالفم. اما مسائلی وجود دارد که این رشته را تهدید می‌کند و اگر در نظام آموزشی تغییراتی روی ندهد این رشته در خطر زوال قرار می‌گیرد.
حسن حضرتی گفت: استادان دانشگاه باید به این پرسش پاسخ دهند که اقتدار تاریخ در چیست؟ دانش تاریخ چه محصولی ارایه می‌دهد که در بازار علم دیگر رشته‌ها توان تولید آن را ندارند؟ زمانی گفتیم آنچه مورخان ارائه می‌کنند توصیف عمیق و گسترده است که خیلی از استادان تاریخ به ما تاختند!
او ادامه داد: شاید جواب من نادرست باشد. حالا شما جواب دهید آنچه دانش تاریخ عرضه می‌کنند چه محصولی است که علوم سیاسی یا جامعه‌شناسی نمی‌تواند تولید کند؟
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران عنوان کرد: در نظام آموزشی پاسخ دقیقی به این پرسش داده نشده است. در واقع مبنا بر اساس ارایه اطلاعات است. در واقع دانشجوی تاریخ به دانشگاه می‌آید و از دوره ماد تا پهلوی اطلاعاتی را می‌گیرد حتی در دوره دکترا هم رویه همین است در واقع بخش زیادی از دروس اطلاعت محور است.
حسن حضرتی گفت: اگر شیوه آموزش تاریخ به همین روال ادامه پیدا کند با تغییرات جهان کنونی و گسترده‌تر شدن فضای مجازی این شیوه تدریس تاریخ دیگر چندان کارایی ندارد. حال آنکه برای جلوگیری از زوال رشته تاریخ در دانشگاه باید مهارت محور باشد. سؤال این است اگر بحث مهارت در میان نباشد دانشجوی تاریخ از کارشناسی تا دکترا چه مهارتی فرامی گیرد جز دریافت اطلاعات؟
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ - ۱۰:۵۸
نظر شما