به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، پنجمین و آخرین نشست «سعدی شناسی» پیرامون موضوع «مقایسه غزل‌های سعدی و حافظ» عصر دیروز(شنبه 19 دی) با حضور نیما تجبر، دبیر نشست، پرویز عباسی داکانی، سخنران و علاقه‌مندان این حوزه در سرای اهل قلم برگزار شد.

تجبر با اشاره به بررسی سیر غزل سعدی در نشست پیشین اظهار داشت: غزل پارسی پیش از حافظ توسط سعدی و مولانا با وحدت موضوع عرفان و عشق به اوج خود رسیده است. اما آن چه اهمیت دارد درک این موضوع است که حافظ با فاصله‌ای 100 ساله از این شاعران چه شگردهایی را به کار گرفته تا بتواند این‌گونه در غزل بدرخشد. اما در این نشست به طور ویژه به سنجش میان غزل‌های سعدی و حافظ‌ می‌پردازیم.

وی در بخش دیگری از سخنانش به کتاب «تاریخ عصر حافظ» نوشته قاسم غنی اشاره و تصریح کرد: باید در قیاس میان غزل سعدی و حافظ تاریخ عصر حافظ را بررسی کرد؛ چراکه در این تاریخ نام اشخاص و مکان‌ها به طور دقیق ذکر شده و به شناخت بیشتر شخصیت حافظ و ویژگی غزل‌های او کمک می‌کند. این در حالی است که بسیاری از سفرهایی که سعدی در شعرش از آن‌ها یاد کرده توسط علامه قزوینی بررسی و با عنوان خطاهای تاریخی در آثار سعدی نمایان شده است.

تجبر از سعدی به عنوان شاعری شریعت‌مدار یاد کرد و افزود: این ویژگی در بوستان و گلستان سعدی بسیار به چشم ‌می‌آید، اما در غزل عاشقانه سعدی ما او را خیلی شریعتمدار نمی‌بینیم.

وی از غزل‌های حافظ به عنوان غزل‌هایی فاضلانه‌تر از نظر مکتبی یاد و تشریح کرد: غزل‌های حافظ سرشار از لغت و پیچیدگی‌های لفظی است و ساختار زبانی او صنعت‌گراتر است. 

دبیر نشست «سعدی شناسی» در مقایسه انسان از نگاه حافظ و سعدی افزود: حافظ در پی انسانی آرمانی و کامل است. اما سعدی همین انسانی را که وجود دارد ‌می‌بیند. شاید یکی از علت هایی که سبب شد گلستان او خیلی زود در اروپا شناخته شود نیز همین امر بود و سعدی توانست بر تارک خرد جمعی جهان بنشیند.

وی درباره معشوق در غزل حافظ و سعدی توضیح داد: معشوق حافظ معشوقی کلی‌تر و غیر قابل دسترس و ناملموس است اما معشوق سعدی از اتفاقات عاشقانه و معشوقش دقیق‌تر و با جزئیات بیش‌تر یاد ‌می‌کند. به عبارت دیگر معشوق او ملموس‌تر است.

تجبر در ادامه به وحدت موضوعی غزل اشاره و تصریح کرد: حافظ این وحدت موضوعی را به هم زده است و تاثیرپذیری‌اش از سعدی تاثیرپذیری ایجابی نیست بلکه سلبی است و با نبوغ حافظانه‌اش توانسته راه دیگری را در پی گیرد.

وی با تاکید بر متاثر بودن حافظ از اغلب غزل‌سرایان نامدار پیش از خود افزود: حافظ وزن و ترکیب را از این شاعران گرفته است اما هنر او تبدیل این وزن و ترکیبات و موسیقی به غزل‌هایی منحصر به فرد است.

وی در بخش پایانی سخنان خود به قرائت تضمین‌هایی که حافظ بر اساس عین جمله سعدی بیتی را سروده و یا تضمین‌هایی که اقتباس از بیتی از شعرهای سعدی است، پرداخت.

عباسی داکانی؛ فلسفه عملی سعدی و فلسفه نظری حافظ 
عباسی داکانی، سخنران نشست در ابتدا با تاکید بر این امر که کلیت شعر فارسی متاثر از سعدی است، گفت: در زمان سعدی شعر او از شرق تا چین و از غرب تا اسپانیا گسترش پیدا کرده بود پس نمی‌توانسته بر حافظ و دیگر شاعران تاثیری نگذاشته باشد.

وی از سعدی به عنوان مردی جهان‌دیده یاد کرد و گفت: سفرهای سعدی و شناخت پیرامون خودش سبب شده تا تجربه‌های شخصی بسیار داشته باشد. به نظرم این امر در شعر حافظ دیده نمی‌شود. پویایی سعدی و ایستایی حافظ در جهان‌بینی این دو تاثیرگذار بوده است.

عباسی داکانی سعدی را شاعری متبحر در سرودن انواع قالب‌های شعری خواند و افزود: درباره شعر حافظ ما تنها او را به واسطه غزل‌هایش می‌شناسیم؛ اما زیباترین ترجیع‌بندهای فارسی و قصاید و همچنین نثر آرمانی فارسی از آن سعدی است.

وی ادامه داد: اما عمق تفکر حافظ را که در شعرهایش وجود دارد در سعدی نمی‌بینیم. حافظ نسبت به سعدی عمیق‌تر می‌اندیشد. سعدی همانند حافظ در فلسفه و کلام نظری قدرتمند نیست اما در نظامیه‌ها استاد بزرگی است. از سوی دیگر سعدی به واقعیت اجتماعی نزدیک‌تر است. شاید بتوان گفت او جامعه‌شناس ترین فرد در ادب فارسی بوده است.

داکانی اهمیت یک متفکر را در نقطه عطف بودن آن شخصیت در زمان قبل و بعد از آن شخصیت خواند و اظهار داشت: سعدی نقطه عطف تاریخ ایران است و توانسته بر ادبیات بعد از خود تاثیرگذار باشد.

وی در بخش دیگر از سخنان خود گفت: غزل سعدی بر دو نوع است؛ یکی غزل عاشقانه و زمینی و دیگری غزل اخلاقی و او توانسته در هر دو از این دو نوع خوش بدرخشد.

عباسی داکانی از سعدی و حافظ به عنوان دو شاعر ملامتی مسلک یاد کرد و توضیح داد: فلسفه عملی در شعر سعدی بسیار قدرتمند است؛ اما فلسفه نظری حافظ بر سعدی برتری دارد.

بخش پایانی این نشست به پرسش و پاسخ اختصاص داشت. در این بخش یک از شرکت‌کنندگان به ارائه توضیحی درباره دلیل پیچیدگی زبان حافظ و سادگی زبان سعدی پرداخت و اظهار داشت: دلیل این امر جو سیاسی زمان این دو است. در زمان حافظ اختناق سیاسی وجود داشته و او مجبور بوده حرف خود را در در لفافه بیان کند؛ اما آیا این امر علت دیگری نیز داشته است؟

تجبر در پاسخ به این پرسش زبان را حاصل گزینش واژگان توسط شاعر یا نویسنده، جهان‌بینی او، ذخیره لغوی و نگرش آن شخص دانست و توضیح داد: سعدی و حافظ دو انسان متفاوت از نظر شخصیتی هستند و عوامل پیرامونی متفاوتی بر آن دو تاثیرگذار است. مجموعه این عوامل سبب ایجاد زبانی متفاوت در شعر حافظ و سعدی می‌شود.

پنجمین و آخرین نشست «سعدی‌شناسی» با حضور نیما تجبر، دبیر نشست و پرویز عباسی داکانی، سخنران نشست و سایر علاقه‌مندان این حوزه عصر دیروز(شنبه ۱۹ دی) به موضوع «بررسی غزل‌های سعدی و حافظ» اختصاص یافت و از ساعت 16 و 30 دقیقه تا 18 و 30 دقیقه در سرای اهل قلم برگزار ‌شد.