به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ کتاب «عمله‌جات طرب خاصه» نوشته ایلناز رهبر، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، هفته گذشته طی نشستی در سالن اجتماعات موزه مردم‌شناسی کاخ ابیض رونمایی شد. این اثر که در پاییز ۱۴۰۳ توسط انتشارات پارت منتشر شده، به بررسی دو نقاشی دوره ناصری از صنیع‌الملک و کمال‌الملک پرداخته و از منظر آیکونوگرافی موسیقی، بازنمایی موسیقیدانان، سازها و فرهنگ موسیقایی آن دوران را واکاوی می‌کند.
در این نشست، علاوه بر نویسنده، بهنام کامرانی هنرمند و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر، محمدرضا شرایلی نوازنده و پژوهشگر موسیقی و آفرین امامی مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان به بررسی این کتاب پرداختند.
ایلناز رهبر در ابتدای سخنان خود درباره پژوهش‌های آیکونوگرافی موسیقی در ایران و روند شکل‌گیری این کتاب توضیح داد و عنوان کرد که انتخاب نام اثر، برگرفته از یکی از نقاشی‌های کمال‌الملک با عنوان عمله طرب است. او همچنین به اسناد خطی ناصرالدین‌شاه اشاره کرد که در آلبوم‌خانه کاخ گلستان نگهداری می‌شود و در آن‌ها بارها عبارت «عمله‌جات طرب خاصه» به کار رفته است. رهبر توضیح داد که همین مستندات تاریخی او را به انتخاب این نام سوق داده و حتی طراحی حروف روی جلد کتاب نیز از دستخط ناصرالدین‌شاه الهام گرفته شده است.
محمدرضا شرایلی در ادامه این نشست با تأکید بر اهمیت پژوهش آیکونوگرافی موسیقی، کتاب «عمله‌جات طرب خاصه» را نخستین پژوهش جامع و مدون در این حوزه دانست. او اشاره کرد که در بسیاری از کتاب‌های موسیقی، تصاویر تاریخی تنها به‌عنوان اسناد تصویری ارائه شده‌اند، اما در این کتاب، نشانه‌های تاریخی تصاویر کشف و با سایر داده‌های تاریخی تطبیق داده شده‌اند. شرایلی تأکید کرد که این روش پژوهشی، همچون یک کارگاه کشف سرنخ‌ها، به شناخت دقیق‌تری از موسیقی‌دانان و سازهای دوره ناصری منجر می‌شود. او با اشاره به نقاشی صنیع‌الملک، توضیح داد که این اثر تصویری، اطلاعات ارزشمندی درباره الگوی تارسازی در آن دوره ارائه می‌دهد، آن هم در شرایطی که از برخی از موسیقی‌دانان آن دوران، هیچ تصویر عکاسی‌شده‌ای در دست نیست.
بهنام کامرانی نیز در سخنان خود از دقت و ظرافت محققانه نویسنده تمجید کرد و از انتشارات پارت بابت انتشار این کتاب قدردانی کرد. او با اشاره به خلأ نوشتاری در حوزه هنرهای تجسمی، تأکید کرد که عدم مستندسازی بسیاری از آثار هنری موجب شده که شاهکارهای ارزشمند ایرانی مغفول بمانند. کامرانی همچنین رویکرد کتاب «عمله‌جات طرب خاصه» را شبیه به یک روایت کارآگاهی دانست که خواننده را همچون یک محقق، در مسیر کشف تاریخ موسیقی و هنر قاجاری همراه می‌کند. او بررسی تطبیقی دو نقاشی مورد بحث را از نقاط قوت این کتاب برشمرد و تأکید کرد که نویسنده، با دقتی مثال‌زدنی، تصاویر و اسناد را کنار هم قرار داده و جزئیاتی مانند تغییرات ظاهری نوازندگان در گذر زمان را نیز بررسی کرده است.
آفرین امامی، مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان، نیز در سخنان خود به اهمیت حمایت از پژوهشگران اشاره کرد و از همکاری مجموعه کاخ گلستان با ایلناز رهبر در مسیر نگارش این کتاب گفت. او یادآور شد که در بسیاری از موارد، بوروکراسی‌های اداری موجب سرخوردگی پژوهشگران می‌شود و از این رو، مجموعه تحت مدیریت او تلاش کرده تا امکان دسترسی به منابع را برای پژوهشگران فراهم کند. امامی با اشاره به علاقه نویسنده برای مشاهده اصل نقاشی کمال‌الملک از نزدیک، تأکید کرد که چنین دقتی در کار پژوهشی، به زنده‌ماندن آثار تاریخی کمک می‌کند. او تأکید کرد که اشیای تاریخی زمانی زنده می‌مانند که درباره آن‌ها سخن گفته شود، کتاب نوشته شود یا مستند ساخته شود، در غیر این صورت، موزه‌ها چیزی جز گورستانی برای اشیا نخواهند بود.
در پایان این نشست، محمدرضا شیرمحمد نوازنده سه‌تار قطعاتی در آواز اصفهان اجرا کرد و مراسم رونمایی کتاب «عمله‌جات طرب خاصه» با نوای موسیقی به پایان رسید.