به گزارش خبرنگار سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «ماموریت کتابخانه‌های عمومی با نگاهی به تجربه‌های ایرانی و جهانی» با حضور میهمان‌های خارجی و استادان علم اطلاعات و دانش‌شناسی و مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی درکتابخانه مرکزی پارک شهر، شنبه(۲۲ مهرماه) برگزار شد.

در این نشست سیدباقر میرعبدالهی، معاون برنامه‌ریزی پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه «همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک»، ۲۵ و ۲۶ مهرماه در مشهد برگزار می‌شود. میهمانان خارجی این همایش که از کشورهای برزیل، مالزی، روسیه، ترکیه و هند هستند، شب گذشته میهمان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بودند.

معاون برنامه‌ریزی پژوهش و فناوری اطلاعات کتابخانه‌های عمومی اظهار کرد: فهرست کردن ماموریت کتابخانه‌های عمومی نیازمند بازتعریف کتابخانه‌های عمومی است اگر این مطلب را بپذیریم که نخست باید به «مفاهیم» توجه کنیم، باید بگوییم کتابخانه هر اقلیم و فرهنگی، خاص همان اقلیم و فرهنگ است. سال‌های اخیر، ایفلا مسئله «توسعه پایدار» را مطرح کرده است.

وی افزود: ایفلا معتقد است که کتابخوانی باید انسان را به زندگی بهتر برساند و به مسئله توسعه پایدار به‌عنوان یک مؤلفه حقوق بشری نگاه می‌کند اما مسئله اینجا است که آیا می‌توانیم برای همه کشورها استاندارها و برنامه‌های فرهنگی مشترک وضع کنیم؟

میرعبداللهی گفت: اگر بپذیریم فرهنگ هرکشور، خاص است و اقتضائات خودش را دارد، در این صورت وضع استانداردهای جهانی در حوزه فرهنگ اگر غیرممکن نباشد دست‌کم بسیار مشکل است.

میرعبدالهی با بیان اینکه باید به دنبال کشف مشترک عناصر فرهنگی و اجتماعی تبیین مفاهیم مشترک مأموریت کتابخانه‌های عمومی باشیم، عنوان کرد: اگر کتابخانه را یک نهاد و نه یک سازمان که صرفاً گروهی در آن فعالیت می‌کنند، بدانیم، برای تبیین مأموریت کتابخانه‌های عمومی به نظر می‌رسد باید دنبال کشف عناصر مشترک فرهنگی و اجتماعی باشیم.

وی افزود: برای تبیین مأموریت کتابخانه‌های عمومی به نظر می‌رسد باید دنبال کشف عناصر مشترک فرهنگی و اجتماعی باشیم زیرا کتابخانه‌های عمومی، نهادهای عمومی هستند که به مروز زمان شکل می‌گیرد؛ درحالی که سازمان‌های صنفی به نیاز افراد، توجه خاص دارند و اگر توجه کنیم کتابخانه یک نهاد فرهنگی و اجتماعی است و نه یک سازمان که در آن عده‌ای فعالیت دارند، باید به اقتضائات بومی کشورها نیز توجه کرد.

معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی اظهار کرد: در بحث مأموریت کتابخانه‌های عمومی دو مقوله «مردم» و «دانش و آگاهی» عناصری هستند که به کتابخانه‌های عمومی کمک می‌کنند و این مسئله در تعریف کتابخانه‌های عمومی و کشف مأموریت آن‌ها کمک می‌کند.

محمدرضا هراتی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه این نشست، اظهار کرد: خواندن در دنیای پُرزرق و برق کنونی، کار مشکلی است و دنیا به این مسئله توجه دارد و با به اشتراک گذاشتن تجربیات خود تلاش می‌کنند بچه‌ها را کتابخوان‌تر کنند.

هراتی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این نشست اظهار کرد: خواندن در دنیای پُر زرق و برق کنونی، کار مشکلی است و دنیا به این مسئله توجه دارد. کشورهای مختلف تلاش می‌کنند با به اشتراک گذاشتن تجربیات خود، بچه‌ها را کتابخوان‌تر کنند.

وی ادامه داد: شب گذشته در حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از میهمانان خارجی درباره چگونگی جذب کودکان ایرانی به کتاب پرسید و مطرح کردم، مردم ایران با کتابخوانی عجین هستند. در این باره توضیح دادم که باید کاری کنیم کودکانمان لذت کتابخوانی را تجربه کنند و حتی شیوه کلی جذب کودکان به کتابخوانی در ایران وجود دارد.

هراتی درباره شیوه‌های جذب کودکان به کتابخوانی اظهار کرد: شیوه‌هایی مانند باهم خواندن، بلندخواندن، بازی با صفحات کتاب و انجام فعالیت‌های جنبی در بخش «ساخت‌کده» و «اتاق علم» کتابخانه‌های جدیدالتاسیس، مطرح شده در ایران برای جذب آن‌ها به کتابخوانی است.

وی افزود: داشتن یک شیوه برای کتابخوانی بزرگسالان نیز در کتابخانه‌ها دنبال می‌شود؛ ازجمله این فعالیت‌ها مشارکت کتابخانه‌ها در تولید و حمایت از کسب‌وکارهای خانگی است. افراد می‌توانند تجربیات و توانمندی‌های خود را در کتابخانه‌های مرکزی استان‌ها به اشتراک بگذارند و با وجود آموزش در کتابخانه‌ها و استفاده از منابع علمی و مرتبط که در طول همایش با آن‌ها آشنا می‌شوند، این کسب و کارها را شکل بدهند و به وضعیت معیشتی خود و چرخه اقتصادی کشور کمک کنند.


میخائیل دیمیتریوویچ آفانسییف، رئیس انجمن کتابخانه‌های روسیه، رشیده بوالحسن، مشاور وزیر گردشگری، صنایع خلاقانه و هنرهای نمایشی ایالت ساراواک، جورج مویزز کرول دو پرادو، رئیس فدراسیون انجمن‌های کتابخانه‌های برزیل، او. اِن. چوبِی، دبیرکل انجمن کتابخانه‌های هند وعلی فؤاد کارتال، رئیس انجمن کتابخانه‌های ترکیه در این نشست حاضر بودند.

تلاش می‌کنیم فرهنگ کتابخوانی پایدار را در کشور ایجاد شود

در ابتدا رشیده بوالحسن، مشاور وزیر گردشگری، صنایع خلاقانه و هنرهای نمایشی ایالت ساراواک و رئیس پیشین کتابخانه ایالت ساراواک در این نشست با بیان اینکه در کشور مالزی کتابخانه‌های عمومی تقسیم‌بندی خاصی دارند، عنوان کرد: در وهله نخست، باید بگویم کتابخانه‌های عمومی باید از ابزارهای حقوقی استفاده کنند؛ وقتی صحبت از کتابخانه‌های عمومی می‌شود، مسئله بودجه اهمیت پیدا می‌کند و توسعه کتابخانه‌ها مستلزم حمایت‌ها و بودجه دولتی است.
وی با اشاره به اینکه هرچند ارائه خدمات در کتابخانه‌های عمومی رایگان است، گفت: در این زمینه، گاهی پیش می‌آید کتابخانه‌ها در قبال ارائه خدمات، پول دریافت می‌کنند؛ این مسئله زمانی است که تجهیزات خریداری شده در کتابخانه‌های عمومی گران‌قیمت باشد.
مشاور وزیر گردشگری، صنایع خلاقانه و هنرهای نمایشی ایالت ساراواک با بیان اینکه کتابخانه‌های در مالزی زیرنظر نخست وزیری و آرشیو و کتابخانه ملی مالزی فعالیت می‌کنند، عنوان کرد: در کشور مالزی به دنبال توسعه خدمات کتابخانه‌ها هستیم و از مشارکت افراد و نهادهای محلی نیز در این زمینه استفاده می‌کنیم.

وی با بیان اینکه اینکه در کشور مالزی علاوه بر پیگیری بحث امانت کتاب در بخش آموزش کتابداران، استانداردهای خاصی را مدنظر قرار می‌دهیم؛ مثلاً دربحث استفاده از فناوری‌های روز، تلاش می‌کنیم کتابداران را به‌روز کنیم و با نهادهای دولتی در سطوح مختلف فدرال و استانی، همکاری می‌کنیم.

بوالحسن با اشاره به تقویت پایگاه‌های اطلاعاتی علمی در ۲۰۰ کتابخانه عمومی مالزی گفت: در حوزه کتابخانه‌های عمومی هر ۲ تا ۵ سال تلاش می‌کنیم از نظر تجهیزات و آموزش کتابخانه‌های عمومی را به‌روز کنیم.

وی با بیان اینکه در مالزی رئیس شورای عالی کتابخانه‌ها نیز بودم، اظهار کرد: در کشور مالزی ۴۰ استان داریم، اظهار کرد: هراستان کتابخانه خاص خودش وجود دارد. کتابداران در کتابخانه‌های عمومی مالزی برای کتابخوان کردن مادران و کودکان، به‌خصوص کودکان، حتی پیش از تولد تلاش می‌کنند و سعی می‌شود فرهنگ کتابخوانی پایدار را در کشور ایجاد شود.

در ادامه این جلسه سعید اسدی، دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شاهد و سردبیر مجله علمی و پژوهشی تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی کشور مطالبی را درباره این مجله تخصصی که در حوزه کتابخانه‌های عمومی منتشر می‌شود، مطرح کرد و گفت: موجب خرسندی است که کتابخانه‌های عمومی ایران یک مجله تخصصی دارد و این مجله خواستار جلب مشارکت بین‌المللی در بخش محتوای مطالب خود است.

وی افزود: در ایران نیز مانند همه کتابخانه‌های عمومی دنیا با وجود خدمات خوبی که ارائه می‌شود، با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم که مهم‌ترین آن حضور افراد در کتابخانه‌های عمومی است؛ همچنین کتابخانه‌های عمومی ایران در ساختمان کوچکی قرار گرفته که نیاز به بازسازی دارند.

اسدی با اشاره به وجود و ضرورت بودن کتاب‌های خارجی در کتابخانه‌های عمومی گفت: در سطح کتابخانه‌های دانشگاهی، کارگزاران انتشارات خارجی مشارکت دارند. چرا نباید در سطح شهر کتابفروشی‌های مدرن برای تهیه کتاب‌های خارجی وجود داشته باشد یا در کتابخانه‌های عمومی منتخب در شهرها مجموعه منابع برگزیده خارجی را داشته باشیم تا افراد با تازه‌ترین کتاب‌های انتشارات بین‌المللی در کتابخانه‌های عمومی هم آشنا شوند؟ چرا فقط کتاب‌های ترجمه و افست خارجی باید در کتابخانه‌های عمومی وجود داشته باشد.

سیاست تشویقی دولت برزیل برای کتابخانه‌های موفق

جورج مویزز کرول دو پرادو، رئیس فدراسیون انجمن‌های کتابخانه‌های برزیل در این دیدار با بیان اینکه او رئیس فدراسیون کتابخانه‌های عمومی برزیل نیز هستم، عنوان کرد: برزیل کشور بزرگی است؛ منابع انسانی وهمکاران زیادی در بخش کتابخانه‌ای دارد و عضو ایفلا نیز هست. در این فدراسیون کتابخانه‌های عمومی و تخصصی عضو هستند و اهداف توسعه پایدار از سال ۲۰۱۷ در کتابخانه‌های عمومی برزیل پیگیری می‌شود.

وی با بیان اینکه در این فدراسیون از میان هزار و ۱۰۰ کتاب به زبان پرتقالی در کتابخانه‌های عمومی برزیل، ۱۰۰ کتاب انتخاب می‌شود، اظهار کرد: در این کشور، ساختار کتابخانه‌ها برخلاف بیشتر کشورها که به شکل انجمن اداره می‌شود، در فعالیت‌های در قالب فدراسیون است.

جورج مویزز کرول دو پرادو درباره خرید منابع برای کتابخانه‌های عمومی برزیل گفت: در این کشور با توجه به گرانی قیمت کتاب در بخش خرید منابع برای کتابخانه‌های عمومی و مدارس دچار مشکل هستیم؛ همچنین دولت در بخش کتابخانه ملی با ۲۷ دولت محلی همکاری می‌کند و ماموریت آن ایجاد شبکه‌ای از کتابخانه‌ها و کتابداران در کشور است که هدفش صرفاً محافظت از کتاب‌ها در محیط کتابخانه نباشد و به ارتقا دانش و فناوری هم فکر کنند.

رئیس فدراسیون انجمن‌های کتابخانه‌های برزیل افزود: در کشور برزیل دولت براساس برنامه، میزان مطالعه در کتابخانه‌های عمومی استان‌های مختلف را رتبه بندی می‌کند و به کتابخانه‌های عمومی که در حوزه میزان مطالعه فعالیت بیشتری می‌کنند، بودجه بیشتری اختصاص می‌دهد.

انجمن ارتقا کتابخانه‌ها در پیشبرد اهداف پژوهشی کتابخانه‌ها مشارکت دارد

در این جلسه داوود حاصلی، استادیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی و عضو هیئت‌مدیره انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی گفت: برای ارتقا پژوهشی و پیشبرد اهداف کتابخانه‌های عمومی در ایران، انجمن ارتقا کتابخانه‌های عمومی ایران، سال ۲۰۱۷ تاسیس شد. این انجمن در زمینه‌های تولید محتوا، پژوهش، آموزش و انتشار کتاب‌ها و برپایی رویدادهای علمی و حرفه ای کتابخانه‌های عمومی فعالیت می‌کند و در حال حاضر بیش از هزار عضو فعال دارد.

وی افزود: در بخش دانشگاهی اگر بخواهیم فعالیت‌های حوزه کتابخانه‌های عمومی را رصد کنیم، باید بگویم مسائل مطرح شده در حوزه کتابخانه‌های عمومی در سال‌های اخیر بسیار به مباحث روز دنیا نزدیک شده است و پژوهش‌هایی که اغلب از سوی کتابداران با تحصیلات آکادمیک بررسی شده، این مساله را تایید می‌کند.

حاصلی عنوان کرد: در ایران انجمن ارتقا کتابخانه‌های عمومی، انجمن علم اطلاعات و دانش‌شناسی و نهاد کتابخانه‌های عمومی تلاش می‌کنند نقش‌های به روز و متناسبی را برای کتابخانه‌های عمومی تعریف و گفتمان‌سازی کنند؛ ازجمله این مباحث می‌توان به بحث پلتفرمی کتابخانه‌ها، مسئله مشارکت کتابخانه‌ها در آموزش و نقش کتابخانه‌ها در مسائل اجتماعی اشاره کرد.

کتابخانه‌های عمومی؛ مراکز دسترسی مردم به اطلاعات سلامت‌محور

فاطمه شیخ شعاعی، رئیس مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات علمی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و رئیس گروه اطلاعات سلامت انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی در این دیدار بر ارائه اطلاعات سلامت از سوی کتابخانه‌های عمومی تاکید کرد و گفت: اینکه اطلاعات سلامت‌محور، چطور باید به دست مردم برسد، خود مسئله مهمی است. براین اساس پیشنهاد می‌کنم، کتابخانه‌های بیمارستانی به کتابخانه‌های عمومی متصل شوند؛ زیرا کاربران کتابخانه‌های عمومی همان مراجعان به کتابخانه‌های بیمارستانی هستند.

آمار قابل تأمل کتابخانه در هند!

او. اِن. چوبِی، دبیرکل انجمن کتابخانه‌های هند در این نشست اظهار کرد: در کشور هند مقرراتی در زمینه کسب درآمد کتابخانه‌ها و مالیات آن‌ها وضع شده است. در این کشور ۳۵ استان وجود دارد که در ۱۲ استان قوانین مرتبط با کتابخانه‌های عمومی اجرایی می‌شود. در هند نیز مانند ایران، بنیادی در زمینه کتابخانه‌های عمومی وجود دارد که زیر نظر وزارت فرهنگ هند فعالیت می‌کند.

وی با بیان اینکه کشورهند درحال حاضر ۴۶ هزار کتابخانه عمومی دارد، عنوان کرد: ۳۱ کتابخانه در مرکز استان و ۱۱ کتابخانه تخصصی در کشور وجود دارد؛ همچنین ۵۸۱ کتابخانه در نواحی مختلف هند، ۵۳۱ کتابخانه منطقه‌ای و بیش از هزار و ۱۰۰ کتابخانه شهری و ۱۲ هزار کتابخانه روستایی در این کشور فعالیت دارند؛ علاوه‌براین ۲۷ کتابخانه سیار نیز در هند فعالیت می‌کنند. در این کشور علاوه بر این آمار، بیش از ۹۰۰ کتابخانه مدرسه‌ای و بیش از ۹۰۰ کتابخانه مردم نهاد نیز وجود دارد.

دبیرکل انجمن کتابخانه‌های هند در این نشست افزود: با وجود کتابخانه‌های متعدد در هند، این کشور نیز با کاهش نرخ سرانه مطالعه روبه‌رو است.

توسعه کتابخانه‌ها در روسیه براساس سند بلندمدت

میخائیل دیمیتریوویچ آفانسییف، رئیس انجمن کتابخانه‌های روسیه، رئیس کتابخانه ملی روسیه و عضو کمیسیون سیاست‌گذاری در امور فرهنگی دولت روسیه در این نشست اظهار کرد: ابتدا می‌خواهم درباره ماموریت کتابخانه‌های عمومی صحبت کنم؛ مساله‌ای که سخت و پیچیده است و جواب‌های سختی در بخش‌های مختلف دارد. از نقطه‌نظر سیاست، از دیدگاه کتابداری و از منظر خوانندگان کتاب‌ها این پرسش جواب‌های متفاوتی خواهد داشت.

رئیس انجمن کتابخانه‌های روسیه با بیان اینکه در زمان شوروی سابق این کشور موقعیت سیاسی خاصی داشته و به همین دلیل در مناطق کم‌جمعیت نیز کتابخانه‌های متعددی ساخته شده است، عنوان کرد: بعد از فروپاشی شوروی سابق کتابخانه‌ها، استقلال خاص خودشان را پیدا کردند. در آن زمان بنابر مسائل سیاسی، هرساله ۸۰۰ کتابخانه در شوروی سابق بسته می‌شد.

وی افزود: انجمن کتابخانه‌ها و کتابداران در این برهه تلاش کردند، این مشکل را حل کنند. در سال ۱۹۷۰ یکسری قوانین در بخش کتابخانه‌ای پذیرفته شد که یکی از آن‌ها استقلال کتابخانه‌ها، منطقه‌ای بود و استانداردهای خوبی نیز در زمینه کتابخانه‌های محلی در همان مقطع زمانی به وجود آمد.

میخائیل دیمیتریوویچ آفانسییف گفت: روسیه از کتابخانه‌ها به‌عنوان ابزاری برای تربیت جامعه استفاده می‌کند. در همین زمان فروپاشی شوروی سابق بود که کتابداران روسی متوجه شدند، نباید منتظر باشند سیاست، مشکلاتشان را حل کند، به همین دلیل یک سند سیاسی دیگر تدوین و براساس این سند، استراتژی توسعه کتابخانه‌ها تا سال ۲۰۳۰ تدوین شد. اسناد تدوین این سند در اختیار وزارت فرهنگ روسیه قرار گرفت و این اسناد به‌عنوان یک سند دولتی نیز مصوب شد.

کتابخانه‌ها فارغ از هر تبعیضی مخاطبان خود را می‌پذیرند

علی فؤاد کارتال، رئیس انجمن کتابخانه‌های ترکیه در ادامه این نشست عنوان کرد: از اینکه دارای فرهنگ مشترک با ایران هستیم بسیار خوشحالیم، باید بگویم با وجود فعالیت در کتابخانه مجلس ترکیه، ریاست انجمن کتابخانه‌های ملی ترکیه را نیز بر عهده دارم. در این انجمن برای احقاق حقوق کتابداران و مبارزه با سانسورکه ممکن است بعضاً با دولت دچار تعارض‌هایی شویم و این تعارضات، کارکرد و روش فعالیت‌مان را تغییر دهد، تلاش می‌کنیم.

وی با بیان اینکه کتابخانه‌های عمومی جزو نهادهایی است که خدمات رایگان به کاربران ارائه می‌کند، اظهار کرد: کتابخانه‌ها از جمله مراکزی هستند که مردم را بدون توجه به مذهب و دین و عرق خاصی می‌پذیرد و از هر گونه تبعیض پرهیز می‌کند و حتی می توان یک تشابهی را میان کتابخانه‌ها و مساجد قائل شد؛ زیرا در مساجد نیز افراد فارغ از تبعیض‌های رایج به این مراکز ورود پیدا می‌کنند.

رئیس انجمن کتابخانه‌های ترکیه با بیان اینکه کتابخانه می‌تواند به عنوان یک ابزار سیاسی نیز بعضاً از سوی دولت‌ها مورد استفاده قرار بگیرد، اظهار کرد: به عنوان مثال در این زمینه می‌توان به دوره تک حزبی در کشور ترکیه اشاره کرد. در کشور ترکیه کتابخانه‌های عمومی زیر نظر وزارت فرهنگ اداره می‌شوند و در هر استان یک کتابخانه عمومی استانی وجود دارد. باید بگویم در اکثر شهرستان‌های کشورترکیه کتابخانه عمومی وجود دارد.