سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ پس از یادداشتی که مجله وگ در رابطه با کتاب‌های منتشر کرد، برآن شدیم به بررسی این تفکر در فرهنگ ایرانی بپردازیم.

کتاب‌ها از دوران باستان به عنوان نماد دانش و فرهنگ شناخته شده‌اند. با این حال، در دهه‌های اخیر و به‌ویژه در سال‌های اخیر، شاهد ظهور پدیده‌ای نو در عرصه دکوراسیون داخلی هستیم؛ کتاب‌ها از قفسه‌های کتابخانه‌ها فراتر رفته و به اجزای اصلی تزئین و چیدمان فضاها تبدیل شده‌اند. این رویکرد، علاوه بر ایجاد زیبایی بصری، بیانگر شخصیت، سلیقه و علایق فرهنگی صاحب‌خانه است و می‌تواند حس و حال فضا را تغییر دهد. در این گزارش، به بررسی ابعاد مختلف استفاده از کتاب به عنوان دکوراسیون هنری پرداخته و نظرات متخصصان حوزه دکوراسیون داخلی، جامعه‌شناسان و علاقه‌مندان به کتاب را در مورد تأثیرات این روند و پیامدهای فرهنگی آن منعکس می‌کنیم.

تاریخچه و محبوبیت جهانی این رویکرد
تاریخچه استفاده از کتاب به عنوان دکور به سال‌های گذشته و کشورهای اروپایی و آمریکایی بازمی‌گردد، اما این سبک به‌ویژه در دهه‌های اخیر به یک ترند جهانی تبدیل شده است. کتاب‌هایی با طراحی جلدهای خاص و جذاب، اکنون جایگاه ویژه‌ای در دکوراسیون خانه‌ها، کافه‌ها و فضاهای عمومی دارند. این روند در فضاهای مینیمالیستی و سبک‌های مدرن نیز دیده می‌شود، جایی که کتاب‌ها به عنوان نمادی از دانش و فرهنگ، جذابیت و تفاوتی خاص به فضا می‌بخشند.

کاربردهای مختلف کتاب در دکوراسیون داخلی
کاربرد کتاب در دکوراسیون داخلی به روش‌های مختلفی قابل مشاهده است. برخی از افراد از کتاب‌های بزرگ و رنگارنگ به عنوان المان‌های اصلی در قفسه‌ها و روی میزهای پذیرایی استفاده می‌کنند. این کتاب‌ها به عنوان نقطه تمرکز در چیدمان فضا عمل کرده و توجه بیننده را جلب می‌کنند. برخی دیگر، کتاب‌ها را به صورت مجموعه‌ای روی دیوارها نصب می‌کنند تا اثری هنری و خلاقانه ایجاد کنند. کتاب‌های با جلدهای رنگارنگ و طراحی‌های خاص به‌ویژه در میان طراحان داخلی محبوبیت زیادی دارند و می‌توانند تأثیری قوی‌تر از تابلوها بر فضا بگذارند.

به گفته الهام کاظمی، طراح داخلی، «استفاده از کتاب در دکوراسیون به ما امکان می‌دهد همزمان هم دانش و سلیقه خود را به نمایش بگذاریم و هم فضایی شخصی و متفاوت خلق کنیم.» او اضافه می‌کند که کتاب‌ها به عنوان اشیایی هنری، می‌توانند به فضا روح و شخصیت ببخشند.

نگاه جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه به دکوراتیو شدن کتاب‌ها
این روند، از نگاه جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه نیز مورد توجه قرار گرفته است. برخی منتقدان معتقدند که استفاده از کتاب به عنوان دکوراسیون ممکن است ارزش و اهمیت محتوای کتاب را کمرنگ کند و به نوعی سطحی‌نگری در نگاه به کتاب‌ها ایجاد شود. دکتر ناصر شریفی، جامعه‌شناس فرهنگی، در این باره می‌گوید: «درست است که کتاب به فضا هویت می‌دهد، اما اینکه تنها به عنوان یک شیء تزئینی استفاده شود، می‌تواند این تصور را ایجاد کند که کتاب فقط یک المان زیبایی‌بخش است، نه محتوایی که باید خوانده و درک شود.» او معتقد است که لازم است این روند به شکلی باشد که کتاب‌ها همچنان به عنوان منابعی برای دانش و فرهنگ نیز در نظر گرفته شوند.

از سوی دیگر، روان‌شناسان معتقدند که حضور کتاب‌ها در فضا می‌تواند تأثیر مثبتی بر روحیه افراد داشته باشد. به گفته دکتر سارا حسینی، روان‌شناس، «کتاب‌ها حتی به‌صورت دکور هم می‌توانند آرامش و حس اطمینان را به افراد القا کنند.» این دیدگاه به نقش کتاب‌ها در ایجاد حس تعلق به فرهنگ و دانش اشاره دارد، حتی اگر به‌صورت خوانده نشده در فضا باشند.

تأثیر بر فرهنگ کتاب‌خوانی
این موضوع همچنین نگرانی‌هایی را درباره تأثیر احتمالی بر فرهنگ کتاب‌خوانی ایجاد کرده است. برخی معتقدند که استفاده از کتاب به عنوان دکور ممکن است به‌تدریج اهمیت محتوای کتاب‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. سارا محسنی، کارشناس مطالعات فرهنگی، بیان می‌کند: «اگر کتاب تنها به عنوان دکور استفاده شود، ممکن است به مرور ارزش آن به عنوان منبع دانش و فرهنگ کمرنگ شود.»

اما برخی دیگر بر این باورند که دکوراتیو شدن کتاب‌ها می‌تواند به ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی کمک کند. به گفته محمدرضا نظری، دکوراتور داخلی، «وقتی کتاب‌ها به عنوان دکور استفاده می‌شوند، ممکن است کنجکاوی افراد را برانگیزد و آن‌ها را به مطالعه ترغیب کند.» این دیدگاه، به تأثیر غیرمستقیم حضور کتاب‌ها در فضا به عنوان تشویق‌کننده‌ای برای خواندن اشاره دارد.

کتاب‌های هنری و طراحی جلدهای خاص؛ ارتباط هنر و محتوا
یکی از نکات جالب در این روند، توجه به کتاب‌های هنری و طراحی‌های جلدهای خاص است. این گونه کتاب‌ها که ارزش بصری بالایی دارند، هم‌زمان محتوایی غنی و الهام‌بخش نیز دارند و بهترین گزینه برای دکوراسیون هستند.

به‌ویژه کتاب‌های عکاسی، معماری و هنرهای تجسمی که هم خودشان به‌عنوان اشیای هنری به شمار می‌روند و هم دارای محتوای ارزشمندی هستند. این کتاب‌ها نه تنها به فضا زیبایی و تفاوت می‌بخشند، بلکه می‌توانند به عنوان نمادی از علاقه به هنر و فرهنگ در فضای زندگی افراد نمایش داده شوند.
استفاده از کتاب به‌عنوان دکوراسیون هنری، راهی نوین برای ترکیب هنر و فرهنگ در زندگی روزمره است. با این حال، لازم است توازنی میان زیبایی‌شناسی و اصالت فرهنگی کتاب‌ها برقرار شود. دکوراتیو شدن کتاب‌ها نباید به گونه‌ای باشد که ارزش محتوایی آن‌ها تحت تأثیر قرار گیرد. با توجه به دیدگاه‌های مختلفی که درباره این پدیده وجود دارد، به نظر می‌رسد رویکردی متعادل و آگاهانه بتواند از هرگونه سطحی‌نگری جلوگیری کرده و کتاب‌ها را هم به عنوان منابع دانش و هم به عنوان ابزارهای زیبایی‌بخش معرفی کند.

این روند، فرصتی است تا با استفاده از کتاب‌ها به عنوان عناصر دکوراتیو، علاوه بر ایجاد فضایی دلپذیر، کنجکاوی و اشتیاق به مطالعه را نیز در افراد برانگیزیم و به ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی کمک کنیم.