سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): خیابان انقلاب، بعد از بازار بین‌الحرمین یا بازار حلبی‌سازها و خیابان ناصرخسرو از حدود ۵۰ سال پیش، به‌عنوان راسته کتاب تهران شهره شده است. راسته‌کتاب پایتخت در ۵ دهه اخیر با وجود مسائل و چالش‌های مختلف، به پشتوانه کتاب‌فروشی‌های قدیمی و حتی کتاب‌فروشی‌های جدید، همچنان به نیاز دانشجویان و دوستداران کتاب پاسخ می‌دهد و مرکز اصلی توزیع و عرضه کتاب تهران و حتی کشور شناخته می‌شود.
تقویت کتابفروشیها به شیوه‌های مختلف، از افزایش تعداد تا برنامه‌ریزی برای حفظ کاربری فرهنگی آنها، به‌معنای حفظ هوای فرهنگی و حفظ بخشی از هویت شهر است؛ بنابراین رویکرد، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مدیریت شهری در بهبود وضعیت کتابفروشیها که آخرین حلقه نشر شناخته می‌شوند، تعیین‌کننده است.
طرح «راسته کتاب»، در سومین دوره شورای اسلامی شهر تهران به تصویب نمایندگان مردم پایتخت رسید؛ براساس این مصوبه مقرر شد، تا خیابان برادران مظفر به گذرگاه کتاب تبدیل شود. در پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران، اجرای این طرح پیگیری و نمایندگان مردم تهران، حتی تاریخ اجرای طرح را نیز مهرماه سال ۱۳۹۸ اعلام کردند. اما با توجه به بی‌نتیجه ماندن انتشار دو آگهی مناقصه، اجرای طرح به دو شهرداری مناطق ۱۱ و ۶ شهرداری تهران سپرده شد؛ این تصمیم نیز در پیشبرد این طرح موثر واقع نشد. با آغاز دوره ششم شورای اسلامی شهر تهران، مصوبه دوره سوم در کمیسیون فرهنگی اجتماعی پیگیری شد.
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران به‌مناسبت سی‌ویکمین دوره هفته کتاب، با حضور در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره تصمیم شورای اسلامی شهر تهران برای تحقق این مصوبه، حمایت‌های مدیریت شهری از فعالان حوزه کتاب و پدیده بساط‌گستران کتاب گفت.
- یکی از دغدغه‌های اصلی اهالی نشر، ساماندهی راسته کتابفروشان در خیابان انقلاب است، در این زمینه تمهیداتی که در شورای شهر برای برخورد با این موضوع انجام شده چیست؟
«کمیته فرهنگی» از کمیته‌های کمیسیون فرهنگی – اجتماعی شورای شهر تهران است که از سال‌ها پیش در بحث راسته‌های فرهنگی فعال بوده است؛ بنابراین پیگیری‌هایی نیز در شورا و شهرداری تهران در این حوزه انجام شده است، بحث «پهنه رودکی» و «گذر شهریار» اتفاقات خوبی بود که عملیاتی شد؛ البته بعضی طرح‌ها به پایان نرسید و در بعضی دیگر، کیفیتی که در طرح بود، لزوماً در اجرا محقق نشد؛ ازجمله مباحثی که در کمیسیون طرح شد، بحث «راسته کتاب» بود. مقرر شده بود، ضلع جنوبی خیابان انقلاب، مقابل دانشگاه تهران و ضلع شمالی و خیابان‌هایی که به پیاده‌رو غربی و شرقی خیابان انقلاب منتهی می‌شد، برای فروش کتاب ساماندهی شود.
شورای شهر به این موضوع ورود پیدا کرده است؛ علاوه‌براین شهرداری منطقه ۱۱ تهران نیز آمادگی دارد تا بخشی از کارها را انجام دهد، شرکت توسعه فضاهای فرهنگی نیز طرحی در این زمینه ورود کرده است؛ بنابراین طرح وجود دارد اما مسئله اینجا است که همت لازم برای تحقق این هدف باید تامین شود.
- به‌نظر می‌رسد اجرای این طرح با حساسیت و وسواس زیادی همراه است، علت این همه حساسیت چیست؟
به‌دلیل اتفاق‌هایی که در حوزه‌های مختلف، بابت پهنه‌ها و راسته‌های ایجاد شده، کمی حساس‌تر عمل می‌کنیم. در برخی موارد، مجموعه شهری مجبور شد، بعد از صرف هزینه‌های زیاد، محل اجرای طرح را به شکل اول برگرداند؛ بنابراین در این زمینه بیشتر از ادوار قبل در اجرای طرح‌ها احتیاط می‌شود. در این حوزه تجربه گذر خیابان ۱۷ شهریور و میدان آیینی امام حسین (ع) را داریم؛ نتیجه اجرای طرح دوم مثبت بود؛ زیرا تهران به یک میدان آیینی و مکان‌های مختلف برای برگزاری رویدادهایی از این دست نیاز داشت. البته هنوز هم برای ارتقا این طرح، اقدامات بیشتری لازم است. اما گذر ۱۷ شهریور دچار مسائلی شد که مجبور شدیم خیابان را به حالت اول برگردانیم، مردم نیز از این موضوع ناراضی‌اند. زمانی که قرار بود این طرح اجرا شود، محاسنی داشت اما در نهایت معدل محاسن و معایب منجر به حذف آن شد.
- وضعیت طرح راسته کتاب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در دهه ۶۰ یا ۷۰، در این راسته یک یا دو دستفروش قدیمی کتاب، فعالیت داشتند، درحالی‌که مدت‌ها است، سرتاسر این پیاده‌رو پُر از بساط‌گران و دستفروشان حوزه کتاب شده که لزوماً کتاب دست دوم نمی‌فروشد، و عموماً در بساط آنها، آثار افست و به‌روز ناشران بزرگ دیده می‌شود که در یک عملیات شبانه‌روزی چاپ می‌شوند؛ بسیاری از فعالان نشر، طی سال‌های اخیر از این موضوع صدمه دیدند. بر خود واجب می‌دانیم، به این موضوع رسیدگی کنیم. به‌اندازه قدر کمیته فرهنگی شورا تمام تلاشم را برای حل این مسئله انجام می‌دهم. «راسته کتاب» برای کسانی که به خرید کتاب می‌آیند، ظرفیت‌های فیزیکی و جذابیت‌های بصری، ایجاد می‌کند؛ بنابراین سعی می‌کنیم در مدت باقی مانده تمرکز خود را برای انجام این هدف متمرکز کنیم.
- جمع‌آوری بساط‌گستران نیز یکی از مطالبات جدی اهالی کتاب و نشر است. در بازه‌های زمانی مختلف برخورد با این افراد با قدرت و قوت خوبی انجام شد، اما طرح‌ها اغلب ابتر باقی می‌ماند؛ چرا؟
به‌طور کلی درباره بساط‌گستران، دستفروشان و معضل سد معبر در شهر، دچار یک مسئله بزرگ هستیم. با توجه به اینکه مباحث معیشتی با شیوع ویروس کرونا، دچار آسیب شد، برخورد با پدیده دستفروشی به شکل حداقلی رخ داد؛ بنابراین اجرای طرح‌ها، خیلی افسارگسیخته شد. در این زمینه باید قوای نظامی و انتظامی فراهم، تا پدیده دستفروشی شود.
دستفروشان، وضعیت به هم ریخته‌ای در شهر به وجود می‌آورند؛ علاوه‌براین آسیب‌های اجتماعی را نیز ایجاد می‌کنند که ساماندهی آنها را ضروری کرده است. در جمع‌آوری بساط‌گستران از چهارراه ولیعصر (عج) و تکه‌ای از پهنه مقابل تئاتر شهر، تجربیاتی داشتیم. مسئله اینجا است که بعد از گذشت مدتی از اجرای طرح جمع‌آوری بساط‌گستران و خالی شدن محوطه، دوباره شاهد فعالیت آنها هستیم. در این زمینه سعی می‌کنیم در این پهنه، رویدادهای مختلف دوره‌ای یا ثابت داشته باشیم تا امکان بساط‌گستری وجود نداشته باشد اما مسئله اینجا است که برای همه پیاده‌روها، نمی‌توان چنین کاری کرد؛ برای اجرای این سیاست به کمک پلیس، شرکت حریم‌بان و … نیاز است.
- موضوع کاربری فرهنگی با هدف توسعه کتابفروشیها از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری می‌شود؛ مدیریت شهری در تحقق این امکان چه اقداماتی را انجام داده است؟
در کمیته فرهنگی کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر، نگاهِ بازی به این قضیه داریم؛ اینکه متقاضیان فقط در طبقه همکف ساختمان امکان تأسیس کتابفروشی را داشته باشند، مدنظر کمیته نبود. بحث‌های شهرسازی در فضای شورای شهر و شهرداری تهران، ناخودآگاه در اولویت قرار می‌گیرد، قوانین شهرسازی معیار و مبنای اظهارنظرها و رای‌دادن‌ها و رای‌ندادن‌ها است. نتیجه طرح این بحث در صحن شورا این شد که نتوانستیم دوستان را برای این بحث متقاعد کنیم. دلیل این رویکرد این بود که اگر فعالیت‌های تجاری و اداری به داخل پهنه‌های مسکونی منتقل شود، به‌هم‌ریختگی‌هایی به همراه دارد. حفظ و حراست از پهنه‌ها به نحوی که در نقشه جامع و تفصیلی تهران است، برای همکاران اولویت دارد. با توجه به اینکه در مباحث فرهنگی، کتاب جایگاه ویژه‌ای دارد، می‌شود در فضاهای مسکونی روی این موضوع حساب کرد اما متأسفانه رای نگرفت.
- آیا امکان طرح دوباره این موضوع در شورای شهر وجود دارد؟
معمولاً وقتی ۶ماه از طرح موضوع می‌گذرد، دوباره می‌توان به آن پرداخت اما باید با سر و شکل جدیدی تنظیم شود، آنچه که داریم باید پردازش کنیم؛ همچنین با اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و فعالان متخصص این حوزه نشست و تعاملی با رئیس شورا داشته باشیم؛ علاوه‌براین آمادگی ذهنی در صحن شورا ایجاد تا بتوانیم رای جدیدی را با مصوبه جدید بگیریم.
- دریافت عوارض تابلوی فروشگاه، عوارض نوسازی و عوارض پسماند هزینه‌های مضاعفی به کتابفروشان وارد می‌کند، شورا می‌تواند به این مساله ورود پیدا کند؟
این موضوعات قبلاً مطرح نشده است، اما اگر چنین موضوعاتی از سوی تشکل‌های تخصصی و مراکز مختلف مطرح شود، امکان بررسی وجود دارد. این موضوع می‌تواند در صحن شورا مطرح، بررسی و تصویب شود.
- طراحی و ساخت تندیس‌ها و سردیس‌های مشاهیر طی سال‌های اخیر رشد خوبی داشته است، اما به‌نظر می‌رسد که برخی از آنها به بازطراحی و ترمیم نیاز دارند، البته که کمبودهایی هم هست. این وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شورای شهر در جایگاه نظارت بر سازمان‌هایی مثل سازمان زیباسازی است و به‌عنوان کمیسیون فرهنگی اجتماعی برای آنها سیاستگذاری و تعیین بودجه داریم. آنچه درباره تندیس‌ها و سردیس‌ها در تهران اتفاق افتاده است، برای اعضا شورا اهمیت دارد. بحث احیای هویت در تهران، ایجاد هویت بصری مناسب و ایجاد منظره دلپذیر شهری که شهر را زیست‌پذیرتر می‌کند، برای شورای شهر اهمیت دارد، خصوصاً که این دلپذیری و بهجت‌زایی باید متناسب با محتوای غنی فرهنگی، ادبی و هنری باشد.
می‌خواهیم فضایی ایجاد شود که نسل جدید، بتواند با ادبیات کهن ارتباط داشته باشد و حافظ‌خوانی و شعرخوانی را ترویج و قهرمان‌های ملی و تاریخی را معرفی کنیم. طی دو سال، کارهای خوبی در این حوزه انجام شده است.
البته معتقدم در این بخش از بعضی نقاط دنیا عقب‌تریم با اینکه محتوا و داشته‌های بسیار غنی‌تر و عمیق‌تری نسبت به آنها داریم اما نوع پرداخت هنری آنها به این آثار، قابلیت الگوبرداری دارد. نوع نصب، جایگاه نصب و حریم سردیس‌هایی که در برخی کشورها نصب شده در کنار هنر هنرمندان حوزه تجسمی، می‌تواند بهتر باشد. در این حوزه کارهای خوبی شروع شده است اما باید تجربه‌های فنی را نیز اضافه کنیم.
نظر شما