سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): پس از آنکه در شهریور ۱۳۵۹ میان عراق و ایران جنگ درگرفت، دو سه سال بعد مجموعه عملیات نظامی در خلیج فارس و در طول جنگ انجام شد علاوه بر طرفین درگیر، نیروی دریایی آمریکا نیز به میان آمد و کشتی‌های تجاری و نظامی را هدف گرفت که صادرات نفت ایران را انجام می‌دادند. هدف از این کار جلوگیری از صادرات نفت ایران طی جنگ بود که در این کار توفیق چندانی پیدا نکردند.

برای مرور به برخی جزئیات جنگ نفتکش‌ها یکی از کتاب‌هایی که اطلاعات خوبی با تکیه بر اسناد و مدارک در اختیار ما قرار می‌دهد، کتاب «جنگ نفتکش‌ها؛ نبرد دریایی ایران و عراق» است، این اثر تالیف نادیا السید الشاذلی و ترجمه عبدالجید حیدری و محمدعلی خرمی در نشر مرکز اسناد و و تحقیقات دفاع مقدس – مرز و بوم به چاپ رسید. مولف کتاب، نادیا السید الشاذلی عرب‌تبار است با این حال سعی کرده بی‌طرفی نسبی‌اش را حفظ کند و با استفاده از زبان آمار و ارقام جنگ نفتکش‌ها را تحلیل کند. مولف برای تحلیل آمار عمدتاً از مدارک شرکت بیمه لویدز در لندن که یک شرکت بین‌المللی است و چون جنگ نفت‌کش‌ها نیز عمدتاً بر زدن و ایجاد خسارت بر نفت‌کش‌ها و کشتی‌ها مبتنی بوده، بهره گرفته که آمار این شرکت آمار بسیار معتبری است.

در جنگ نفتکش‌ها، حمله‌های خلبانان عراقی روی اهداف راهبردی ایران متمرکز نشده، ناوگان و تاسیسات صادرات نفت این کشور و نفتکش‌های اجاره‌ای خارجی که در مسیر رفت و برگشت تعیین شده ایران تردد می‌کردند و نفتکش‌های حامل نفت نمی‌توانست از یورش‌های عراق جلوگیری کند. با ادامه جنگ، عراق بی‌رحمانه حمله علیه نفتکش‌ها را تشدید کرد ولی جای تعجب بود که چرا با هیچ‌گونه محکومیت جهانی هم مواجه نشد؛ در حالی که جهان به ویژه واشنگتن همواره حمله‌های ایران را به بهانه مخاطره افتادن خطوط کشتیرانی بین‌المللی تقبیح می‌کرد. این شرایط به ایران نشان داد باید به فکر پاسخ متفاوتی باشد.

شاردین در مقاله‌ای در نشریه فرانسوی دیفنس ناسیونال با ارائه نظریه جالبی، دلایلی برای امکان موفقیت ایران در بهره‌برداری از شرایط موجود برشمرده، به ایران توصیه کرده بود نظرش را در خصوص کشورهایی که مخالف منافع خود می‌پندارد تغییر دهد و توضیح داده بود کشوری که به ابداع بازی شطرنج در گذشته دور مشهور است نشان داده حتی زمانی که دشمن خطرناکی به حساب می‌آید باز هم می‌تواند نقش بسیار موثری داشته باشد.

ایران در سال ۱۹۸۶ برای مقابله با تهاجمات عراق اقدام به تشکیل نیروی دریایی سپاه کرد که از نظر جذب نیروی انسانی موردنیازش بر نیروهای داوطلب متکی بود نیروی دریایی سپاه مشکلی برای جذب نیرو نداشت؛ اگرچه آنها می‌دانستند آینده سختی در انتظار آنهاست و ممکن است کشته شوند یا با مصائب سختی دست و پنجه نرم کنند. این نیرو در ابتدا منابع اندکی داشت ولی پاسداران انگیزه بسیار بلایی داشتند.

راهبرد عراق مبتنی بر تشدید آگاهانه درگیری که با عنوان جنگ نفتکش‌ها از آن یاد می‌شود؛ تغییر موضع عملیاتی کمتری روبه‌رو می‌شود، اجرای آن آسان‌تر است و برای طرف مهاجم خطرات کمتری نسبت به حمله‌های متقابل نیرویی دارد؛ مگر در موقع حمله به تاسیسات بسیار حساسی مانند پایانه نفتی خارک ایران که سامانه پدافندی پیشرفته‌ای داشت. همچنین [عراق فکر می‌کرد] حمله به یگان‌های نظامی و تاسیسات نظامی در روحیه عموم مردم تاثیر ندارد و مانع ادامه عملیات جنگی [ایران] نمی‌شود ولی حمله به اهداف مهم اقتصادی و راهبردی تاثیرگذارتر است و به‌طور مستقیم و موثر بر توانایی‌های جنگاوری این کشور تاثیر می‌گذارد و انهدام آنها غالباً ادامه جنگ را [برای ایران] پرهزینه می‌کند و در نهایت نیروهای پویا بیش از درگیری‌های ایستا روحیه نیروهای مهاجم را تقویت می‌کند اما این‌که چرا عراق گستره و دامنه این عملیات‌ها را محدود کرد و نتوانست این راهبرد را تا انتها ادامه دهد، مساله‌ای است که باید به آن پرداخت.

حضور نیروهای دریایی خارجی در منطقه خلیج فارس از نظر تعداد ناوها و سطح عملیات‌های آنها افزایش یافت و به رویارویی تمام عیار میان نیروی دریایی آمریکا از یک سو و نیروهای دریایی ارتش و سپاه ایران از سوی دیگر انجامید. حضور نیروهای دریایی غربی نیز به جای فرونشاندن جنگ نفتکش‌ها با افزایش سطح حمله‌های عراق و ایران و تاثیرات ویرانگر این حمله‌ها همراه شد و دو طرف از نظر ظرفیت حمل کشتی بر تن خسارت‌های سنگینی به کشتی مورد حمله وارد کردند. ایرانیان برای اولین بار از زمان آغاز جنگ نفتکش‌ها، یک نفتکش با استفاده از آرپی جی غرق کردند و عراق با موشک هوا به سطح در حمله به کشتی بازرگانی بالاترین تعداد تلفات انسانی را به بار آورد و در دسامبر ۱۹۸۷ با حمله به نفتکش ایرانی سوسنگرد، آن را غرق کرد که ۲۲ تن از ملوانانش از جمله کاپیتان نروژی آن کشته شدند.

این سطوری است که از کتاب نادیا السید الشاذلی برگرفته شد و مرور برخی از وقایع و جزییات جنگ نفتکش‌هاست که بیشتر بعد اقتصادی آن را بررسی کرده است.