سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ جنگ میان ایران و عراق که با عناوین جنگ تحمیلی و دفاع مقدس از آن یاد می‌شود، هشت سال به طول انجامید. درباره این جنگ کتاب‌های زیادی در قالب‌های متفاوت نوشته شده است. آثاری که در زمینه جنگ نوشته شده نیاز است که بازنگری شود و برای نسل امروز که در آن زمان غایب بوده، به زبان داستان و داستانک دربیاید تا تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد، هم مخاطبان بیشتری را به اتفاقات و وقایع جنگ علاقه‌مند کند. در همین راستا جایزه ادبی یوسف برگزار می‌شود که فراخوان سیزدهمین دوره آن با محوریت داستان کوتاه دفاع مقدس منتشر شد و پس از آن تا ۱۵ آبان ماه هم تمدید شد. این جایزه ادبی به گردآوری و ارزیابی داستان‌های کوتاه حوزه دفاع مقدس می‌پردازد و برترین داستان‌ها را در دو بخش داستان کوتاه و داستانک (فلش فیکشن) معرفی می‌کند. در پایان هر دوره هم آثار برتر به صورت کتاب منتشر می‌شود که این رویکرد می‌تواند باعث انگیزه برای نویسندگان جوان باشد که دوست دارند اثرشان دیده شود. جایزه ادبی یوسف بر پله سیزدهم نشسته و دبیر سیزدهمین دوره آن مسعود امیرخانی، پژوهشگر و مترجم است که با او درباره این جایزه و فراز و فرودش صحبت کردیم.
-درباره سابقه و تاریخچه جایزه یوسف بفرمایید؟
در سال ۱۳۸۵ از سوی معاونتِ وقت ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس مسابقه‌ای تحت عنوان «مسابقه سراسری داستان کوتاه دفاع مقدس» راه‌اندازی شد که در همان دوره نخست به نام نامی نویسنده شهید، یوسف ملک‌شامران، نام‌گذاری شد و بعدها با نام «جایزه ادبی یوسف» در فضای ادبی کشور مصطلح شد. شهید کامبیز (یوسف) ملک‌شامران (۱۳۴۱- ۱۳۶۱) از نویسندگان کودک و نوجوان و شاغل در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که در بهمن‌ماه ۱۳۵۹ اولین کتاب خود را با نام «می‌روم برای کرم‌ها لانه بسازم» به چاپ رسانید.
این جایزه به‌منظور انعکاس و انتقال میراث گران‌سنگ هشت سال دفاع مقدس و با هدف تقویت پایگاه داستان‌نویسی، ترغیب و تشویق نویسندگان جوان، شناسایی استعدادها، بروز خلاقیتها و کمک به خلق و تولید داستان کوتاه در حوزه دفاع مقدس و تا کنون دوازده دوره آن برگزار شده است.
-با وجود جوایز متعدد در حوزه دفاع مقدس چه نیازی به جایزه یوسف است؟
بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، براساس جایگاه و وظایف ذاتی، باید در زمینه ادبیات و سایر مسائل فرهنگی جنگ هشت‌ساله برنامه‌ریزی علمی و کارشناسی کند و خلاءها و کمبودهای این عرصه را با انجام فعالیت‌هایی پوشش دهد. در سال ۱۳۸۵، حمید حسام مسئولیت بخش ادبیات و انتشارات بنیاد را برعهده داشت. می‌دانید که این بخش به برگزاری سالانه کتاب سال دفاع مقدس هم می‌پردازد. در آن زمان، در جشنواره کتاب سال هرچه تولید اثر در بخش‌های مستند و زندگینامه (داستانی و غیرداستانی) مطلوب بود، در زمینه داستان با کمبود آثار خوب مواجه بودیم. در معاونت ادبیات کمیته‌ای متشکل از دوست نویسنده جناب پرویز شیشه‌گران، بنده و جناب حسام تشکیل شد و طرح برگزاری یک مسابقه داستان با فراخوان عمومی خوب و یک جایزه خوب تصویب شد. این مسئله را با اساتید داستان‌نویسی نیز مطرح کردیم و آنها نیز مشوق ما بودند. استقبال خوب داستان‌نویسان (که عمدتاً مستعد، گمنام و جوان بودند) باعث حیرت همه شد. برگزاری آبرومند دوره اول، همه را بر آن داشت این اتفاق خوب را که به تولید داستان‌های خوب منجر می‌شد ادامه دهند که خوشبختانه جز چند سال، هر ساله ادامه یافته است و با وجود فراز و فرودهایش به راه خود ادامه می‌دهد.
-جایزه امسال چه تفاوتی با دوره‌های قبل دارد؟
ساختار جایزه تقریباً ثابت و تمرکز بر داستان کوتاه است. امسال بخش داستانک نیز اضافه شده است که در دوره‌های قبل، آثاری در این قالب به دبیرخانه ارسال شده بود و نشان می‌داد داستان‌نویسان در این حوزه فعال هستند و بنیاد نیز باید این تلاش آنها قدردانی کند و آثار مطرحشان را انتخاب و منتشر کند.
-جایزه در بحث گویش محلی و پررنگ کردن شهدای هر شهر چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
نکته نخست اینکه این جایزه ابتدا به‌صورت استانی با فراخوان و داوری مستقل در هر استان برگزار می‌شود و این به پرداختن نویسندگان به مسائل خاص هر استان کمک خواهد کرد. ضمن اینکه بومی بودن اثر یعنی توجه به ویژگی‌های بومی هر استان، پرداختن به حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان هر استان در عملیات‌ها و یگان‌های استان، عوارض و تبعات جنگ در استان، شخصیت‌های شهید و جانباز و آزاده استان و استفاده از زبان و گویش‌های محلی ازجمله ملاک‌های مهم داوری است.
-منظور از جوایز نفیس دقیقاً چه مبلغی است؟
در حوزه فرهنگ و هنر که بی‌تردید به ماندگاری یک مقطع تاریخی پرافتخار کشور کمک خواهد باید سرمایه‌گذاری درست و دور از اسراف کرد. چند دوره اول این جایزه در نیمه دوم دهه هشتاد، جوایز به مراتب بیشتری از امروز به نویسندگان تعلق می‌گرفت و طبعاً نویسندگان بیشتری ترغیب به خلق آثار باکیفیت‌تر می‌شدند. اما در ادوار بعدی به مرور این جایزه کمتر شد. البته امسال مبلغ خوبی برای برگزیدگان درنظر گرفته شده است. ذکر این نکته لازم است که الزاماً تولید آثار خوب به برگزاری جشنواره و مبلغ خوب جوایز بستگی ندارد. فعال بودن دبیرخانه در طول سال، برگزاری دوره‌های آموزشی، برگزاری نشست‌های نقد و بررسی آثار رسیده و آثار ماندگار ادبیات ملی و جهانی می‌تواند اقدامات مؤثری در زمینه خلق آثار بهتر در این عرصه باشد.
-تا کنون آثار برگزیده جایزه در کتابی منتشر شده است؟
در هر دوره آثار برگزیدگان (معمولاً ده تا بیست داستان برگزیده) در کتاب یوسف منتشر و عمدتاً در همان مراسم پایانی توزیع می‌شود.
-نکته پایانی.
وظیفه دارم در پایان یاد شهید یوسف ملک‌شامران و سایر شهیدان عزیز دفاع مقدس را گرامی بدارم. به روح استاد عزیزم امیرحسین فردی، دبیر علمی اولین دوره و فیروز زنوزنی جلالی، کاوه بهمن و جهانگیر خسروشاهی که در دوره‌هایی داوری این جایزه را برعهده داشتند، درود می‌فرستم. خدا قوت و خسته نباشید می‌گویم به دبیران محترم علمی استان‌ها و داوران عزیزشان و مدیران محترم ادبیات استان‌ها که زحمت اصلی بر دوش آنهاست. از اعتماد مجدد مسئول محترم سازمان ادبیات و تاریخ به حقیر و از زحمات دبیر اجرایی و مسئول دبیرخانه مرکزی که بی‌وقفه در تلاش‌اند سپاسگزاری می‌کنم.
نظر شما