سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: ابوعلی سینا، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان و فیلسوفان تاریخ است که علاوه بر اینکه به عنوان پدر پزشکی شناخته می‌شود، آثارش در زمینه‌های مختلف علمی و فلسفی نیز تأثیر عمیقی بر فرهنگ بشری گذاشته است. آشنایی با شخصیت‌های ایرانی همچون ابوعلی سینا، می‌تواند برای کودکان و نوجوانان ایرانی الهام‌بخش و آموزنده باشد. به همین دلیل، نویسندگان خلاق، با استفاده از شیوه‌های مختلف، سعی در نزدیک‌کردن این شخصیت‌های بزرگ به دنیای کودکان دارند.

در این مطلب با حمید عبدالهیان، نویسنده‌ای توانمند در ادبیات کودک و نوجوان که کتاب «ابوعلی سینا» از مجموعه «کتاب‌های مشاهیر خندان» را برای کودکان و نوجوانان تألیف کرده است، گفت‌وگویی داشته‌ایم. او با نگارش کتابی طنز درباره زندگی‌نامه ابوعلی سینا، تلاش کرده است این شخصیت بزرگ را به شیوه‌ای سرگرم‌کننده و آموزنده به نسل جدید معرفی کند. در ادامه، صحبت‌های این نویسنده درباره چالش‌های طنزنویسی در زندگی‌نامه‌ها و دستاوردهای این اثر از نگاه یک نویسنده برای نوجوانان ایرانی را می‌خوانیم:

- به نظر شما اهمیت شناخت شخصیت‌هایی مانند ابوعلی سینا برای نوجوانان امروزی در چیست؟ آیا خواندن در مورد بزرگانی چون ابوعلی سینا می‌تواند به شکل‌گیری هویت فرهنگی و علمی نوجوانان امروز کمک کند؟

یکی از دلایلی که من این مجموعه را کار کردم، بحث هویت ایرانی بود. احساس کردم بچه‌های ایران، درباره دانشمندان ایران که بعضی از آن‌ها از بهترین دانشمندان دنیا هستند، خیلی ناآگاه هستند و اطلاعات خیلی کمی از آن‌ها دارند و از این دانشمندان دورند. علت آن را هم این می‌دیدم که کتاب‌های جذاب و مفیدی درباره افرادی مانند ابوعلی سینا و بقیه دانشمندان ما برای کودکان و نوجوانان ایرانی نوشته نشده است. به همین دلیل، با خودم فکر کردم که دانش‌آموزان ایرانی در مقطع دبستان انیشتین را می‌شناسند، ممکن است اسحاق نیوتون را بشناسند، ممکن است میکل آنژ و لئوناردو داوینچی را بشناسند یا بیشتر مفاخر بزرگ و قدیمی جهان را بشناسند؛ اما اصلاً با دانشمندان ایرانی، ارتباط و آشنایی ندارند. دلیلش هم این است که کتاب جذابی در این‌باره برای این گروه سنی وجود ندارد و چون کتاب جذاب در دسترس‌شان نیست، آگاهی هم ندارند.

با خودم گفتم، بیایم این دانش‌آموزان را با ادبیات و فرهنگ ایران، با علم و ادبیات گذشته ایران مرتبط کنم؛ به همین علت هم به سراغ مجموعه «مشاهیر خندان» رفتم که قرار بود ۱۰ جلد باشد و در حال حاضر پنج جلد آن منتشر شده است. از گذشته تا کنون، در حوزه ادبیات کودک در زمینه مشاهیر و دانشمندان ایران کتاب خیلی کم داریم؛ یعنی حدود پنج تا ۱۰ کتاب بیشتر در مورد ابوعلی سینا نداریم که آن‌ها هم کتاب‌های خیلی خشک و خیلی علمی و با زبان بزرگسالانه و بدون جذابیت و بدون حتی عمق اطلاعاتی هستند. در کتاب «ابوعلی سینا» از مجموعه «مشاهیر خندان» خواستم کتابی بنویسم که اولاً مصور باشد، هر صفحه‌اش تصویر داشته باشد و بعد هم طنز باشد، خنده‌دار باشد و در کنارش آگاهی نیز داشته باشد و اطلاعات کاملی را به مخاطب نوجوان انتقال دهد؛ یعنی هم کتاب‌های ابوعلی سینا را معرفی کرده باشد هم خودِ ابوعلی سینا و زندگی‌نامه‌اش را؛ همچنین فرهنگ آن دوران را بازگو کرده باشد. همه این کارها را انجام دادم که بچه‌ها علاقه‌مند شوند و معتقدم وقتی که بچه‌ها علاقه‌مند شوند می‌توانند الگوپذیری هم داشته باشند. آن‌ها وقتی ملموس و آگاهانه ابوعلی سینا را از دیدگاه یک کودک بشناسند، می‌توانند الگوپذیری داشته باشند و به طرف این دانشمند بروند.

الحمدلله استقبال از کتاب زیاد بوده و اکنون چاپ پانزدهم آن درآمده است. مسابقه‌های کتابخوانی مختلفی برای آن برگزار شده و من در نمایشگاه‌ها یا در جاهای دیگر تعداد زیادی از بچه‌ها را می‌بینم که درباره این کتاب صحبت می‌کنند؛ اینکه اطلاعات خیلی مفیدی درباره ابوعلی سینا به واسطه این کتاب به دست آورده‌اند. این روند یک نکته مثبت است که در ادبیات کودک و نوجوان اتفاق افتاد و بعد هم بقیه پدیدآورندگان پای کار آمدند؛ من افراد دیگری هم دیده‌ام که اکنون دارند زندگی‌نامه کار می‌کنند، زندگی‌نامه درباره شخصیت‌های دیگری که جذاب باشد و بچه‌ها را با فرهنگ ایرانی و هویت ایرانی آگاه و آشنا کند. اگر بچه‌ها بخواهند جامعه را بسازند باید اول بدانند که ما کی بودیم و چطوری بودیم و چه داشتیم و حالا از این چیزهایی که داشته‌ایم چطور باید الگو بگیریم تا به سمت آینده برویم. هدف من از این کار این بوده و یکی از دلایلی که از کتاب «ابوعلی سینا» خیلی استقبال شده، این است که زبان حال بچه‌های امروزی است؛ بچه‌های امروزی‌ای که مثلاً خیلی علاقه‌ای به کتاب ندارند، دنبال راه‌های میانبر هستند و دنبال بازیگوشی و شلوغی و شیطنت و خوردن هله‌هوله. من با استفاده از این مؤلفه‌ها کتاب‌ها را ساختم. یک شخصیتی را به نام «نامی» خلق کردم که او اوایل اهل خوردن هله‌هوله و بازی‌های کامپیوتری بود و بیزار از کتاب؛ اما به خاطر ماجرایی که برایش در مدرسه پیش می‌آید، به کتاب و کتاب‌خواندن علاقه‌مند می‌شود و در نتیجه، خودش به دنبال تحقیق درباره سرگذشت مشاهیر می‌رود و می‌تواند یک الگویی برای بچه‌ها باشد که تحقیق‌کردن را یاد بگیرند. آن‌ها می‌توانند درواقع کتاب را بخوانند و درباره این آدم‌ها تحقیق کنند. اتفاقاً چند نفری هم به من پیشنهاد دادند و گفتند که بچه‌های ما می‌خواهند درباره سعدی و حافظ و دیگر مشاهیر کتاب بنویسند؛ من هم گفتم خیلی هم کار خوبی می‌کنند و اجازه دهید این کار را انجام دهند.

- همانطور که گفتید، کتاب «ابوعلی سینا» به چاپ پانزدهم رسیده است. از نگاه خود شما، به عنوان نویسنده ادبیات کودک و نوجوان، دلیل این استقبال از شخصیت ابوعلی سینا نسبت به سایر مشاهیر مجموعه «مشاهیر خندان» چه بوده است؟

با وجود اینکه چاپ پانزدهم کتاب، پخش خوبی نداشت، جلدش ایراداتی داشت و مشکلاتی دیگر؛ اما کتاب خوب دیده شد و جایزه هم گرفت و استقبال مخاطبان را جلب کرد. اتفاقاً شخصیت‌های فرهنگی کشورمان هم با این کتاب‌ها توانستند ارتباط بگیرند؛ از آدم‌های بزرگ فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی و از رجال سیاسی کشور، کسانی با من تماس گرفتند و به خاطر این کتاب و این مجموعه از من تشکر و قدردانی کردند؛ این نشان‌دهنده این است که مجموعه راه خودش را پیدا کرده است و دارد پیش می‌رود و ان‌شاالله که همینطور هم پیش برود. یکی از علت‌های توجه به کتاب «ابوعلی سینا» این است که اولین جلد از مجموعه «مشاهیر خندان» است؛ یعنی من اول با کتاب «ابوعلی سینا» شروع کردم تا ببینم استقبال مخاطبان از این سبک چطور خواهد بود و بعد که دیدم استقبال خیلی خوب است، این مجموعه را در جلدهای دیگر ادامه دادم.

بعد به سراغ جلد «فردوسی»، «ابوریحان بیرونی»، «رازی» و «فارابی» رفتم. قدمت «ابوعلی سینا» بیشتر از چهار جلد دیگر است؛ بنابراین فروش این کتاب نیز نسبت به سایرین بیشتر بوده است. البته «ابوریحان بیرونی» پارسال در جشنواره «کتاب نوش» توجه‌ها را به خود جلب کرد و این اثر هم چاپ‌های متعددی داشته است و تقریباً دارد با کتاب «ابوعلی سینا» رقابت می‌کند و فاصله‌شان خیلی نزدیک شده است. شاید کتاب «ابوریحان بیرونی» تا به حال جلوتر هم زده باشد! به غیر از این‌ها، یکی از علل دیگری که به کتاب «ابوعلی سینا» توجه شده، این است که ابوعلی سینا، بزرگ‌ترین دانشمند ما و جهان اسلام است. او شخصیت خیلی عظیمی است که مشابه ندارد و همه کشورها سعی می‌کنند او را به نفع خود مصادره کنند. کتاب‌های ابوعلی سینا به زبان عربی است و عرب‌های کشورهای عربی می‌گویند که ابوعلی سینا برای ماست؛ به خاطر اینکه اهل بخارا بوده است ازبک‌ها و تاجیک‌ها می‌گویند که ابوعلی سینا برای ماست و به دلیل اینکه در ایران فوت کرده، ایرانی‌ها می‌گویند که ابوعلی سینا برای ماست. خلاصه بیشتر کشورهای خاورمیانه درباره ابوعلی سینا مدعی هستند و بیشتر دانشمندان بزرگ ما در طول تاریخ، خودشان را با ابوعلی سینا مقایسه می‌کرده‌اند و این نشان‌دهنده این است که از گذشته، ابوعلی سینا کاریزمای خیلی بزرگی داشته و شخصیت خیلی خاصی بوده است که ما تقریباً همه را در مقایسه با ابوعلی سینا می‌سنجیم.

بچه‌ها هم به طرف ابوعلی سینا می‌روند و خانواده‌ها هم ابوعلی سینا را بیشتر دوست دارند. جامعه ما اکنون بیشتر جایگاه پزشکی ابوعلی سینا را می‌شناسد که آن هم برمی‌گردد به تبِ اجتماعی‌ای که در مورد گرایش به پزشکی در کشور وجود دارد. این مسئله باعث می‌شود که ابوعلی سینا شخصیت جذابی شود به‌خصوص با معالجه‌های معروفی که کرده و با کتاب معروف «قانون» که هنوز در دانشگاه‌های مختلف دنیا تدریس می‌شود. همه این موارد دلایلی هستند که کتاب «ابوعلی سینا» میان بچه‌ها و والدین جای گرفته است.

ادامه دارد…