به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جنگ ایران و عراق در سراسر مدت پر فراز و نشیب خودش حوادث مختلفی رو رقم زد. یکی از این حوادث که کشور عراق در برنامه خود قرار داد، وارد ساختن خسارات فراوان به جامعه ایران بود. این خسارت‌ها شامل حمله به مناطق غیر نظامی و بمباران شهرها بود. حمله به مناطق مسکونی و غیرنظامی اگر چه در حقوق بین‌الملل مردود اعلام شده بود، اما رژیم بعث عراق مورد مجازات قرار نگرفت و باعث شد تا صدام حسین حمله به مناطق مسکونی را بیشتر از قبل جدی بگیرد. در عملیات بیت‌المقدس و عملیات رمضان که از سوی ایران با هدف بصره دنبال شد دور جدیدی از خسارت به شهرهای ایران به شکل گسترده‌ای آغاز شد که مراکز صنعتی، اقتصادی و نفتی مورد بمباران قرار گرفت.

جنگ ایران و عراق پیامدهای اجتماعی قابل توجهی برای ایران داشت که تا سال‌ها پس از پایان جنگ ادامه یافت. یکی از مهم‌ترین این پیامدها، تلفات انسانی سنگین بود. میلیون‌ها نفر کشته یا زخمی شدند و بسیاری از خانواده‌ها عزیزان خود را از دست دادند. این فقدان‌ها موجب آسیب‌های روانی شدید در میان مردم شد و نسل‌های مختلف را با مشکلات روحی و روانی روبه‌رو کرد. بسیاری از افراد به اختلالات روانی مانند PTSD مبتلا شدند و جامعه به شدت دچار بحران روحی گردید.

در کنار این، جنگ باعث تغییرات در ساختار اجتماعی ایران نیز شد. جوانان ایرانی، بسیاری از آنها که در سنین نوجوانی یا جوانی بودند، به جبهه‌ها فرستاده شدند و در جنگ شرکت کردند. این مسأله باعث شکل‌گیری هویت جمعی و ملی جدیدی در ایران شد. بسیاری از خانواده‌ها به‌ویژه در مناطق جنگی، شاهد از دست دادن اعضای خانواده خود بودند و این امر به ایجاد احساسات ملی‌گرایانه و مذهبی در جامعه دامن زد. زنان نیز در دوران جنگ نقش‌های جدیدی بر عهده گرفتند. آنها در پشتیبانی از جبهه‌ها، پرستاری و حتی در مواردی در نقش‌های نظامی، نقش‌های مهمی ایفا کردند. این تغییرات باعث تغییر نگرش‌های اجتماعی نسبت به زنان شد و در پی آن، مشارکت آنان در جامعه پس از جنگ نیز افزایش یافت.

همچنین جنگ ایران و عراق پیامدهای اقتصادی قابل توجهی برای ایران به همراه داشت که اثرات آن تا سال‌ها پس از پایان جنگ نیز احساس می‌شد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای اقتصادی، تلفات انسانی و از دست رفتن نیروی کار بود. بسیاری از جوانان ایرانی که در جنگ شرکت کردند یا جان خود را از دست دادند یا به شدت آسیب دیدند. این امر باعث کاهش شدید نیروی کار در کشور شد و در بلندمدت، اثرات منفی بر تولید و بهره‌وری اقتصادی داشت. علاوه بر این، جنگ به شدت بر زیرساخت‌های کشور تأثیر گذاشت. بسیاری از مناطق مرزی ایران و همچنین برخی از شهرهای صنعتی، در نتیجه بمباران‌ها و حملات نظامی به شدت آسیب دیدند. صنایع نفتی و پتروشیمی که از منابع اصلی درآمد کشور بودند، آسیب‌های جدی دیدند و تولید نفت به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد. این آسیب‌ها منجر به کاهش صادرات نفت و مشکلات در تأمین منابع مالی برای کشور شد. هزینه‌های جنگ نیز بار زیادی بر اقتصاد ایران وارد کرد. دولت ایران بخش زیادی از بودجه خود را به تأمین هزینه‌های نظامی اختصاص داد. این امر باعث شد تا بسیاری از پروژه‌های توسعه‌ای کشور متوقف شود و توجهات از مسائل اقتصادی و اجتماعی داخلی به مسائل جنگی معطوف گردد.

همچنین، تحریم‌های بین‌المللی در طول جنگ، به مشکلات اقتصادی ایران افزوده و کشور را در شرایط دشواری قرار داد. در نهایت، جنگ موجب افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم شد. با کاهش تولید و صادرات، وضعیت اقتصادی کشور تضعیف شد و این فشارها به طبقات کم‌درآمد و اقشار آسیب‌پذیر جامعه وارد شد. در نتیجه، جنگ ایران و عراق نه تنها در کوتاه‌مدت مشکلات اقتصادی زیادی برای ایران ایجاد کرد، بلکه آثار آن بر اقتصاد کشور در بلندمدت نیز باقی ماند.

جنگ ایران و عراق پیامدهای فرهنگی عمیقی بر ایران داشت که تأثیرات آن تا مدت‌ها پس از پایان جنگ ادامه یافت. یکی از مهم‌ترین این پیامدها، شکل‌گیری و تقویت هویت ملی و مذهبی در جامعه ایرانی بود. جنگ به مردم ایران این احساس را داد که برای دفاع از کشور و ارزش‌های دینی خود باید متحد باشند. این امر باعث تقویت احساس همبستگی ملی و مذهبی در میان اقشار مختلف جامعه شد و مردم در قالب یک ملت واحد در برابر دشمن ایستادند. فرهنگ ایثار و شهادت در دوران جنگ به اوج خود رسید و پس از پایان جنگ، این فرهنگ به بخش مهمی از هویت فرهنگی ایران تبدیل شد. «دفاع مقدس» به یک مفهوم فرهنگی و اجتماعی در ایران بدل شد که نه تنها در هنر و ادبیات، بلکه در زندگی روزمره مردم نیز تجلی یافت. یادمان‌ها، موزه‌ها و فیلم‌های جنگی که به بازنمایی شهدای جنگ و ایثارگری‌های مردم پرداختند، به بخشی از فرهنگ عمومی کشور تبدیل شدند. جنگ همچنین تأثیر زیادی بر هنر و ادبیات ایران گذاشت. ادبیات جنگ، شعرها و داستان‌های مختلفی که به موضوعات دفاع مقدس پرداخته‌اند، در این دوران به شدت رواج پیدا کردند. سینمای ایران نیز با تولید فیلم‌های جنگی و مستندهای مختلف، خاطرات جنگ و مقاومت مردم را به تصویر کشید. این فیلم‌ها و آثار هنری به مردم کمک کردند تا خاطرات جنگ را حفظ کنند و آن‌ها را به نسل‌های بعدی منتقل کنند. همچنین، در دوران پس از جنگ، موضوعات مربوط به بازسازی و بهبود وضعیت اجتماعی به یک اولویت فرهنگی تبدیل شد. مردم ایران با استفاده از روحیه مقاومت و ایثار، به بازسازی کشور پرداختند و این امر نیز بخش مهمی از فرهنگ اجتماعی ایران شد.

در بخشی از کتاب می خوانیم:

«تحمل چندسال حمله هوایی توسط جنگنده‌های عراقی به مناطق مسکونی و استفاده عراق از آن به عنوان حربه اصلی در جنگ، پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، روانی و سیاسی زیادی را به دنبال داشت. دولت عراق در سه صحنه اقتصاد (منابع نفتی)، اجتماع (مردم) و صحنه درگیری (با کاربرد سلاح شیمیایی) دست به اقداماتی زد که آثار آن بر توان ملی کشور تا سال‌های متمادی برجای ماند. در این دوره به دلیل موشک باران شهرها، خسارات زیادی به نظام اقتصادی ایران، محیط زیست و ساختار اجتماعی کشور وارد شد. افزایش تلفات انسانی و معلولیت‌ها، صدمه به بخش خدمات آموزشی و بهداشتی، افزایش پدیده مهاجرت‌نشینی و تشکیل شهرک‌های جدید، از آثار گسترش و توسعه جنگ شهرها بود.»

کتاب «جنگ شهرها در جنگ تحمیلی هشت ساله» با پژوهش و تالیف هادی قیصریان‌فرد در ۲۵۷ صفحه به بهای ۲۱۰ هزار تومان در انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است.