سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): نشست تخصصی تحلیل موج اخیر اعتراضات ضد صهیونیستی در دانشگاه‌های غربی، چهارشنبه (۹ خردادماه ۱۴۰۳)، در محل پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم با حضور محمدباقر خرمشاد، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و فواد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران برگزار شد.

باقر خرمشاد، در آغاز بحث، در پاسخ به این پرسش که چرا دانشجویان غرب با این شدت اعتراض می‌کنند؟ گفت: دلایلی را می‌توان برای این شدت اعتراضات برشمرد، از جمله، تقاضای آتش‌بس، تقاضای قطع روابط مالی دانشگاه‌ها با رژیم اسرائیل، قطع روابط دانشگاهی با اسرائیل و نپذیرفتن بودجه تحقیقاتی دانشگاهی از اسرائیل، عدم سرمایه‌گذاری بر موقوفات دانشگاهی‌ای که اسرائیل از آن سود می‌برد، عفو دانشجویان و اعضای هیئت علمی معترض، فراهم‌آوری کمک بشردوستانه و ارسال به غزه، پایان حصر غزه و اشغالگری در فلسطین، که حتی شعار از نهر تا بحر هم در آن شنیده می‌شود و نهایتاً تقاضا برای پایان‌دادن به نژادپرستی در فلسطین را می‌توان دلیل اعتراضات اخیر دانست.

هیتلرهای زمانه ما

خرمشاد افزود: با مطرح شدن این دلایل، احتمالاً مجبور به پرسیدن سوال دیگری هستیم و آن سوال می‌تواند چنین طرح شود که دلایل تفسیری و تحلیلی این اعتراضات چیست و چرا این تقاضاها در دانشگاه‌های آمریکایی شکل گرفتند؟ چه چیزی این لحن صریح و وسعت تقاضاها در دانشگاه‌های آمریکا را آفرید؟ دلیل مطرح شدن این تقاضاها در این زمان، در مرتبه نخستب به نوع، شدت و حجم جنایات رژیم اسرائیل برمی‌گردد. کیفیت و شدت جنایات رژیم اسرائیل تکان‌دهنده و شوک‌آور است و همین هم موجب شده تا دانشجویان نسبت این اتفاقات حساس شوند.

وی افزود: مجموعه جنایتی بی‌سابقه در بازه زمانی کوتاه، در سرزمین کوچک اشغالیِ محاصره‌شده و با جمعیت محدود، موجب تحریک بیشتر این حساسیت شده است. در همین مدت جنگ، نزدیک به ۵۰ هزار نفر کشته و بیش از ۱۰۰ هزار نفر هم زخمی شده‌اند که دوسوم از این کشته‌ها کودکان و زنان‌اند که این جنایت در عرف و حقوق بین‌الملل، معنی‌دار است. علت دیگر این حساسیت هم استفاده از سلاح‌های ممنوعه و مخرب در حجم بسیار بالا است. مثلاً بارها شنیدید که مجموع مهمات استفاده شده در این جنگ علیه غزه، برابر با مثلاً مدت‌ها جنگ هیتلر با اروپا یا چندین بار بمباران اتمی ژاپن است. دلیل دیگر هم ویرانی کل زیرساخت‌های غزه و حمله وحشیانه به مراکز بیمارستانی، امدادی، کلیسا و مدارس و مراکز سازمان ملل است آن هم در شرایطی که اگر یکی از این فجایع جای دیگری اتفاق می‌افتاد، سال‌ها، داد مجامع بین‌المللی بالا بود.

اعتراضات در آمریکا، مشابه جنبش پایان جنگ ویتنام است

خرمشاد ادامه داد: دلیل مهم دیگر، ایجاد قحطی با ممانعت ورود کمک‌های بشردوستانه است؛ رژیم اسرائیل نه‌تنها می‌کشد، که برای کشتار بیشتر قحطی هم می‌سازد. در نهایت، دلیل دیگر، بمباران گسترده و تعمدی مناطق مسکونی است. رژیم اسرائیل، عامدانه و با حجم تخریب زیاد، مکان‌هایی که به‌عنوان نقاط مسکونی شناسایی شدند را بمباران می‌کند. این جنایت‌های وحشیانه در دهکده جهانی‌ای اتفاق می‌افتد که پژواک می‌سازد و مانند آینه بخش‌هایی از این جنایت در جهان بازتاب می‌دهد. طبیعتاً هم این دلایل موجب جریحه‌دار شدن عواطف انسانی علی‌الخصوص دانشجویان می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی اضافه کرد: در آمریکا، دوبار دیگر هم اتفاقاتی موجب عکس‌العمل شد و اتفاقاً نتیجه هم داد؛ یک‌بار اعتراضاتی مشابه برای پایان بخشیدن به جنگ ویتنام بود که وقتی از جنبش‌های نوین اجتماعی در جهان امروز صحبت می‌شود، یکی از ریشه‌های آن همین اعتراضات پایان بخشیدن به جنگ ویتنام و دیگری هم اعتراضات دانشجویان در می سال ۱۹۶۸ بود. جنبش اعتراضی دیگر هم بحث اعتراض به تبعیض نژادی رژیم آپارتاید بود و این عکس‌العمل جمعی به پایان رژیم آپارتاید هم کمک کرد. اتفاقاً در موارد مشابه هم، مانند این دور از اعتراضات، جنبش اعتراضی از دانشگاه کلمبیا آغاز شد.

حیرت جهان از حسبنا الله

خرمشاد ادامه داد: دلیل تحلیلی دیگری که باید به آن اشاره کرد، مقاومت مهم مردم غزه در برابر جنایت است که اصلاً نمی‌توان آن را نادیده گرفت. به‌رغم شدت فجایع، در غزه، نه سخنی از تسلیم و نه حرفی از اعتراض به مقاومت است و در این شرایط، نمادهای جمعی و بزرگی مثل تکرار عبارت‌هایی مانند «حسبنا الله» از سوی مردم غزه، صحنه‌های بزرگی آفرید. یک نکته تحلیلی دیگر هم که باید به آن اشاره کرد، این است که جمع حجم جنایت و میزان پایداری مردم غزه فضایی را برای دانشگاهیان ایجاد می‌کند که حساب عقده و احساس تحقیری که صهیونیست‌های آمریکایی، سال‌ها به جامعه آمریکا تحمیل کرده بودند، صاف کنند. این تحقیر در تمام جامعه آمریکا جاری بود و این احساس پیش می‌آمد که دولت آمریکا یک موش آب کشیده در برابر لابی یهود است.

خرمشاد در توضیح علت دیگر برای چرایی گسترده بودن اعتراض دانشجویان به جنایات رژیم صهونیستی گفت: نکته مهم این است که این حمایت بی‌قید و شرط آمریکا از جنایت‌های وحشیانه رژیم اسرائیل، تمام سرمایه اجتماعی غرب را برباد داده است. بخشی از این اعتراضات هم برای نگاه‌داشت این سرمایه اجتماعی است. بخشی از دانشجویان هم به این دلیل اعتراض می‌کنند که آمریکا به‌عنوان حامل ارزش‌های غرب و لیبرال دموکراسی، ار رژیمی حمایت می‌کند که تمام این ارزش‌ها را نادیده گرفته و آن‌ها برباد داده است.

مسئله غزه انسانی است

در ادامه این نشست، فواد ایزدی، به بیان نکاتی در توصیف ابعاد این اعتراضات پرداخت و گفت: بحثم را از نکته‌ای در باره ایدئولوژی آغاز می‌کنم. پیشنهاد من این است که برای بحث از مسائل فلسطین، دوگانه ایدئولوژی و انسانیت درست نکنیم؛ اما بحثم را از این نقطه ادامه می‌دهم که اول به بیان نکاتی در توصیف وضعیت می‌پردازم، بعد به علل شکل‌گیری این وضعیت رجوع می‌کنم و در نهایت هم می‌گویم که جمهوری اسلامی باید چه کند. برای توصیف وضعیت، ابتدا باید بپرسیم که این‌ها چه تیپ دانشجویانی هستند؟ عموم این دانشجویانی که در اعتراضات شرکت می‌کنند، دانشجویان نخبه ایالات متحده‌اند؛ این حرکت اعتراضی از دانشگاه کلمبیا شروع شد، دانشگاهی خصوصی که سالی ۹۰ هزار دلار شهریه‌اش است و از دانشگاه‌هایی است که برای تربیت نسل بعدی مدیران آمریکا تاسیس شده و اتفاقاً ورود به آن هم بسیار سخت است. پرسش بعدی این است که چند درصد جوانان در آمریکا در این حال و هوا هستند؟ مرکز نظرسنجی «هریس» نظرسنجی‌ای داشت که سوال سوگیرانه‌اش این بود؛ «آیا حماس حق کشتن ۱۲۰۰ غیرنظامی را داشت؟» به‌رغم این سوال سوگیرانه، حدود ۵۱ درصد از جوانان ۱۸ تا ۲۴ سال جواب مثبت دادند که اتفاق عجیبی در آمریکا است. در واقع این دانشجویان معترض، علاوه بر اینکه نخبه‌اند، هم‌سن‌های خودشان را هم نمایندگی می‌کنند.

‌

گسترش اعتراضات ترس بزرگ دولت آمریکا

ایزادی ادامه داد: وقتی که اعتراضات شروع شد، گفته می‌شد که حدود ۲۰۰ دانشگاه درگیر این اعتراضات‌اند. آمار دقیقی نیست اما اعتراضات از دانشگاه‌های خصوصی و نخبگانی درگذشته و حتی دانشگاه‌های کوچک ایالتی و دولتی را هم درنوردیده است؛ بنابراین با حرکت گسترده‌ای مواجه‌ایم. کار اعتراضات حتی به اتحادیه‌های کارگری لس‌آنجلس هم رسیده است. دولت آمریکا از شروع اعتراضات بسیار نگران بود، این حرکت از جنبش دانشجویی فراتر برود که این مهم در حال تحقق است اما اعتراض این دانشجویان دقیقاً به چیست؟ اعتراض دانشجویان اول به سیاست خارجی ایالات متحده و بعد به دانشگاه خودشان است. حرف دانشجویان این است که چرا دانشگاه‌ها باید با نهادهای نظامی، اطلاعاتی، تسلیحاتی و شرکت‌های وابسته به رژیم اسرائیل در ارتباط باشند و از نزدیکی دانشگاه به نهادهای اسرائیلی خشمگین‌اند.

موسی‌ها در کاخ فرعون

این کارشناس مسائل آمریکا، در بیان چرایی پاگرفتن این اعتراضات گفت: در آمریکا نسبت به قربانیان در غزه، نوعی از هم‌ذات پنداری پیش آمده است و معترضان، مشکلات آن‌ها را مشکل خودشان می‌دانند، نه مشکل کسی در کیلومترها دورتر. دلیل به وجود آمدن این هم‌دلی و هم‌ذات پنداری چیست؟ بخش زیادی از نوزادی که در آمریکا به دنیا می‌آیند رنگین‌پوست‌اند و پیش‌بینی می‌شود، تا ۲۰۴۵ اکثریت مردم آمریکا رنگین پوست شوند. این تغییرات، حالتی از هم‌ذات پنداری ایجاد می‌کند. این هم‌ذات پنداری موجب می‌شود که دانشجویان در ایالات متحده هم احساس کنند که در زمانه آپارتاید زندگی می‌کنند.

ایزدی درباره شرایط دانشگاه‌های آمریکا بعد از اعتراضات دانشجویی گفت: دانشگاه برای بازگشت این دانشجویان، شرط توبه و شرکت در کلاس درباره تاسیس آمریکا گذاشته است. نکته مهم این است که بسیاری از دانشجویان، دانشجویان ویزایی نیستند و تعدادی از نسل دوم و سوم مسلمانان هم در میان آن‌ها حضور دارند. یکی از کارهایی که پیشنهاد می‌کنم نهادهای دانشگاهی در ایران انجام دهند، جمع‌آوری بانک اطلاعاتی از استادان و دانشجویان صدمه دیده در این اعتراضات و ارتباط با آنان است. من در روزهای جنگ در فلسطین، بسیار داستان حضرت موسی را می‌خواندم. اسراییلی‌ها، فرعون‌وار، مشغول کشتن کودکان فلسطینی با این بهانه هستند که اگر بزرگ شوند، عضو حماس می‌شوند، اما در کاخ فرعون، یعنی دانشگاه هاروارد، موسی‌هایی رشد می‌کنند.