سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: ۱۱ آذرماه روز شهادت میرزا کوچک‌خان جنگلی، فرصت مناسبی است تا درباره یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ معاصر ایران با فرزندان خود گفت‌وگو کنیم. میرزا کوچک‌خان، مبارزی بزرگ بود که نماد مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و بی‌عدالتی شد. هنوز پس از گذشت سال‌ها یاد او در دل تاریخ و در خاطره مردم ایران زنده است.
اما آیا نسل امروز که در دنیای پرفشار و پرسرعت اطلاعات زندگی می‌کند، قادر به درک عمق مبارزات و فداکاری‌های او خواهد بود؟ پاسخ این سؤال، شاید در آثار جدیدی همچون رمان «سلفی با میرزا» نهفته باشد؛ اثری که به قلم طاهره مشایخ به‌تازگی از سوی نشر مهرک منتشر شده است. این اثر ۲۳۵ صفحه دارد و به بهای ۲۰۵ هزار تومان در بازار نشر کشور عرضه شده است.
طاهره مشایخ در این رمان، داستانی چالشی برای نوجوانان خلق کرده است که از طریق آن، نه‌تنها شخصیت میرزا کوچک‌خان، بلکه اهمیت آشنایی نسل جدید با تاریخ ایران نیز به شکلی نو به تصویر کشیده می‌شود. او با استفاده از زاویه‌دید یک نوجوان و با ترکیب عناصر داستانی و تاریخی، سعی کرده است ارتباطی میان این شخصیت تاریخی و دنیای امروز برقرار کند.
در گفت‌وگویی که با مشایخ، نویسنده کتاب «سلفی با میرزا» داشته‌ایم، به بررسی روش‌ها و رویکردهای این نویسنده در ارائه زندگی و مبارزات میرزا کوچک‌خان به نسل جدید پرداخته‌ایم. همچنین با او درباره چالش‌ها و انتخاب‌هایش در خلق «سلفی با میرزا» و اهمیت انتقال مفاهیم انقلابی و تاریخی به نوجوانان امروز، گفت‌وگو کرده‌ایم. این گفت‌وگو را می‌توانید در ادامه بخوانید:
- خانم مشایخ، به نظر شما نسل امروز توان درک عمق مبارزات و فداکاری‌های میرزا کوچک‌خان جنگلی را دارد؟ در این زمینه، اهمیت آشنایی نوجوانان با شخصیت‌های انقلابی چیست و چگونه می‌توان این موضوعات را به‌شکلی جذاب در قالب داستان‌ها به آنها ارائه داد؟
به‌راستی، بسیار دشوار است که نوجوانی که دغدغه‌هایش به مسائلی چون رسانه‌های اجتماعی، دنبال‌کننده‌داشتن در اینستاگرام، کنکور، پاساژگردی، مدل‌های مختلف گوشی همراه و بازی‌های اینترنتی معطوف شده است، بتواند با میرزا کوچک‌خان جنگلی که این مبارزات انقلابی را انجام داده، ارتباط برقرار کند. باید غیرمستقیم، نوجوان را وارد داستان کرد و او را جذب کرد.
برای این هدف، نمی‌توان از داستان‌های واقعی و گزارش‌های تاریخی استفاده کرد. من نمی‌توانم نوجوان امروزی را که با جاذبه‌های تصویری فراوانی همچون سریال‌های جدید و انیمه‌ها احاطه شده است، به‌سادگی به مطالعه زندگی میرزا کوچک‌خان و حماسه‌هایی که او آفریده است، دعوت کنم. باید جذابیت‌هایی برای او ایجاد کنم تا بتواند مبارزات و فداکاری‌های آن مبارز را درک کند. نوجوانان مانند سایر انسان‌های دیگر، ذاتاً تمایل دارند قهرمانانی داشته باشند و با آنها زندگی کنند؛ اما این موضوع دغدغه آنها نیست. اگر ما قهرمانان ایرانی و بومی را در اختیار آنها قرار ندهیم، نوجوانان به‌سمت کتاب‌های ترجمه‌شده و سریال‌های خارجی می‌روند.
در مورد اهمیت آشنایی نوجوانان با شخصیت‌های انقلابی، می‌توان گفت که ما یک سرزمین داریم با نقشه‌ای گربه‌مانند. این سرزمین، این ایران وسیع، چگونه به نسل ما رسیده است و اکنون ما می‌خواهیم آن را به نوجوانان تحویل دهیم؟ شخصیت‌های انقلابی با حرکات و مبارزات خود توانسته‌اند این سرزمین را به ما منتقل کنند. آنها با دشمنان خارجی که ایران برایشان مسیری برای استثمار و استعمار دیگر سرزمین‌ها بوده، مبارزه کردند. حال اگر بخواهم این موضوع را به‌شکل جذاب در قالب داستان به نوجوانان منتقل کنم، این به خلاقیت و نوآوری و ابتکار عمل نویسنده بستگی دارد.
من باید بتوانم یک داستان واقعی و گزارش تاریخی را به نوجوانانی که بسیاری از جذابیت‌های بصری آنها را احاطه کرده است، ارائه دهم؛ برای این منظور، باید چاشنی فانتزی و تخیلی به آن اضافه کنم و در کنارش، خودِ نوجوان را نیز درگیر کنم تا این روایت برایش جذاب‌تر شود. زاویه‌دید این داستان از نگاه یک نوجوان است و من برای این رمان از زاویه اول شخص (منِ راوی) استفاده کرده‌ام. راوی داستان، شخصی به نام ارسلان است که در زمان سفر کرده و وقایع را روایت می‌کند. با توجه به بازخوردهایی که از کارشناسانی که کتاب را خوانده‌اند دریافت کرده‌ام، به نظر می‌رسد داستان نسبتاً جذاب بوده است. امیدوارم که نوجوانان نیز از مطالعه آن رضایت داشته باشند.
- شما در کتاب‌تان رویکرد متفاوتی در پیش گرفته‌اید و داستان را از زاویه‌دید یک نوجوان روایت کرده‌اید. چرا این انتخاب را داشتید؟ آیا این انتخاب می‌تواند به تغییر نگرش نسل جدید درباره تاریخ کمک کند؟
ان‌شاءالله که چنین باشد؛ زیرا من سعی کردم کتاب را به‌گونه‌ای چالش‌برانگیز پیش ببرم. به‌عبارتی، هر بار یک مقطع از زندگی کوتاه مبارزاتی میرزا کوچک‌خان را به‌صورت داستانی و به‌شکل چالشی در کل رمان، قرار دادم. تقریباً هر یک از این مقاطع، چالشی را ایجاد و ذهن خواننده را درگیر می‌کند.
در مورد قحطی بزرگ صحبت کردم و همچنین مداراکردن میرزا کوچک‌خان با اُسرا را به تصویر کشیدم. به نظر می‌آید که این موارد را به‌صورت چالشی بیان کرده‌ام تا ذهن نوجوانان درگیر شود. به این معنا نیست که من صرفاً میرزا کوچک‌خان را به‌عنوان یک مبارز نشان داده‌ام؛ بلکه انسانی مبارز را به تصویر کشیده‌ام؛ انسانی که در جامعه زندگی می‌کند، انسانی که خانواده دارد، همسایه دارد و در خیابان‌ها رفت‌وآمد می‌کند. این مبارزِ ما در انزوا نیست؛ بلکه شخصیتی است که در میان مردم زندگی می‌کند. ما به‌دنبال شخصیتی نیستیم که فقط به کوه رفته یا در جنگل قایم شده باشد؛ بلکه این شخصیت در بین مردم زندگی می‌کند. اگر هم به جنگل پناه برده است، با یارانی رفته که خود را برای مبارزه آماده کند.
- اگر بخواهید در یک پاراگراف، کتاب «سلفی با میرزا» را برای کسی که هنوز آن را نخوانده، خلاصه کنید، چه جملاتی انتخاب می‌کنید که بتواند داستان شما را به‌خوبی نقل کند؟
کتاب «سلفی با میرزا» با بازیگوشی چند نوجوان آغاز می‌شود. به‌طور خاص، شخصیت اصلی داستان به نام ارسلان، تصمیم می‌گیرد کاری انجام دهد تا نامش در تاریخ ثبت شود. او در خیال نوجوانانه‌اش به‌دنبال قهرمان می‌گردد و می‌خواهد خود نیز به‌نوعی قهرمان شود. ازاین‌رو، قصد دارد با مجسمه میرزا، عکس سلفی بگیرد و در نهایت، در این مسیر اتفاقاتی برایش روی می‌دهد.
- شما کتاب نوجوان دیگری به نام «سلفی با خرابکار» دارید. آیا شباهتی یا ارتباطی بین این دو کتاب وجود دارد که باعث شده عناوین‌شان به یکدیگر نزدیک باشد؟
نه، اساساً ارتباطی وجود ندارد؛ اما از آن‌جایی که این کتاب اخیر، آخرین اثر من، محتوای آن به این صورت است که نوجوانی می‌خواهد با میرزا سلفی بگیرد و این موضوع یکی از نقاط آغازین ماجرای داستان است این عنوان را برای آن برگزیدم. در مورد کتاب «سلفی با خرابکار»، شروع ماجرا کاملاً متفاوت است. در واقع، من تنها از یک موضوع مطرح‌شده در کتاب «سلفی با خرابکار» برای آن استفاده کرده‌ام؛ اما عنوان این دو کتاب ارتباطی با یکدیگر ندارند. عده‌ای به من گفتند این شباهت اسمی ممکن است آسیب‌زننده باشد؛ اما این انتخاب هم از سوی من بوده است و هم ناشر، یعنی نشر مهرک (واحد کودک و نوجوان سوره مهر).
- ناگفته‌ای باقی مانده است؟
دوست دارم کتاب خوانده شود. بسیار مشتاقم که به این کتاب توجه شود و بازخورد نوجوانان را مشاهده کنم. علاوه‌بر نوجوانان بومی گیلان، که میرزا کوچک قهرمان بومی آنان است، دوست دارم واکنش و بازخورد نوجوانان ایرانی را نیز درباره این کتاب ببینم؛ چراکه ما میرزا کوچک را تنها یک قهرمان بومی نمی‌دانیم، او قهرمان ملی ایران است. بسیار مایلم بدانم بازخورد کلی نوجوانان به این موضوع چیست. همچنین، اگر دوستان کتاب را خوانده‌اند، خوش‌حال می‌شوم که نظرات‌شان را به من بگویند. مشتاقانه منتظر بازخورد نوجوانان و همچنین نویسندگان و معلمانی هستم که به‌دنبال کتاب‌هایی هستند تا بتوانند هویت ایران را برای کودکان و نوجوانان تبیین کنند. دوست دارم این بازخوردها را مشاهده کنم.
نظر شما