سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): یکی از مشکلاتی که جایزه کتاب سال دفاع مقدس دارد، نبود آرشیو منظم درباره دوره‌هایی است که این جایزه برگزار شده است. وقتی پژوهشگری سراغ اطلاعات این جایزه می‌رود، به اطلاعات لازم دسترسی پیدا نمی‌کند. هر چند برای رفع این مشکل قرار شد کتابی درباره اطلاعات پشت صحنه چندین دوره برگزاری جایزه در انتشارات سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس منتشر شود اما همچنان خبری از آن کتاب نیست. جایزه‌ای که پس از ۲۱ دوره برگزاری و در آستانه دوره بیست‌ودوم، هنوز چندان در سطح جامعه شناخته شده نیست و امروز برگزارکنندگان آن دغدغه ملی شدن آن را دارند و نکاتی درباره این جایزه را مطرح کردند که شاید در این دوره میسر نباشد اما امید است این گام‌های کوچک در آینده عملی شود و این جایزه و آثارش بیش از پیش دیده شود. جایزه‌ای که از دل جنگ هشت‌ساله می‌آید و متولیان آن چنان‌که باید نتوانسته‌اند آثار مطرح شده در آن را به نسل امروز بشناسانند. برای رصد گام‌های مقدماتی این جایزه با محمدقاسم فروغی دبیر علمی جایزه، محمدحسین کریمی‌پور مدیرعامل مجمع ناشران دفاع مقدس و سید رضا میربابا مدیر روباط عمومی سازمان تاریخ و ادبیات دفاع مقدس صحبت کردیم که بخش نخست آن منتشر شد و بخش دوم و پایانی آن‌را در ادامه می‌خوانید.
در حال حاضر اطلاعات موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران کافی نیست؟
فروغی: ما هر سال برای اطلاع از تعداد کتاب‌های چاپ شده فهرست را از موسسه خانه کتاب می‌گیریم، اما کامل نیست! علاوه برآن فهرستی هم از کتابخانه موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و کتابخانه جنگ حوزه هنری می‌گیریم به این هم بسنده نمی‌کنیم. از ناشران هم فهرستی می‌گیریم. مجمع ناشران نیز یک بانک اطلاعات دارد، از آن هم استفاده می‌کنیم. اما متاسفانه باز هم فهرست کتاب ما کامل نیست. این یک ضعف عمده در کشور است. چرا کتاب‌ها نباید در جایی ثبت نشود که همه اطلاعات در آن بانک اطلاعات نباشد؟ اصلاً نباید ما کاری کنیم که اطلاعات خارج از بانک اطلاعات قرار بگیرد. به نظرم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید فکری برای این کار بکند و تمام این آمار، ارقام و اطلاعات مربوط به گنجینه نشر کتاب کشور را دریافت و در موضوعات مختلف تفکیک کند. می‌دانید چه‌قدر انرژی و زمان برای انتخاب کتاب می‌گذاریم تا کتاب‌ها را جمع کنیم!؟
گام نخست برای دریافت اطلاعات کتاب‌های چاپ شده، حضور در نمایشگاه کتاب و دریافت اطلاعات از ناشران شرکت کننده در نمایشگاه است. پس از آن نامه فرستادن برای ناشرانی است که در نمایشگاه حضور نداشتند تا کتاب‌هایشان را بفرستند. هزینه پست و مسائل پس از آن را نیز در بر دارد که این مسائل هم زمانبر و هم هزینه‌بر است. بنابراین ضرورت دارد مشکلات بانک کتاب رفع شود.
محمدحسین کریمی‌پور: دوسال پیش نزد معاون فرهنگی ورازت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفتیم و درخواست کردیم که وزارتخانه از هر کتاب چاپ شده سه یا پنج نسخه کتاب بگیرد که کتاب‌ها در یک جا جمع شود و ما در داوری جوایز ادبی برای گردآوری کتاب‌ها زمان زیادی صرف نکنیم.
مشکل کمبود جا هم هست که باید در نظر بگیرید. در حال حاضر گنجینه موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران ظرفیت نگهداری از سه نسخه را ندارد.
فهرستی که درباره کتاب‌های چاپ شده در موسسه وجود دارد، قابل اعتماد نیست.
چرا قابل اعتماد نیست؟
کریمی‌پور: چهار مشکل عمده دارد که مرتفع نشده و تیتروار عرض می‌کنم؛ اولاً، در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، ناشر کتاب را می‌فرستد و در آنجا ثبت می‌شود. گاهی ناشر کتاب سال قبل را امسال می‌آورد و در فهرست موسسه هم کتاب جزو کتاب‌های امسال ثبت می‌شود. پس الزاماً کتاب‌هایی که در اینجا ثبت می‌شود همه برای آن سال نیست. باید راستی‌آزمایی شود. نکته دوم، اشکال در تقسیم‌بندی‌هایی است که صورت می‌گیرد و کتاب‌های حوزه جنگ در این تقسیم‌بندی پراکنده است. منظورم این است که چرا کتاب‌های دفاع مقدس در یک گروه قرار نمی‌گیرد؟ نکته سوم، درباره خلاصه‌نویسی کتاب‌هاست که زمانی در موسسه خانه کتاب انجام می‌شد و الان دیگر این خلاصه هم لحاظ نمی‌شود. آخرین موضوع به میزان فعالیت ناشر برمی‌گردد. وقتی ما می‌خواهیم در جایزه کتاب سال دفاع مقدس به ناشر برتر جایزه بدهیم، نیاز به دسترسی به میزان فعالیتش داریم اما اطلاعات لازم درباره ناشر را نداریم. درست است که در سایت موسسه خانه کتاب اطلاعات زیادی درباره کتاب‌های ناشران است اما با وجود مولفه‌های زیاد، باز هم اطلاعات کامل نیست.
درباره محور نشست‌های جایزه بفرمایید.
کریمی‌پور: درباره نشست‌ها سه فعالیت صورت می‌گیرد؛ نکته نخست همان‌طور که اشاره شد رویکرد در نشست‌های این دوره حضور استادان دانشگاه و نگاه منتقدانه به آثار دفاع مقدس است. البته استادانی که با آثار این حوزه آشنا هستند. نکته دیگر درباره برگزاری نشست‌هاست که تلاش کردیم برخی از نشست‌ها در دانشگاه‌ها یا پژوهشگاه برگزار شود. بخشی از نشست‌ها هم در خانه کتاب برگزار خواهد شد.
در این دوره برای جایزه دو شعار در نظر گرفتید یکی مسئله شناسی و دیگری درست نویسی. چند نشست به این دو موضع اختصاص دادید؟
فروغی: بله، حدود ده جلسه در نظر گرفتیم که در مورد مسئله‌شناسی صحبت شود ده جلسه هم درست‌نویسی که مباحث این‌ها جلسات به صورت کتاب درمی‌آید.
به نظرتان در این فرصت محدود می‌توانید این همه نشست برگزار کنید؟
فروغی: ما پارسال ۳۰ نشست برگزار کردیم و امسال هم قصد داریم نشست‌های متعددی درباره مسائل مرتبط با ادبیات دفاع مقدس بگذاریم که در پایان آن را به صورت کتاب منتشر کنیم.
میربابا: فعلاً تعداد نشست‌ها مشخص نیست، اما جلسات متعددی برای بررسی کتاب‌های دفاع مقدس برگزار خواهد شد.
درباره بحث مقاومت اشاره کوتاهی کردید در این زمینه چه کارهایی قرار است صورت بگیرد که بحث مقاومت و کتاب‌های آنچه در داخل چه خارج به صورت جدی در جایزه و نشست‌های پیرامون آن انعکاس پیدا کند؟
کریمی‌پور: برای این بخش قرار است یک برنامه مستقل برگزار کنیم که مهمانان مهمی در آن شرکت خواهند کرد. حالا جزئیاتش را بعداً خواهیم گفت.
فروغی: دفاع مقدس جنبه داخلی کشور ماست حوزه مقاومت جنبه فرامرزی که خودش حیطه گسترده و مبانی خاصی دارد. از این رو برایش ارکان خاصی طراحی می‌کنیم تا در آینده به عنوان یک برنامه مستقل پویا برگزار شود.
جایزه کتاب سال به نوعی رصد ناشران دفاع مقدس است. پس از جایزه رویکرد ناشران بررسی می‌شود؟ اصلاً این جنبه جایزه مورد توجه سیاستگذاران دفاع مقدس قرار می‌گیرد؟
فروغی: در جایزه گروه نشر وجود دارد که با آمار وضعیت ناشران را به لحاظ کمی و کیفی بررسی می‌کند. وقتی در این جایزه از یک ناشر چندین کتاب در گروه‌های مختلف نامزد جایزه می‌شود، نشان می‌دهد که نسبت به ناشران دیگر در آن دوره فعال‌تر بوده است که این فعالیت را می‌توان با دوره قبلی همان ناشر مقایسه کرد که در دوره قبل چند اثر خوب داشته و چند اثرش مورد اقبال داوران قرار گرفته است.
در آخر بفرمایید چه نکاتی در بررسی کتاب‌ها، داوری‌ها در جایزه مطرح است که باید به آن اشاره کرد.
کریمی‌پور: در مورد این دوره جایزه بگویم که اولاً امسال تفاوت‌هایش را اگر بحث شاخص باشد، رویکرد علمی و فرهنگی که امسال در جایزه پررنگ شد، تشکیل شوراهایی است که برای بار اول تقریباً به این گستردگی تشکیل شد. هر چند قبلاً هم بوده، اما نه به این گستردگی. نکته دوم حضور مجمع ناشران دفاع مقدس در جایزه است که بخشی از نشست‌های جایزه با کمک این مجمع برگزار خواهد شد و امسال مشارکت بیشتری نسبت به سال‌های قبل دارد. نکته سوم، بحث رسمیت بخشیدن به جایزه است که امسال دست‌اندرکاران در تلاشند که دبیرخانه دایمی جایزه تشکیل شود ضمن اینکه اساسنامه‌ای برای آن در نظر بگیرند که در شورای انقلاب فرهنگی تصویب شود.
وقتی اساسنامه جایزه تصویب شود، هر کس دبیر جایزه شود، نتواند ساختار کلی را بر هم بزند. نکته دیگر تشکیل بانک اطلاعات داخلی جایزه در بنیاد است که هر پژوهشگر و محققی بتواند به آثار سال‌های قبل و اطلاعات آن دسترسی داشته باشد. نکته آخر، اینکه جایزه نباید در یک روز برگزار شود، بلکه باید در چند روز یا چند بخش باشد که نویسنده‌ای که از راه دور آمده است، فرصت صحبت کردن درباره اثرش را پیدا کند.
نظر شما