به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، حجت‌الاسلام طبیبی، دستیار فرهنگی رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در نشست هم‌اندیشی این مرکز با تعدادی از ناشران کشور که به منظور همکاری در چاپ کتاب‌های تاریخی صورت گرفت، گفت: امیدواریم بعد از این نشست همکاری‌های خوبی بین مرکز و ناشران شکل بگیرد.
وی افزود: با ظرفیت‌هایی که ناشران در کشور دارند، این ارتباط می‌تواند به بهبود فضای کتاب و کتابخوانی کمک کند. مرکز در نظر دارد پروژه‌ای را تعریف و کار را با همکاری ناشران برجسته کشور در زمینه تاریخ‌نگاری حوزه نشر و کتاب و همچنین ترویج کتاب و کتابخوانی به پیش ببرد.
بخشی از هویت مرا کتاب‌های مرکز اسناد ساخت
در ادامه مجدالدین معلمی، سرپرست نشر امیرکبیر گفت: من از دوره دانشجویی مدیون مرکز اسناد بوده و هستم و بخشی از هویت مرا کتاب‌های مرکز اسناد ساخت. من به یکی از مسائل صنف نشر اشاره می‌کنم. معمولاً وقتی در مورد فضای کتابخوانی صحبت می‌شود، مردم متهم هستند. این در حالی است که صنعت نشر دچار مسائل کلان حل نشده‌ای است و زمینه‌ای را ایجاد کرده است که همه ما می‌توانیم منتقدش باشیم.
وی افزود: از تولید تا فروش نقص‌هایی در این چرخه وجود دارد. پس از تولید اصولاً جایی برای معرفی کتاب و اتصال آن کتاب به مخاطب وجود ندارد، کتاب با توجه به ادراک افراد متفاوت است. اصولاً جایگاهی که بتواند کتاب مطلوب را به مخاطب برساند، وجود ندارد. در پخش کتاب ضعف وجود دارد و تمرکز کتابفروشان فقط در پنج شهرستان اصلی کشور است و بسیاری از شهرستان‌ها اصولاً کتابفروشی ندارند.
معلمی بیان کرد: هر حوزه‌ای اعم از قیمت‌گذاری، تخفیف، عرضه کتاب و… نقص‌هایی دارد که منجر به این می‌شود تا ما در حوزه کتاب و کتابخوانی درخشان نباشیم.
در حوزه تاریخ‌نگاری خیلی وقت‌ها در حداقل‌ها مانده‌ایم
سپس مرتضی کاردر، مدیر مسئول نشر هرمس گفت: من به عنوان مخاطب کتاب، کتاب‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی را در دوره‌های مختلف دیده‌ام و اینجا چند نکته را بیان می‌کنم. اکنون در ایران یک دایره‌المعارف مورد قبول همگان نداریم. در دوره‌های گوناگون دانشنامه‌های مختلف پایه‌گذاری شد ولی هیچکدام به نتیجه نرسید. اکنون ویکی‌های مختلفی داریم که نصفه رها شده است و فقط ویکی شیعه موفق و اثرگذار بوده است.
وی افزود: بهتر است قبل از راه‌اندازی یک ویکی جدید، یک دور همه ویکی‌های قبلی مرور شود تا به سرنوشت آنها دچار نشود. اکنون کتاب‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی نسبت به گذشته بهتر شده است. مرکز اسناد انقلاب اسلامی به عنوان یک نهاد حاکمیتی هنوز به ثبات خاصی نرسیده است. تا زمانی که این اتفاق نیفتد، نمی‌توانیم از محصولاتی که منتشر می‌شود، توقع خاصی داشته باشیم. چرا کتاب‌های این مرکز که در بازار مورد استقبال بیشتری قرار می‌گیرد، ناموجود است؟ ما فارغ از اینکه بخواهیم شعار بدهیم، در حوزه تاریخ‌نگاری خیلی وقت‌ها در حداقل‌ها مانده‌ایم. میزان توجه ما به رویدادها و اتفاق‌ها لحظه‌ای است.
خاطرات شفایی خودش سند است
در ادامه فرزانه قلعه‌قوند، مدیر مسئول انتشارات پیام آزادگان گفت: انتشارات پیام آزادگان فعالیت‌هایش را بر روی عنوانش به دوش می‌کشد. ما یک انتشارات دفاع مقدس هستیم که به صورت اختصاصی بر روی موضوع اسرا کار می‌کنیم. اکنون دفاع مقدس دچار غلو شده است.
وی افزود: ما هیچ سندی نداریم و برخی رزمندگان مفقود بوده‌اند و هیچ نامه یا اثری از آنها بر جای نمانده است. خاطرات شفایی خودش سند است. در این حوزه بسیاری از نوشته‌ها بدون راستی‌آزمایی کار می‌شود. انتشارات پیام آزادگان کتاب‌هایی دارد که در دوره‌های مختلف برتر شده‌اند. همه سعی ما بر این است تا در زمان حیات اسرا، اطلاعات و سند را از آنها جمع‌آوری کنیم.
قلعه‌قوند بیان کرد: انتشارات پیام آزادگان دانشنامه‌ای در مورد آزادگان با اطلاعات نسبی از ۴۳ هزار آزاده دارد. ویکی فعال از دوران اسارت نیز داریم و معتقدیم باید اینها را برای آیندگان به یادگار بگذاریم.
مصاحبه‌گر حرفه‌ای در تاریخ‌نگاری شفاهی نداریم
همچنین اکبر قنبری، مدیر مسئول انتشارات «نگاه معاصر» در این نشست گفت: اگر تاریخ‌نگاری را به دو بخش تقسیم کنیم، رعایت عدالت صورت نگرفته است. به همین دلیل است، به آنچه که نهادهای رسمی نقل می‌کنند توجه نمی‌شود.
وی افزود: نحوه کار بر روی تاریخ شفاهی در ایران و دانشگاه هاروارد کاملاً متفاوت است. ما در تاریخ‌نگاری شفاهی با اینکه ضروری است، اما مصاحبه‌گر حرفه‌ای نداریم. تاریخ‌نگاری رسمی ما تاریخ‌نگاری ایدئولوژیک انقلاب اسلامی شده است که این مشکل دارد. گزارش باید ارزیابی شود که آیا مصاحبه‌شونده درست می‌گوید یا خیر، روایت درست از تاریخ مهم است. امروز تاریخ‌نگاری با مشکل روبه‌رو است و همچنین کتاب برای چاپ باید از نهادهای مختلف مجوز دریافت کند. وی همچنین از حوزه نظارت بر چاپ کتاب و وجود نهادهای متعدد در این زمینه انتقاد کرد.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی بر روی منابع خارجی کار کنند
مرتضی روحانی، مدیر مسئول انتشارات ترجمان در این نشست گفت: نشر ترجمان فقط بر روی ترجمه کار می‌کند. وقتی قوانین به نُرم تغییر می‌کند، چون نُرم سیال است، مشکلات مبتلابه گرفتن مجوز از ارشاد بروز می‌کند. اکنون ارزیابی با توجه به سلیقه اشخاص در ارشاد صورت می‌گیرد.
وی افزود: پیشنهادم به مرکز اسناد انقلاب اسلامی این است که بر روی منابع خارجی کار کنند و بهتر است قاعده و قواعد ممیزی کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان شود.
توجه مردم به سفرنامه‌ها و تاریخ اجتماعی
سپس علیرضا رئیس دانایی، مدیر مسئول انتشارات نگاه نیز در این نشست گفت: علت کتاب خواندن و نخواندن در ایران چیست؟ عواملی که سبب نخواندن کتاب می‌شود، چیست؟ من از سال ۱۳۴۱ وارد کار نشر شدم. ده سال شاگرد مغازه بودم و از سال ۱۳۶۱ خودم ناشر شدم. در سال ۱۳۵۷ کتاب در شمارگان ۵۰۰ هزار نسخه چاپ و خوانده می‌شد. از زمانی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمد، ثبت کتاب و دریافت مجوز برای چاپ نیز عرف شد و از سال ۶۰ به بعد نیز کتاب ممیزی می‌شود.
وی افزود: البته ممیزی معنای دیگر سانسور است. از زمانی که ممیزی شد، تیراژها به صورت مرتب کم شد. در آن زمان سفرنامه‌ها خواننده زیاد داشت و سفرنامه زیاد می‌خریدند. چون مردم می‌خواستند به تاریخ اجتماعی برگشت کنند. دوره دولت هاشمی را گذراندیم و در دوره دولت خاتمی دوباره شمارگان کتاب بالا رفت و کتاب خوانده شد. اما دوره دولت احمدی‌نژاد دوره سختی برای کتاب بود.
مدیر مسئول انتشارات نگاه بیان کرد: امروز ناشران ۲۰۰ تا ۳۰۰ جلد چاپ می‌کنند و نشر در کشور ما مانند چراغ گردسوزی است که نفت آن رو به اتمام است و پت‌پت می‌کند و در حال خاموش شدن است. امروز انگیزه‌ای برای نوشتن، ترجمه و تحقیق نیست. من خواننده کتاب‌های مرکز اسناد هستم.
همکاری مشترک با مرکز در حوزه تاریخ شفاهی
در ادامه محمدعلی جعفریه، مدیر مسئول نشر ثالث نیز گفت: ارگان‌های مختلف به کار چاپ نظارت می‌کنند که این روند کار ناشر را سخت می‌کند. یکی از مشکلات این است که کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تغییر دولت تغییر می‌کند، این در حالی است که برخی بسیار تلاش کرده‌اند و بهتر است همان روند ادامه یابد.
وی افزود: بهتر است ناشران با مرکز اسناد انقلاب اسلامی بر روی انجام کارهای مشترک به توافق برسند. می‌توانیم تاریخ شفاهی را با هم کار کنیم. نشر ثالث آثار تاریخ شفاهی بسیاری را در حوزه ادبیات کار کرد اما موفق به دریافت مجوز نشد که می‌توانیم با همراهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی این آثار را به چاپ برسانیم.
جلوگیری از چاپ آثار فاخر راه را برای آثار مبتذل باز می‌کند
همچنین فاطمه انتظارالمهدی و محمدجواد مظفر از انتشارات کویر در این نشست حضور داشتند که محمدجواد مظفر گفت: ۳۵ سال از تاسیس انتشارات کویر می‌گذرد. این نشر در حوزه علوم انسانی به فعالیت مشغول است. ما دوران متفاوتی را در این سال‌ها گذرانده‌ایم. بدترین دوره برای کتاب، دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد بود.
وی افزود: به صراحت می‌گویم شمارگان کتاب و میزان کتابخوانی مربوط به سرزندگی اجتماعی و سیاسی در جامعه است. بی تردید سرزندگی اجتماعی سبب‌ساز کتاب خواندن است. افتخارآمیزترین دوره کتاب دوره اصلاحات بود. در این دوره کتاب‌های زیادی با شمارگان بالا منتشر شد. اگر سرزندگی باشد، کتاب خوانده می‌شود.
مدیر مسئول انتشارات کویر بیان کرد: هیچ عقل اقتصادی در شرایط کنونی اقتضاء نمی‌کند که ناشر به کارش ادامه بدهد، چرا ما باید جامعه کلنگی داشته باشیم. من دو مطلب در مورد کتاب با عنوان‌های «ابتذال، محصول سانسور» و «نگاهی به بی‌مشتری‌ترین کالای ایران» منتشر کردم. به صراحت می‌گویم که سانسور محصول ابتذال است. جلوگیری از چاپ و نشر آثار فاخر راه را برای آثار مبتذل باز می‌کند.
حضور افراد نابلد در حوزه فرهنگ
سپس اسماعیل حسن‌زاده، مدیر مسئول نشر پارسه در این نشست گفت: بنوبوک برای نشر پارسه است. بخش خصوصی کارش را بلد است اما متاسفانه در حوزه فرهنگ بسیاری از بخش‌ها به دست افراد کارنابلد اداره می‌شود. کمترین کار من این است که برای ۵۰۰ نفر ایجاد شغل کرده‌ام. اگر بخش دولتی کارش را به درستی انجام بدهد، بخش خصوصی کارش را بلد است. همچنین وی از سایت فروش مجازی کتاب «بنوبوک» نکاتی را مطرح کرد.
چاپ کتاب «نقاشی ارژنگ» در سال ۱۳۵۳
در ادامه محمد (هادی) حسین‌زادگان، مدیر مسئول نشر ققنوس گفت: من در سال ۱۳۵۰ در مهرآباد جنوبی یک مغازه لوازم‌التحریر فروشی داشتم. به نام کتابفروشی امیری تا سال ۵۳ در آنجا مشغول فعالیت بودم. کتاب «نقاشی ارژنگ» را در آن زمان چاپ کردم. از سال ۱۳۵۳ در بازار بین‌الحرمین تهران و از سال ۱۳۵۶ مقابل در اصلی دانشگاه تهران مشغول فعالیت هستم. از سال ۱۳۵۵ به نام نشر ققنوس کتاب چاپ کردیم.
وی افزود: تا چندین سال نمی‌توانستم مجوز نشر بگیرم و مجبور شدم پخش ققنوس را راه‌اندازی کنم و با آرم ناشران مختلف فعالیت کنم تا در زمان دولت سیدمحمد خاتمی پروانه نشر گرفتم.
زیست‌بوم فرهنگی ایجاد خلاقیت می‌کند
همچنین حسین پایا، مدیر مسئول انتشارات طرح نو گفت: امروز مدیران، فرهنگی نیستند و این حوزه نشر را با چالش روبه‌رو کرده است. آنچه که شایسته است، به آن اشاره کنم، جهان جدید است که امروز مورد غفلت واقع شده است.
وی افزود: زیست‌بوم فرهنگی ایجاد خلاقیت می‌کند. اکنون این زیست‌بوم دچار محرومیت شده است. اگر موانع برداشته شود، بخش خصوصی با ایجاد خلاقیت به طرح پروژه می‌پردازد. حتی در این زمینه می‌توان از دوستان خارج از کشور نیز کمک گرفت. یقیناً برخورد سخت انگیزه‌ای برای خلاقیت به وجود نمی‌آورد. مسئله از درون جامعه می‌جوشد و باید به آن پاسخ داد. باید زمینه برای ناشرانی که همچنان به فعالیت مشغول هستند، برای بازدهی بیشتر مهیا شود.
نگاه سیاسی به مسائل نشر آسیب‌زاست
همچنین قاسم صفایی‌نژاد، مدیرعامل سابق انتشارات علمی و فرهنگی با بیان انتقاد به صحبت برخی از ناشران حاضر در جلسه گفت که نگاه سیاسی به مسائل نشر آسیب‌زاست و راه‌حل نیست گفت: مشکل اصلی حوزه نشر کشور فقدان نگاه علمی به نشر است. ناشران عموماً سنتی هستند و نگاه علمی به نشر ندارند. به نظرم یکی از مسائل اصلی تعدد سرمایه‌گذار است. یک ارگان و نهاد باید مسئولیت حوزه نشر را بپذیرد.
وی افزود: چنین جلساتی در نهادهای گوناگون برگزار می‌شود اما از حل مشکلات خبری نیست. نهاد سیاستگذار اگر واحد باشد، مشکلات حل خواهد شد. امروز در تولید محتوا مشکل داریم. کسی در مورد نیاز مردم نمی‌نویسد. نیاز مردم آن چیزی است که از درون مردم می‌جوشد.
صفایی‌نژاد بیان کرد: معضل اساسی دیگری که عملاً صنایع خلاق ما مبتلابه آن است، کپی‌رایت است. ما عضو هیچ کنوانسیونی در مورد کپی‌رایت نیستیم. بخش خصوصی از ترجمه استفاده می‌کند، تا سودآوری بیشتری داشته باشد. تاکنون تصمیمی در این زمینه گرفته نشده است. عدم وجود کپی‌رایت در ایران، تضعیف هر روزه نویسنده ایرانی است. این اتفاق سه تا چهار سال از زندگی یک نویسنده را از بین می‌برد. نگاه علمی و راه‌حل‌های مختلف در این زمینه وجود دارد. حوزه سومی که باید مورد توجه قرار بگیرد، حوزه فناوری است و تنها ممیزی نمی‌تواند دلیل شمارگان پایین کتاب باشد.
آرزوی خوب برای ناشران و کتاب
همچنین ملکه قزوان، مدیر مسئول نشر خوب نیز در این نشست ضمن سپاس از میهمان‌نوازی مرکز اسناد انقلاب اسلامی برای ناشران و کتاب روزهایی خوش آرزو کرد.
نظر شما