به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ آیین نکوداشت علی اشرف مجتهد شبستری اولین سفیر ایران در تاجیکستان به همراه رونمایی از دو جلد کتاب ارج نامه به کوشش جواد رسولی دوشنبه ۲۴ دی‌ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
مدیر مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب این آیین را قدردانی از ۴ دهه تلاش و فعالیت مجتهد شبستری توصیف کرد.
اکبر ایرانی با بیان اینکه سه سال پیش قصد برگزاری این رویداد را داشتیم که به دلیل شیوع کرونا انجام نشد، افزود: برای برگزاری این آیین هیچ کمک مالی از هیچ نهاد دولتی دریافت نکردیم.
وی با اشاره به خدمات مجتهد شبستری گفت: متأسفانه در ۳۰ سال گذشته هیچ مراسم و گرامیداشتی برای این شخصیت وارسته برگزار نشد؛ در حالی که خدمات ارزنده‌ای برای فرهنگ و دیپلماسی فرهنگی این دیار داشته است.
همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه و معاون دیپلماسی عمومی به رسمیت شناختن کشور تاجیکستان و معرفی مجتهد شبستری به عنوان اولین سفیر را اقدامی شایسته دانست و گفت: نخستین بودن انتخابی است پر خطر.
اسماعیل بقایی افزود: سفیر تاجکستان علاوه بر مسئولیت سایر سفرا باید دغدغه میزبانان خود را نیز داشته باشد. چرا که قرابت دو کشور مشخص و دیرینه است.
سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد: در شرایطی که ما ایرانیان در بخش عمده فعالیت سازمان ملل متحد شاهد رفتارهای نادرست بودیم آقای مجتهد شبستری سعی کرد نشان دهد سازمان‌هایی مانند سازمان ملل صرفاً نقش سیاسی ندارند و اقدامات بسیاری در بهبود زندگی مردمان کشورها می‌توانند انجام دهند.
وی مجتهد شبستری را از چهره‌های فاخر دیپلماسی فرهنگی کشور دانست.
زبان و ادبیات عامل تحکیم روابط ایران و تاجیکستان
در این آیین رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با اشاره به اینکه در دهه‌های گذشته شاهد انواع بزرگداشت‌ها بودیم تصریح کرد: برگزاری بزرگداشت برای یک دیپلمات نشان می‌دهد به بلوغی ارزنده رسیدیم و به نقش سفرا و دیپلمات‌ها در مسائل کشور پی برده‌ایم.
غلامعلی حداد عادل اضافه کرد: فرهنگستان برای دیپلماسی و دیپلمات واژه معادل پیدا نکرده تا بتواند معنی این دو را برساند. دیپلماسی ضوابطی دارد از جمله اینکه منافع کشور خود را در درجه اول در نظر بگیرد. آیین مذاکره و تسلط بر قوانین بینالملل را بداند. اما سفرا علاوه بر این موارد باید خصوصیات کشوری که در آنجا سفیر هستند را هم بشناسند.
وی با تاکید به هوشمندی مجتهد شبستری در این زمینه گفت: وی توانست بعد از قبول مسئولیت سفارت در تاجیکستان از عهده این مهم بر آمده و بر خصوصیات این کشور مسلط شود و زبان و ادبیات فارسی به شکل مطلوبی بین ایران و تاجیکستان پیوند ایجاد کرده است.
حداد عادل با یادآوری اینکه از روز اول شکل گیری روابط ایران و تاجیکستان، مجتهد شبستری تلاش‌های ارزنده خود را آغاز کرد، افزود: ما بعد از سفری که به تاجیکستان داشتیم تلاش کردیم برای ترویج خط نیاکان و آموزش مدارس و سایر امور فرهنگی با تاجکستان همکاری داشته باشیم.
به گفته رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی شهرهای آسیای میانه مانتد خجند زمانی برای ما مفهوم اساطیری داشت اما با بهبود روابط با تاجیکستان زمینه شناخت هر چه بیشتر این شهرها فراهم شده است.
ادبیات ایران سرجهازی دختران تاجیک
وی افزود: زمانی ۲۰۰ هزار نسخه از کتاب الفبا چاپ کردیم و معلمان تاجیکستان آمده و نظرات خود را اعلام کردند. در ادامه کل کتاب‌ها را با هواپیما به دوشنبه انتقال دادیم اما مدتی اجازه فرود به هواپیما نمی‌دادند. چند هزار نفر از مردم تاجیک عاشق ایران روی باند منتظر نشستن هواپیما بودند و همان جا بعد از فرود کتاب‌ها را با شور و شوق گرفتند و بردند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: بعدها شنیدیم این کتاب‌ها را در جهیزیه دختران قرار می‌دادند و به مانند کالای ارزشمندی به خانه داماد می‌فرستادند.
حداد عادل با اشاره به گسترش روابط ایران و تاجیکستان متذکر شد: امید می‌رود سفر قریب‌الوقوع آقای پزشکیان به تاجیکستان هم این روابط را تحکیم کند.
در این آیین هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران با بیان اینکه ایران کشور شعر و ادب است تصریح کرد: در سال ۲۰۲۱ با مجتهد شبستری ملاقات کردم. وی درک دقیقی از کشورها داشت و با نگاه انسان‌دوستانه خدمت می‌کرد.
اشتفان پریزنر افزود: با وجود چالش‌ها در مسائل کلی توافق داشتیم. به خاطر دارم که چگونه با هم همکاری مطلوبی داشتیم از جمله در جلب کمک سازمان ملل برای زلزله خوی.
کاریزماتیک، ویژگی مجتهد شبستری
به گفته پریزنر یکبار در دفتر نظرسنجی کوچکی برای اعلام ویژگی همکاران برگزار شده بود که در مجموع ویژگی کاریزماتیک را برای مجتهد شبستری پیشنهاد کردند.
وی تاکید کرد: از نظر همکاران ما رفتار و منش او قابل ستایش است و به عنوان دیپلمات تعهد، سختکوشی و همدلی وی قابل توجه است. تجربه همکاری با او را مغتنم می‌دانیم.
شاعر تاجیک، فرزانه خجندی نیز ایران را تفرجگاه عشق و ادب و عاطفه دانست و گفت: مجتهد شبستری یکی از اساتید فاخر ایران است.سفیر بودن که به ایشان محول شد وظیفه معینی برای مسئولیتی کوتاه بود اما مجتهد شبستری استاد ارزنده ما است و با سفیری توان وی محدود نماند.
وی مجتهد شبستری را جایزه بزرگی برای مردم تاجیکستان دانست و افزود: مجتهد شبستری از آغاز مردم تاجیک را چون مردم خود می‌دانست و از آنجا که زبان و ادب ما با مردم ایران مشترک است، این نعمت موجب پیوند دل‌ها و چشم‌ها و عاطفه‌ها و اندیشه‌ها شده است.
خجندی تاکید کرد: منش مجتهد شبستری به طوری است که با عموم مردم از هر صنفی فروتنی و تواضع دارد و دانش و خرد و بزرگواری در وجود او خلاصه شده است. چنین شخصیت‌هایی پناه همه هستند
این شاعر تاجیکی با اشاره به استقلال تاجیکستان افزود: از آن مقطع توسعه روابط ایران و تاجیکستان را دنبال کردیم و استاد مجتهد شبستری هم در این راستا بسیار تلاش کردند. این چنین است که یکچهره بزرگوار می‌تواند منجر به آبادی شهرها و کشورها شود.
ترکیه به زبان فارسی توجه داشته باشد
همچنین مدیر گروه ادبیات دایره المعارف بزرگ اسلامی خطاب به سفیر ترکیه گفت: سیاست را کنار بگذار و اجازه نده زبان فارسی که در کشور شما هم بود از بین برود.
اصغر دادبه با بیان اینکه موانع این امر مفقود نیست، ادامه داد: ما شاهدیم الگویی مانند مجتهد شبستری سفیر شد و خدماتش ثبت شده است. بایددانست حتی قدرت نظامی بدون درایت به هدر می‌رود.
دادبه معتقد است علاوه بر خودداری از خودبینی، میهن بینی و ایران بینی ضرورتی است که هر فردی در هر مقام و منصب را به اوج می‌رساند. وقتی منافع میهن تأمین شود به منزله تأمین منافع مردم است. همان که مجتهد شبستری انجام داد.
استاد فلسفه اسلامی و ادبیات عرفانی با بیان اینکه دیدن میهن همچون معشوق موجب غیرت ورزی بر آن است، ادامه داد: شخصیتی همچون مجتهد شبستری توانست به این باور رسیده و بر اساس آن عمل کند.
سیمین بابایی، پژوهشگر نیز در این آیین مجتهد شبستری را چهرهای ماندگار در عرصه ملی و بین‌المللی دانست.
وی که در تدوین کتاب ارج نامه همکاری داشته است تصریح کرد: تلاش مجتهد شبستری در حفظ اسناد سازمان ملل متحد، برگزاری همایش‌ها و مدیریت طرح‌های بشردوستانه از اقدامات شایان توجه است.
به گفته بابایی یکی از تعاریف قالب در روابط بینالملل میانجیگری است که با درک و تعامل دو کشور و دو فرهنگ به وجود می‌آید و مجتهد شبستری در طول دوران فعالیت خود چنین تعریفی را پیاده کرد.
وی معتقد است مجتهد شبستری در عرصه دیپلماسی و فعالیت فرهنگی تلاش کم نظیر و تکاپویی برای به میراث گذاشتن گنجینه‌ای برای آیندگان داشته است.
این پژوهشگر تاکید دارد که مجتهد شبستری یک شخصیت فرهنگی است که مراودات فرهنگی با نهادهای دولتی و غیردولتی وی قابل توجه است. ایشان صلح درونی داشته و این مهم را برای نگاه انسانی به مسائل به کار بسته است.
سیاست‌های نادرست مانع ادامه راه مجتهد شبستری شد
استاد زبان و ادبیات فارسی نیز با اشاره به اینکه ناظر و شاهد خدمات مجتهد شبستری بوده، تصریح کرد: وی قبل از کار سیاسی، اقدام فرهنگی داشته و چهره فرهنگی ایران را نشان داده است. متأسفانه ما تاجیک‌ها را نمی‌شناسیم اما زمینه را مجتهد شبستری فراهم کرده است.
محمد جعفر یاحقی تاکید کرد: همیشه در تاجیکستان می‌گفتند مجتهد شبستری به همان میزان که سفیر ایران در تاجیکستان است، سفیر تاجیکستان در ایران نیز بوده است.
وی مهر و مدارا را خصیصه اندیشه برجسته مجتهد شبستری برشمرد و گفت: در دوره سختی که تاجیکستان داشت گرفتار جنگ خانگی می‌شد، نقش وی در مصالحه در تاجیکستان بی‌بدیل بود.
استاد دانشگاه و نویسنده معتقد است وسایل ارتباط جمعی برای ارتباط گیری فرهنگ‌ها به اندازه ارتباط رویارو کارساز نیست و لازم است مراودات لازم برای شناخت فرهنگ تاجیکستان فراهم شود.
به گفته یاحقی سیاست‌های نادرست مانع از تداوم مسیر مجتهد شبستری شد در حالی که اگر راه او ادامه می‌یافت ما جایگاه دیگری در منطقه داشتیم.
این استاد دانشگاه به ضرورت تعریف کرسی‌های تدریس در این زمینه تاکید کرد و خواستار استفاده از ظرفیت مجتهد شبستری شد. چرا که وی سفیردل‌ها است و نسلی که او را درک نکرده هم او را می‌شناسد.
یاحقی بیان کرد: بعد از رودکی بچه‌های تاجیک بیش از همه مجتهد شبستری را می‌شناسند. محبت و علاقه‌ای که وی در بچه‌های تاجیک ایجاد کرده بود بی‌نظیر است.
همچنین دبیر انجمن دوستی ایران و تاجیکستانبه اقدامات صلح طلبانه مجتهد شبستری اشاره کرد و گفت: این انجمن در سال ۱۳۸۶ با ریاست آقای مجتهد شبستری شکل گرفت تا زمینه ارتباط و همکاری عمیقی را بین ایران و تاجیکستان فراهم کرد.
۸ هزار جلد کتاب به تاجیکستان اهدا کردیم
مهناز مقدسی به اهدای ۸ هزار جلد کتاب از سویانجمن به کتابخانه ملی تاجیکستان اشاره کرد و گفت: این کتاب‌ها از چندین و چند فیلتر ایران و تاجیکستان گذشت اما در نهایت یادگار دوستی و همدلی دو کشور شد.
وی به برگزاری همایش‌ها از جمله برای شاعر بزرگ خجندی اشاره کرد و گفت؛ دیگر اقدام مجتهد شبستری عقد تفاهم نامه همکاری بین تبریز و خجند بود که ثمرات قابل توجهی داشت.
دبیر انجمن دوستی ایران و تاجیکستان همچنینبه اقدامات فرهنگی، حمایتی و آموزشی انجمن به همت مجتهد شبستری اشاره بیان کرد: با تدابیر وی این انجمن در رتبه‌های بالا قرار گرفته است.
نگذاریم جوانان از مملکت بروند
در پایان علی اشرف مجتهد شبستری با اشاره به اظهارات وزارت ارشاد در خصوص کاهش اعتماد عمومی به حاکمیت گفت: موضوع تحمل دیگری در داخل و تحمل کشورهای دیگر در خارج موضوع مهمی است که باید در جامعه نهادینه شود.
وی افزود: این مسئولیت تک تک مدیران و مسئولان است که زمینه‌ای فراهم کنند که فرزندان ما از این مملکت نروند. اگر زمینه‌ها آمده شود مطمئن باشیم که نمی‌روند. وقتی با جوانان صحبت می‌کنم در نهایت می‌بینم راهی برایش باقی نمانده که به رفتن فکر می‌کند. از دست دادن سالانه ۱۸۰ هزار نخبه آسان نیست. سرمایه ما نفت و گاز نیست همی‌ن جوانان هستند و باید کاری کنیم که نروند و باید بپذیریم که وقت تنگ است.
نخستین سفیر ایران در تاجیکستان به تجربه‌های کاری خود اشاره کرد و گفت به عنوان فردی که در سازمان ملل بودم به چشمم دیدم که در زمان جنگ به دلیل گروگان گیری نتوانستیم حق خودمان را بگیریم اما به دلیل سایه گروگان گیری سازمان ملل از ما رو گردانده بود.
به گفته مجتهد شبستری ما انقلاب فرهنگی داشتیم اما بعدها گروگان گیری احقاق حق ما را تحت تاثیر قرار داد. در آن زمان قواعد دیپلماسی بین‌المللی را نمی‌دانستیم. هر چند اشکالات سازمان ملل هم به جای خود درست است و این سازمان برای احقاق عدالت نیست. در زمان آقای خاتمی تنها کشوری بودیم که کنفرانس اصلاح ساختار سازمان ملل را برگزار کردیم و کوفی عنان پیام تشکر فرستاد. ما در آن دوره در کنوانسیون‌های بین‌المللی نقش داشتیم.
وی متذکر شد: امروز نیز باید تعاملات خود را با دنیا افزایش دهیم چرا که با انزوا نمی‌شود. با داشتن تمدن قوی می‌توانیم ارتباطات خود را توسعه دهیم. با نمایش تاریخ و ارزش‌ها می‌توانیم روابط را بهبود بخشیم.
وی در خصوص رابطه ایران و تاجیکستان گفت: دشمن زبان فارسی زیاد است. با توجه به این قضیه لازم است رابطه مطلوبی با تاجیکستان داشته باشیم. امید می‌رود سفر قریب‌الوقوع آقای پزشکیان نیز منجر به این مسئله شود.
مجتهد شبستری تاکید کرد: به دوستان جوان در وزارت خارجه توصیه‌ام گفتگو و صبر است. دیپلماسی یک هنر است که به گفتگو و گفتگو و گفتگو و همچنین به صبر و صبر و صبر نیاز دارد.
نظر شما