محمدباقر انصاري، فرزند حاج اسماعيل انصاري، متولد و ساكن قم است. وي قرآن را نزد مادر و مقارن با دروس ابتدايي و راهنمايي مباحثي از ادبيات عرب را نزد پدر آموخته است. دروس حوزوي را نيز از پدر آموخت و دوره سطح حوزه را از 14 سالگي شروع كرد و در 20 سالگي به پايان رساند. همزمان با آن به طور مفصل به مطالعات حديثي و تاريخي پرداخت. وي در امور مربوط به كتب خطي نيز ممارست داشته است.
محمدباقر انصاري، دوره دروس خارج حوزه را نزد آيت‌الله شيخ مرتضي حايري يزدي و آيت‌الله وحيد خراساني آموخت و همزمان به كار تاليف و تحقيق پرداخت. اولين كار تاليفي وي مشاركت در ترجمه چند كتاب بود و در مرحله بعد، به تحقيق در نسخ خطي پرداخت، تاكنون، بسياري از تاليفات انصاري به چاپ رسيده است. او، ابتدا كتاب هاي خطي را فهرست كرده و پس از آن، به كار تاليف كتاب وارد شد.
آثار چاپ شده از محمد باقر انصاري:
1- «كتاب سليم بن قيس هلالي»- دوره سه جلدي است كه با 24 نسخه خطي، مقابله و 500 صفحه مقدمه براي آن تهيه شده تدوين آن داوزده سال به طول انجاميده است.
كتاب سليم بن قيس هلالي اولين كتاب در اسلام است كه مولف آن در سال 76 هجري وفات يافته و از اصحاب اميرالمومنين(ع) و امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و امام سجاد(ع) بوده است. موضوع اين كتاب تاريخ و حديث است كه در 1500 صفحه، تحقيق، تدوين، فهرست‌سازي كامل و پنج بار نيز تجديد چاپ شده است.
2- «كتاب سليم بن قيس هلالي» يك جلدي، همان كتاب سه جلدي است با تلخيص مقدمه در 100 صفحه و حذف نسخه بدل‌هاي متن كه جمعا در 700 صفحه به چاپ رسيده. اين كتاب نيز تاكنون پنج بار تجديد چاپ شده است.
3- «اليقين و التحصين» از تاليفات سيدابن طاووس است (در قرن هفتم). اين كتاب نيز با چند نسخه مقابله و تحقيق شده و با مقدمه‌اي مفصل و فهرست، حدود 600 صفحه در بيروت و قم به چاپ رسيده است.
4- «فهرست كتاب‌هاي خطي كتابخانه شيخ علي حيدر در قم». اين فهرست در سه جلد شامل كتب عربي و فارسي و تركي است كه حدود هزار نسخه خطي اين كتابخانه را تشكيل مي دهد. براي هر كتاب پس از كتابشناسي، نسخه شناسي ذكر شده است.
5- «اسرار غدير»- اين كتاب براي اولين بار داستان كامل واقعه غدير را جمع‌بندي دقيق كرده و نيز براي نخستين بار خطابه غدير را با 9 نسخه مقابله كرده و كامل‌ترين متن از آن را ارايه داده است. همچنين، تحليل‌هايي برخطبه غدير آورده و سپس پرونده غدير را مورد بررسي قرار داده است (9 چاپ، 40000 نسخه)
6- «اسرار فدك»، اين كتاب براي نخستين بار صورت كاملي از ماجراي فدك را ارايه داده و نيز براي اولين بار خطبه حضرت زهرا(س) را با 17 نسخه مقابل كرده و كامل‌ترين متن آن را ارايه داده است. تحليل‌هايي بر ماجراي فدك و اصل خطبه و سپس پرونده باز فدك تا قيامت، بخش‌هاي ديگر اين كتاب است. (شش چاپ، 30000 نسخه)
7- «آفتاب كعبه»، داستان كامل ولادت اميرالمومنين(ع) در كعبه، منابع و اسناد آن و ادبيات مربوط به اين موضوع به صورت كامل در اين كتاب تدوين شده است. (چهار چاپ، 20000 نسخه)
8- «ژرفاي غدير»، اين كتاب به مو شكافي جوانب مختلف واقعه غدير و توطئه‌هاي دشمنان وسؤ استفاده‌هاي تاريخي اعتقادي آن پرداخته است. (چهار چاپ، 20000 نسخه)
9- «چهارده قرن با غدير»، اين كتاب به تاريخچه غدير از روز واقعه تا امروز پرداخته و احتجاجات، جغرافيا، شعرها، جشن‌ها و ساير وقايع مربوط به آن را بيان كرده است. (شش چاپ، 20000 نسخه)
10- «خطابه غدير در آينه اسناد»، اين كتاب ابعاد سندي خطابه غدير را بيان كرده و سوالات مطرح شده را در اين باره پاسخ داده است. تمامي اسناد، منابع و ارتباطات بين آن‌ها در اين كتاب مطرح شده است. (دو چاپ، 10000 نسخه)
11- «صدايت مي‌زنم، سلامت مي دهم، دعايت مي‌كنم»، اين كتاب جمع‌بندي كاملي از همه دعاها و زيارات مربوط به حضرت بقيه الله العظم امام زمان ارواحنا فداه است، كه به صورت موضوعي، كيفيت و نوع دعاهايي كه ما بايد درباره آن حضرت بكنيم و نيز كيفيت سلام و درود بر حضرت، بالساني ادبي آمده است. (چهار چاپ، 20000 نسخه)
12- «امام مجتبي(ع) در آينه كتاب»، كتابشناسي كتب مستقل درباره حضرت امام حسن مجتبي(ع) است كه طي آن 222 كتاب درباره حضرت با كتابشناسي كامل آورده شده است. براي ويرايش دوم، تعداد كتاب‌ها به 444 كتاب رسيده و آماده چاپ است. (دو چاپ، 4000 نسخه)
13- «آينه محمد(ص)»، اين كتاب فرازهاي زندگي حضرت علي اكبر(ع) است كه به صورت عنوان بندي شده و با توضيحي ادبي درباره هر عنوان تنظيم شده است. (سه چاپ، 15000 نسخه)
14- «اگر در غدير بوديم»، اين كتاب نگاه‌هاي كنجكاوانه و تصوري از حضور در غدير است كه در واقع برداشت‌هاي يك تحليل‌گر مومن نسبت به واقعه غدير را نشان داده است. هر صفحه اين كتاب نكته مستقلي را در قالب ادبي پيگير شده و به پردازش فكري مطلب پرداخته است. (سه چاپ، 15000 نسخه)
15- «گزارش لحظه به لحظه از واقعه غدير»، اين كتاب يك دوره كامل داستاني از واقعه غدير است كه با استفاده از همه منابع مربوط به موضوع، تدوين و مراحل دقيق واقعه بيان شده است. (39 چاپ، 450000 نسخه)
16- گزارش لحظه به لحظه از اولين كتاب اسلام، اين كتاب تاريخچه كامل كتاب سليم بن قيس هلالي است كه به صورت داستاني از تاريخ حيات مولف و مراحل تاليف تا مراحل حفظ نسخه‌ها و تا روزگار چاپ آن را بيان كرده است. (دو چاپ، 5000 نسخه)
17- «گزارش لحظه به لحظه از ماجراي فدك»، اين كتاب يك دوره كامل داستاني از ماجراي فدك است كه با استفاده از همه منابع مربوط به موضوع، تدوين و همه مراحل داستان به دقت بيان شده است. (يازده چاپ، 70000 نسخه)
18- گزارش لحظه به لحظه از ولادت علي(ع) در كعبه، اين كتاب يك دوره كامل داستاني از ماجراي ولادت اميرالمومنين(ع) در كعبه است كه با استفاده از همه منابع مربوط به موضوع، تدوين و مراحل دقيق داستان در آن پيگيري شده است. (شش چاپ، 125000 نسخه)
19- «غدير كجاست؟» اين كتاب تبيين كامل موقعيت جغرافيايي غدير خم است كه تاريخ گذشته تا امروز و موقعيت كنوني و نيز دو سفرنامه به اين سرزمين را آورده است.
20- «صداي فاطمي فدك»، اين كتاب متن مقابله شده خطبه حضرت زهرا(ع) با ترجمه آن و مقدمه كوتاه شامل ماجراي فدك است. (پنج چاپ، 40000 نسخه)
21- «خطابه غدير»، اين كتاب شامل متن مقابله شده خطبه غدير با ترجمه آن و مختصري شامل داستان غدير است. (20 چاپ، 177000 نسخه)
22- «بيعه الغدير»، ترجمه كتاب گزارش لحظه به لحظه از واقعه غدير است. (دو چاپ، 5000 نسخه)
23- «نداي آسماني غدير»، اين كتاب شامل متن و ترجمه خطابه غدير به صورت صفحه مقابل است و مختصري از داستان غدير را نيز شامل مي‌شود. (12 چاپ، 255000 نسخه)
24- «خطبه الغدير»، ترجمه كتاب نداي آسماني غدير است. (دو چاپ، 15000 نسخه)
25- «برآستان سپيده»، اين كتاب مروري بر موارد نصرت اسلام به دست اميرالمومنين(ع) است. (دو چاپ، 12000 نسخه)
26- «اولين ميراث مكتوب از حيات حضرت زهرا(س)» گزينش قسمت‌هاي مربوط به حضرت زهرا(س) از كتاب سليم بن قيس هلالي است كه به صورت ترجمه فارسي آمده است. (دو چاپ، 10000 نسخه)
27- «اولين ميراث مكتوب از حيات امام مجتبي(ع)»، گزينش قسمت‌هاي مربوط به حضرت زهرا(س) از كتاب سليم‌بن قيس هلالي است كه به صورت ترجمه فارسي آمده است. (چهار چاپ، 10000 نسخه)
28- «اولين ميراث مكتوب درباره حضرت مهدي(عج)» گزينش قسمت‌هاي مربوط به حضرت مهدي(عج) از كتاب سليم‌بن قيس هلالي است كه به صورت ترجمه فارسي آمده است. (سه چاپ، 10000 نسخه)
29- «غدير در احساس ملت‌ها»، ترجمه بيش از 200 مقاله از 27 زبان زنده دنيا و 36 مليت است كه طي فراخواني انجام شد. (دو چاپ، 4000 نسخه)
30- نامه‌اي به پدر امت، تدوين نامه‌هاي دانش‌آموزان كشور خطاب به مولايشان اميرالمومنين(ع) است كه در دو جلد تنظيم شده است. اين نامه‌ها طي فراخواني در سال امام علي(ع) جمع‌آوري شد. (يك چاپ، 2000 نسخه)
***
محمدباقر انصاري:
تحقيق در دين، مايه سعادت دنيا و آخرت است
* مطالعات جانبي شما در چه زمينه‌هايي است؟
** گذشته از دروس حوزوي، رشته اصلي من عقايد و تاريخ اسلام است و در كنار آن مطالعاتي در كتابشناسي، نسخ خطي، جغرافيا، تاريخ عمومي ايران جهان و... دارم.
* به چه مباحثي علاقه داريد؟
** تاريخ عقايدي، عقايد تاريخي و جغرافيا.
* نوشته‌هاي شما در چه زمينه‌هايي است؟
** به طور كلي تاريخ اعتقادي اسلام است و به طور خاص در زمينه چهارده معصوم و به طور اخص درباره غدير و فدك و ولادت اميرالمومنين(ع) و نيز احياي ميراث فرهنگي گذشته.
* در نويسندگي شما چه كسي موثر بوده است؟
** قبل از همه پدرم و استادم، دانشمند محقق، حاج اسماعيل انصاري از آغاز عمرم مرا به سوي معارف اهل بيت و فن نويسندگي راهنمايي كرده و در مراحل پيشرفت علمي از راهنمايي‌هاي استاد فقيد علامه سيدعبدالعزيز طباطبايي و استاد علامه سيداحمد حسيني اشكوري استفاده برده‌ام.
* خواندن كتاب استعداد است يا به شرايط محيطي هم بستگي دارد؟
** مقدار رغبت به مطالعه براساس ساختار جسمي و روحي جاي انكار نيست و اين همان بخش استعدادي مطالعه است. اما بدون شك طي تجربه‌هاي متعددي كه نسبت به افراد جامعه داشته‌ام، زنده كردن نيازهاي علمي در افراد و به باور رساندن آنان به آنچه مي تواند به رشد فكري آنان كمك كند و تفهيم اين كه مطالعه دريچه‌اي به سوي دنياي دور دست از نظر زمان و مكان و نوع وجود است؛ اين عوامل مي‌توانند تاثير بسيار قوي در ترغيب مردم به مطالعه كتاب داشته باشند و تا آنجا پيش روند كه حداقل يك ساعت مطالعه در روز را نياز قطعي خود بدانند.
* اهدا و رايگان بودن كتاب چه تاثيري در كتابخواني دارد؟
** اين كاري است كه بايد بسيار حساب شده انجام پذيرد، بدين معني كه بدون جهت‌گيري و برنامه‌ريزي و آماده‌سازي فكري، اهداي كتاب مساوي با ضايع كردن آن است. اما اگر اين كار در زمينه مناسب انجام بگيرد مي‌تواند در بهبود فرهنگ كتابخواني موثر باشد، به عنوان مثال، مسابقه‌اي به عنوان كتاب مورد نظر باشد كه نوعي بازخواست نسبت به آن تلقي شود.
همچنين، نياز به موضوع كتاب، تفهيم شود كه وقتي كسي آن را مي‌گيرد واقعا بخواند. مثال ديگر اين كه اهداي كتاب به صورت حراج نباشد مثلا به چند نفر يك كتاب داده شود، يا از آنان بخواهيم كه پس از مطالعه به ديگري بدهند يا به كتابخانه‌اي اهدا كنند و نيز، كتاب‌ها به عنوان جايزه اهدا شوند هرچند مورد مسابقه بسيار ساده باشد.
* چه راهكارهايي براي ايجاد علاقه به كتاب و كتابخواني وجود دارد؟
** يكي اين كه دنياي كتاب به خوبي تشريح شود؛ اين كه هر كتابي در موضوع خود دريچه‌اي به دنيايي است كه به آساني قابل دسترس نيست و براي به دست آوردن آن زحمات زيادي لازم است كه اكنون به صورت يك محصول، آماده عرضه شده است.
دوم، ارزش افزودن معلومات براي مردم روشن شده و به عبارت ديگر، لذت علم و استفاده از تجربيات و زحمات ديگران تبيين شود.
سوم، كتاب به عنوان پشتوانه علوم تلقي شود، يعني آنچه به صورت گفتاري و صوتي و تصويري و ساير گونه‌هاي تبليغ در اجتماع عرضه مي‌شود، در واقع برگرفته از كتاب است كه به عنوان پشتوانه همه اين‌ها و سند معتبر آن، در كتابخانه‌هاي عمومي يا شخصي نگهداري مي‌شود. بنابراين، مطالعه كتاب مراجعه به منبع اصلي علوم است
چهارم، تنوع در مطالعه است كه آن را از خسته كننده بودن بيرون مي‌آورد.
پنجم، سنجش ذوق‌ها و استعدادهاست كه مطابق شرايط هر كس، كتاب مناسب او در اختيارش گذاشته شود.
* مخاطب سوژه‌هاي شما چه كساني‌اند؟
** كتاب هاي بنده در سطوح مختلف و در گرايش‌هاي متفاوت تدوين و تاليف شده كه هر يك، علاقمند خود را مي‌طلبد. تعدادي از آن‌ها عمومي است و با مخاطب عام حتي با سنين متفاوت سر و كار دارد و برخي از آن‌ها ادبي است كه مخاطبان خوش ذوق خود را مي‌طلبد و برخي از آن‌ها، تحقيقي است و براي اهل تخصص و محققان، تاليف شده است.
* آيا بعد از انتشار آثارتان، به آسيب‌شناسي هم پرداخته‌ايد؟
** به دقت پيگير عكس‌العمل‌هاي مخاطبان هستم. از طريق دفتر انتشارات خبر‌ها مي‌رسد كه در آن‌ها، هم تعريف و تمجيد وجود دارد و هم نقد و انتقاد. گذشته از آن‌كه هر از چند گاه، مرور ديگري بر آثار خود دارم تا نقاط ضعف آن را اصلاح كنم.
* چرا گرايش كتب مذهبي و رشته تاريخ اعتقادي را انتخاب كرده‌ايد؟
** انتخاب رشته مذهبي دقيقا به همان علت است كه ضرورت انتخاب علوم مذهبي براي من داشته است، بدين معني كه تحقيق در آنچه به دين باز مي‌گردد، مايه سعادت دنيا و آخرت است و اين به نوعي تقدم اين رشته را بر علوم ديگر براي من اثبات كرده است. در كنار آن انتخاب رشته تاريخ اعتقادي بدين جهت است كه به اين نتيجه رسيده‌ام، راه نزديك‌تر براي مباحث اعتقادي و رسيدن به آن، از طريق تاريخ معصومين عليه‌السلام است.
بدين معني كه تاريخ زندگي معصومين(ع) در عين اين كه خودش ارزش فكري در اعتقاد ما دارد، از هر فراز آن نكات بسيار اعتقادي قابل استخراج است. بنابراين، اگر به تجزيه و تحليل تاريخ معصومين(ع) بپردازيم، هم به تاريخ پرداخته‌ايم و هم به اعتقادات.
مزيت ديگر اين روش، سهل الهضم بودن و به سادگي، قابل درك بودن اين فرازهاست كه در قالب داستان‌ها و ماجراهاي تاريخي، نتايج اعتقادي دارند.
* آثار شما توسط چه ناشراني چاپ شده و مي‌شود؟
** عموما، نشر «دليل ما» و «مولود كعبه».
چهارشنبه ۱۷ مرداد ۱۳۸۶ - ۱۳:۰۷
نظر شما