سرویس فرهنگ و مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حلب یکی از بزرگترین و مهم‌ترین شهرهای سوریه است که در شمال غرب این کشور واقع شده است. این شهر در نزدیکی مرز ترکیه و در دل یک منطقه استراتژیک قرار دارد. حلب به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخ طولانی‌اش، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حلب در شمال غربی سوریه و در نزدیکی مرز با ترکیه قرار دارد. این شهر در امتداد مسیرهای تجاری قدیمی بین سوریه و ترکیه و همچنین مسیرهای ارتباطی مهم بین سوریه و عراق و دیگر مناطق غربی آسیا قرار دارد. طی چند سال اخیر حلب اتفاقات زیادی را از سر گذراند که در کتاب‌های زیادی به آن نپرداخته نشده است. اما امیرمحمد عباس‌نژاد در کتاب «جنگ کبیر» به عملیات مهم حلب پرداخته است که در حول محور جنگ سوریه و بازخوانی عملیات آزادسازی حلب به نگارش درآمده است. این اثر نکات جامعی از عملیات آزادسازی حلب در خود دارد و مولف به عنوان پژوهشگری دقیق و مستند بررسی شده و برای پژوهشگران، علاقه‌مندان و حتی فعالان حوزه نظامی و سیاسی، یکی از مراجع مناسبی به شمار می‌آید. امیرمحمد عباس نژاد درباره این اثر خود در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا جزئیاتی را مطرح کرده است.
عنوان کتاب «جنگ کبیر» نام گرفته است، آیا این عنوان دلیلی برای انتخاب داشته است؟
یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین نبردهای جنگ سوریه، عملیات آزادسازی حلب است که نه تنها به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ جنگ شناخته می‌شود، بلکه بسیاری آن را با نبرد «استالینگراد» مقایسه کرده‌اند. در حالی که در استالینگراد پروژه نازی‌ها به شکست انجامید، پیروزی در حلب به‌عنوان ضربه‌ای مهلک به پروژه آمریکایی‌ها قلمداد می‌شود. پروژه‌ای که هدف آن ضربه زدن به سوریه و محور مقاومت بود. این عملیات که فرماندهی آن بر عهده سرلشکر حاج قاسم سلیمانی قرار داشت، نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت جنگ ایفا کرد. از یک‌سو برای محور مقاومت و از سوی دیگر برای محور غرب و کشورهای وابسته به آنکه گروه‌های مخالف حکومت سوریه را هدایت می‌کردند، آزادسازی حلب نقطه‌عطفی بود که موازنه جنگ را به طور جدی تغییر داد. نظام سوریه و متحدانش با آزادی حلب به عنوان «جنگ کبیر» یا «ام‌المعارک»، ابتکار عمل میدانی و سیاسی را در این کشور در دست گرفتند و ضمن خنثی‌کردن طرح‌های دشمن همچون براندازی و تجزیه، با تغییر موازنه قوا، تمامیت و مشروعیت نظام را تثبیت کردند. به این ترتیب محور مقاومت، پیروزی و دستاورد تازه‌ای در کارنامه خود ثبت کرد که نتایج و بازتاب‌های آن نه تنها در داخل سوریه، بلکه در سطح منطقه و جهان نیز نمود یافت.
در زمینه تکمیل این اثر از چه آثار و منابعی دیگری بهره بردید؟
این کتاب، پژوهشی است که در آن تلاش شده است تا تمامی ابعاد عملیات آزادسازی حلب بررسی شود. برای نوشتن آن، به منابع متنوع در این حوزه، چه به زبان فارسی، انگلیسی و عربی که در کشورهای مختلف منتشر شده، رجوع شده است. یکی از ویژگی‌های برجسته این اثر، نگاه جامع و متنوعی است که به همه منابع، با تمام نگاه‌های سیاسی، نظامی و سلایق مختلف، دارد.
علاوه بر منابع مکتوب، بخش مهمی از این کتاب به مصاحبه با فرماندهان میدانی اختصاص یافته است؛ افرادی که در عملیات آزادسازی حلب حضور داشته و نقشی اساسی در این نبرد سرنوشت‌ساز ایفا کرده‌اند. این مصاحبه‌ها به‌عنوان شاهدان عینی جنگ، اطلاعات و تحلیل‌های منحصر به فردی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد که به غنای پژوهش افزوده است.
از آنجا که خودم در جنگ سوریه و عملیات آزادسازی حلب حضور داشته‌ام، این کتاب تنها به منابع مکتوب بسنده نکرده، بلکه تجربیات و مشاهدات شخصی من نیز به‌عنوان بخش دیگری از این پژوهش وارد شده است. این دیدگاه‌های مستقیم از میدان جنگ، به خواننده کمک می‌کند تا تصویری واقعی و عینی از شرایط جنگی و پیچیدگی‌های عملیات به‌دست آورد.
علت انتخاب این سوژه چه بود؟
یکی از موضوعات مهم و درس‌آموز جنگ حلب، نحوه عمل جبهه مقاومت در آزادسازی این شهر و به‌ویژه مدیریت انسانی آن بود. جبهه مقاومت، عملیات آزادسازی حلب را با استفاده از تاکتیک‌هایی نوین و کاملاً متفاوت از آنچه در جنگ‌های پیشین تجربه شده بود، طراحی و اجرا کرد. این تاکتیک‌ها نه تنها در طول جنگ سوریه، بلکه در تاریخ جنگ‌های مدرن، تجربه‌ای بی‌سابقه محسوب می‌شود.
یکی از تاکتیک‌های کلیدی که در این عملیات مورد استفاده قرار گرفت، «عملیات پیوسته با بهره‌گیری از نیروهای اندک تازه‌نفس» بود. این فرمول پیچیده و چندوجهی در نبرد حلب به آزمون گذاشته شد و توانایی بالای آن در تغییر موازنه جنگ به اثبات رسید. با توجه به پیچیدگی و موفقیت این تاکتیک، شایسته است که در آکادمی‌ها و دانشگاه‌های نظامی مطرح تدریس شود. در مقابل دشمنانی که به روش‌های بی‌سابقه و گروه‌های پیچیده نظامی متکی بودند، جبهه مقاومت با برنامه‌ای پیچیده و مستحکم وارد میدان شد و در مدت زمانی نسبتاً کوتاه، تنها حدود دو سال و نیم، توانست حلب را آزاد کند. پیروزی در این عملیات، به‌نوعی پیروزی بر تمامی تجربیات نظامی جهانی بود که به گروه‌هایی همچون جبهه‌النصره و وابستگانش اعطا شده بود.
در طول جنگ سوریه، به‌عنوان اولین نویسنده و پژوهشگر، به میدان‌های نبرد سوریه رفتم و با فرماندهان جبهه مقاومت گفت‌وگو کردم. این گفت‌وگوها برای من فرصتی بی‌نظیر فراهم آورد تا شاهد روایت‌های دست اول از عملیات‌های مختلف جبهه مقاومت باشم. در میان این عملیات‌ها، فرماندهان جبهه مقاومت همیشه عملیات آزادسازی حلب را یکی از پنج عملیات کلیدی در جنگ سوریه می‌شمردند. به‌ویژه سردار حاج قاسم سلیمانی، هر بار که با او دیدار می‌کردم، تأکید داشت که درباره پنج عملیات مهم جنگ سوریه کتابی نوشته شود و عملیات آزادسازی حلب یکی از آن عملیات‌ها بود. این نکات و تجربیات سبب شد که به فکر نوشتن این کتاب بیفتم. کتاب حاضر به‌طور خاص با نگاه پژوهشی نوشته شده است. هدف اصلی آن، معرفی تمامی گروه‌های درگیر و فعال مخالف بشار اسد در سوریه بود تا خوانندگان بتوانند به‌طور کامل با جبهه مخالف آشنا شوند. این بخش از کتاب، نه تنها درک بهتری از وضعیت میدانی سوریه ارائه می‌دهد، بلکه تلاش می‌کند تا تمامی ابعاد جنگ را از نظر سیاسی، نظامی و انسانی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.
در مسیر نگارش کتاب «جنگ کبیر» با چه چالش هایی روبرو شدید؟
در مسیر نگارش این کتاب با چالش‌های فراوانی روبه‌رو بودم. یکی از بزرگترین مشکلات من، دسترسی نداشتن به منابع فارسی معتبر و بهروز در این حوزه بود. متأسفانه در این زمینه، منابع بسیار محدودی منتشر شده است و در صورتی هم که به منابعی برخورد می‌شد، عمدتاً با تکرار مطالب پیشین یا رونویسی از دیگر آثار روبه‌رو بودم که به‌هیچ‌وجه پاسخ‌گوی نیاز پژوهشی من نبود.
چالش دیگر، وجود حجم وسیعی از منابع لاتین و عربی بود که شاید در ابتدا به‌عنوان یک مزیت به نظر برسد. با این حال، این منابع نه تنها سوگیری‌های مختلفی داشتند، بلکه برخی از آنها نیز به وضوح حاوی اطلاعات نادرست و کذب بودند. وقتی این منابع را با تجربیات شخصی و مشاهداتم از جنگ سوریه، به‌ویژه عملیات آزادسازی حلب، مقایسه می‌کردم، عدم هم‌خوانی و هم‌پوشانی آنها برایم کاملاً مشهود بود. به‌عنوان یک پژوهشگر، این مسئله کار من را بسیار سخت می‌کرد، چرا که باید تمام این اطلاعات را صحت‌سنجی و راستی‌آزمایی می‌کردم. این فرآیند را به‌ویژه با توجه به دسترسی نداشتن به فرماندهان نظامی آن روزها، دشوارتر می‌دیدم.
یکی دیگر از چالش‌های اساسی من، مسائل امنیتی و حفاظتی در نوشتن چنین آثار تحقیقی بود. برخی از اطلاعات و جزئیات مربوط به عملیات‌ها به‌طور مستقیم با مسائل امنیتی و نظامی ارتباط داشت و همین موضوع نویسنده و محقق را با محدودیت‌ها و مشکلاتی روبه‌رو می‌کند. البته از آنجا که کتاب قبلی‌ام با عنوان «ایرانی‌ها آمدند» نیز درباره عملیات آزادسازی نبل و الزهرا بود، با روند نگارش چنین آثاری آشنایی داشتم و در این زمینه همکاران‌مان در نشر همکاری‌های لازم را داشتند، اما آنچه که بیش از همه مرا اذیت کرد و همچنان ادامه دارد، موقعیت شغلی من بود. به‌عنوان فردی که جزو نیروهای نظامی نیستم و در یک نهاد انقلابی شاغل هستم، پس از حضور در کشور سوریه حتی با وجود داشتن نامه مأموریت، از طرف برخی مدیران مسئول دچار کم‌لطفی و توبیخ‌های مختلف قرار گرفتم. این بی‌مهری‌ها و برخوردهای اداری، علی‌رغم گذشت چند سال از پایان جنگ سوریه، همچنان ادامه دارد و در برخی موارد همچنان آزاردهنده است.
باتوجه به اتفاقات و تحولات اخیر سوریه کتاب شما تا چه اندازه می تواند مرتبط با این وقایع باشد؟
موضوع کتاب «جنگ کبیر» به‌طور مستقیم با وضعیت کنونی سوریه ارتباط دارد. این ارتباط به‌ویژه به این دلیل است که در کتاب، تمامی گروه‌های تروریستی فعال در سوریه معرفی شده و در آن منش، راه و شیوه‌های این گروه‌ها به‌طور دقیق بررسی گردیده است. در واقع، خواننده با مطالعه این کتاب با تمامی نگاه‌ها و دیدگاه‌های سیاسی و نظامی این گروه‌ها آشنا خواهد شد. یکی از اهداف مهم این کتاب، پرداختن به ریشه‌های تاریخی بحران سوریه و بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری این بحران است. علاوه بر آن، در کتاب به‌طور مفصل به محور مقاومت و اندیشه‌های آن پرداخته شده و نقش محوری ایران در جنگ سوریه به‌ویژه در عملیات آزادسازی حلب برجسته می‌شود. در این راستا، هم‌پیمانان سوریه و نقش کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.در نهایت، این کتاب به پیامدها و نتایج آزادی حلب اشاره دارد. این پیروزی نه تنها تأثیرات زیادی بر وضعیت جنگی در سوریه داشت، بلکه به‌طور مستقیم بر روند تحولات منطقه‌ای و حتی جهانی تأثیر گذاشت. نتایج این پیروزی، که در واقع نقطه‌عطفی در جنگ سوریه محسوب می‌شود، به‌طور گسترده در کتاب مورد بحث قرار گرفته است.
اگر بخواهید یک جمله درباره کتاب خود بگوید و آن را برای مخاطب معرفی کنید از چه عبارت‌هایی بهره می برید؟
کتاب «جنگ کبیر» برای اولین بار به‌طور جامع و کامل، سیزده عملیات کلیدی را که در نهایت منجر به عملیات آزادسازی حلب شد، مورد بررسی قرار داده است. این بخش از کتاب به‌طور دقیق به چگونگی طراحی و اجرای این عملیات‌ها پرداخته و نیروهای مقاومت حاضر در میدان، مناطق عملیاتی، گروه‌های مخالف بشار اسد در این عملیات‌ها و نتایج حاصل از آنها را تحلیل کرده است. نکته حائز اهمیت این است که تاکنون هیچ‌یک از آثار مکتوب موجود در حوزه جبهه مقاومت، چنین اطلاعات و جزئیات دقیقی را ارائه نکرده‌اند.
از این رو، می‌توان گفت که این کتاب کامل‌ترین و جامع‌ترین اثر درباره عملیات آزادسازی حلب است. در این اثر، تمامی ابعاد عملیات به‌طور دقیق و مستند بررسی شده و برای پژوهشگران، علاقه‌مندان و حتی فعالان حوزه نظامی و سیاسی، مرجعی بی‌نظیر به حساب می‌آید.
نظر شما