به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ارومیه، افشار کبیری، عصر دوشنبه، در نشست تخصصی «سنت‌های سفرنامه‌نویسی آذربایجان در عهد قاجار» که به‌میزبانی موزه شهر ارومیه برگزار شد، اظهار کرد: سنت سفرنامه‌نویسی یکی از ظرفیت‌های معفول استان است که بنیاد ایران‌شناسی استان با احیای این سنت می‌تواند اقدام خوبی برای آشنایی با هویت و تاریخ آذربایجان‌غربی کند چرا که آشنایی با هویت، تاریخ و ظرفیت‌های استان از گذشته تا به امروز زمینه‌ساز برنامه‌ریزی برای پیشرفت و توسعه جامعه است.
وی افزود: بنیاد ایران‌شناسی باید در شناخت تاریخ و هویت کشور از طریق این سفرنامه‌ها پیشگام شود چرا که ریشه حل تمام مسائل اعم از اقتصاد، اجتماعی و فرهنگی به شناخت دقیق هویت و تاریخ ایران برمی‌گردد.
کبیری ادامه داد: با نگاه به تاریخچه کشورهای غربی نیز می‌توان به این نتیجه رسید که آنها نیز به‌صورت هدفمند و دقیق به مطالعه تاریخ و فرهنگ دیگر ملل اقدام کرده و از دستاوردها و پیشرفت‌های آنها در راستای رسیدن به اهداف خویش بهره گرفته‌اند.
کتاب سفرنامه آذربایجان به زندگی مردم در اواخر دوره ناصرالدین‌شاه اشاره می‌کند
سعید عضدالدین ملکی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی آذربایجان غربی نیز در این مراسم گفت: سیاحان زیادی در گذشته از ارومیه بازدید داشته‌اند که در نوشته‌های خود از ارومیه به عنوان شهری کهن، با آب فراوان، سرسبزی شجاعت و صفای باطن مردمانش یاد کرده‌اند.
وی افزود: از جمله توصیفاتی که در مورد ارومیه در نوشته‌های سیاحان آمده است، می‌توان به نوشته ابن حوقل در کتاب «ایران در صوره‌الارض» در سده چهارم قمری اشاره کرد که به بزرگ بودن شهر قدیمی ارومیه اشاره داشته و از موستان این شهر و تجارت پررونق آن به نیکی یاد می‌کند.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه آذربایجان غربی ادامه داد: یاقوت حموی نیز در «معجم البلدان» در قرن هفتم چنین می نویسد: «من آن (ارومیه) را در سال ۶۱۷ ق دیده‌ام شهر زیبا و پرنعمت و بساتینی است هوای آن سالم و آب آن فراوان است» در ادامه همین سده، زکریای قزوینی این شهر را چنین توصیف می‌کند: «ارومیه شهری است با جمعیت زیاد و بسیار آباد، باغات و میوه‌های خوب از هر نوع در اطراف و پیرامون ارومیه از حد و شمار است، انواع فراورده‌ها از سبزیجات و جالیز هرگونه حبوب و غله در کشتزار آن سامان بیش از حد کفایت و مایلزم بومیان است.»
ملکی با بیان اینکه بیشترین توصیفات از این شهر به دوره قاجار بر می‌گردد، افزود: کتاب سفرنامه آذربایجان نیز به اواخر دوره ناصرالدین‌شاه برمی‌گردد که در آن با جزئیات کامل به شرح سفرنامه پرداخته شده است و در آن نکات منحصربه‌فردی از زندگی مردم در آن دوره وجود دارد.
سفر و سفرنامه‌نویسی قدمتی به اندازه حضور انسان دارد
رضا حیدری، باستان‌شناس ارومیه‌ای نیز در این مراسم گفت: سفر و سفرنامه‌نویسی قدمتی به اندازه حضور انسان دارد و منابع و اطلاعات زیاد و ارزشمندی را از این سفرنامه‌ها می‌گیریم.
حیدری ادامه داد: سفرنامه‌ها عموماً نگاه‌های متفاوتی را به مسائل مختلف دارد و سفرها متفاوت است و آذربایجان‌غربی می‌تواند قدیمی‌ترین خاستگاه در سفرنامه‌نویسی باشد.
زبان کتاب «سفرنامه آذربایجان» محاوره‌ای و ساده است
اصغر محمدزاده، محقق حوزه سفرنامه‌نویسی نیز در این مراسم گفت: کتاب «سفرنامه آذربایجان» که توسط حسنعلی خان نویسنده ارومیه‌ای نوشته شده، موضوعات جدیدی را به حوزه تاریخ قاجار اضافه می‌کند.
وی افزود: این کتاب سفرنامه متفاوتی است و حوزه موضوعیش نیز با سایر سفرنامه‌ها فرق دارد و به مسئله «خلعت‌پوشی» اشاره می‌کند که این مراسم برای اولین بار در این کتاب پرداخت شده است.
محمدزاده بیان کرد: عمارت «خلعت پوشان» در تبریز موجود است ولی متاسفانه در ارومیه و مراغه نداریم.
وی گفت: زبان این کتاب ساده و محاوره‌ای است و سعی شده که از آرایه‌های ادبی استفاده نشود.
سفرنامه‌نویسی یکی از شیواترین نوشته‌ها است
سونیا حسن‌دایی، استاد دانشگاه آفاق ارومیه نیز به موضوع «سفر و سفرنامه از زبان شعر» پرداخت و گفت: سفرنامه در ایران حائز اهمیت بوده و سفرنامه در واقع خاطرات شخصی نویسنده است و گفته‌هایی که از زبان نویسنده به یادگار می‌ماند.
وی افزود: سفرنامه‌نویسی در دوره قاجار رشد خوبی پیدا کرد ولی متاسفانه ناکفایتی شاهان آن دوره باعث شد که نتوانستند اهل ادب و شعر را به شکوفایی برسانند.
حسن‌دایی ادامه داد: باتوجه به اینکه سفرنامه‌نویسی یکی از شیواترین نوشته‌ها است به همین دلیل اهمیت زیادی در موضوعات مختلف دارد.
سفرنامه‌ها منابع بی‌همتایی برای دریافت اطلاعات کامل، جامع و حتی بی‌طرفانه هستند
شیوا مداح‌علی، استاد دانشگاه آئین کمال ارومیه نیز به موضوع «تاریخ سیاسی آذربایجان براساس سفرنامه‌ها» اشاره و افزود: سفرنامه‌ها منابع بی‌همتایی برای دریافت اطلاعات کامل، جامع و حتی بی‌طرفانه هستند و در سفرنامه ها می توانیم اطلاعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دست بیایم و به اوضاع ممالک پی ببریم و حتی می‌توانیم اوضاع سیاسی را هم ببینیم.
وی افزود: در منابع رسمی کمتر به موضوع سیاسی آذربایجان پرداخت شده است بنابراین ضرورت دارد به نقد و بررسی سفرنامه‌های خارجی که به ایران آمدند بپردازیم.
مداح‌علی ادامه داد: در این راستاسفرنامه‌هایی همچون «ابن بتوته»، «یوهان اشتروس» و «پیر روبر» به موضوع تاریخ سیاسی آذربایجان پرداخت کردند.
وی افزود: متن سفرنامه با متن تاریخ متفاوت است و نویسنده سفرنامه آنچه را که می‌بیند می‌نویسد ولی مورخ و تاریخ‌نویس آنچه را پژوهش کرده را می‌نویسد و این تفاوت این دو موضوع را نشان می‌دهد.
به گزارش ایبنا؛ حسنعلی خان افشار ارموی سال ۱۲۶۹ ق، از جانب ناصرالدین شاه به عنوان مأمور اعطای خلعت راهی آذربایجان می‌شود که ضمن گذر از شهرهای زنجان، میانه تبریز، عجب شیر، مراغه میاندوآب، سولدوز و ارومیه وقایع مختلف پیش آمده در طی مسیر را در سفرنامه‌ای قلمی کرده و سنت مراسم اعطای خلعت را در شهرهای تبریز مراغه و ارومیه برگزار می‌نماید. کتاب پیش‌رو حاصل فرآیند بازنویسی تحقیق و تصحیح بر روی اطلاعات سفرنامه مذکور است که از منظر بکر بودن اشارات تاریخی سطور جدیدی به مستندات موضوعی در دوره قاجار اضافه می‌کند.
کتاب «سفرنامه آذربایجان» که نسخه خطی بوده توسط سعید عضدالدینی ملکی و اصغر محمدزاده تصحیح و تحقیق شده است، و همزمان با نشست تخصصی «سنت‌های سفرنامه‌نویسی آذربایجان در عهد قاجار» رونمایی شد.
در حاشیه برگزاری نشست تخصصی سفرنامه‌نویسی آذربایجان غربی در عهد قاجار احکام هیئت امنای بنیاد ایران‌شناسی آذربایجان غربی با حضور مسئولان، نویسندگان و دانشجویان اهدا شد. براین اساس مرتضی صفری، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، علی مطهری، مدیرکل آموزش و پرورش، علیرضا نوروزی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی، ناصر حجازی‌فر، مدیرکل صداوسیما، حجت‌الاسلام محمود اصغری، رئیس دانشگاه فرهنگیان آذربایجان غربی، احمد علیجانپور، رئیس دانشگاه ارومیه و محمد اشتری، مدیرکل اسبق میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان به‌عنوان هیئت امنای بنیاد ایران‌شناسی شعبه آذربایجان غربی معرفی شدند.
نظر شما