علي ططري، رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، خريداري اين مجموعه اسناد را از نتايج هم‌انديشي جلسه اخير شوراي ارزيابي اسناد كتابخانه مجلس برشمرد و گفت: در ميان اين اسناد مجموعه‌اي از عكس‌ها، كارت‌پستال‌ها و پاكت‌ها، برگه‌ها، نامه‌ها، اسناد سياسي و حتي موارد جزئي‌تر نظير منوهاي غذايي كه شاهان دوره قاجار در سفر به اروپا گردآورده‌اند، يافت مي‌شود.

وي افزود: اغلب اين اسناد مربوط به دوره ناصر‌الدين شاه و آخرين شاهان دوره قاجار نظير مظفر‌الدين شاه، محمدعلي شاه و احمدشاه قاجار است. همچنين اسنادي از دوران رضا شاه و فرزندش در ميان اين مجموعه ديده مي‌شود.

ططري تاكيد كرد: اين اسناد علاوه بر ارزش تاريخي از اهميت‌هاي ديگري نيز برخوردارند، به دليل اين كه معرف بخشي از مكاتبات اداري و رسمي دربارند، اسنادي تاريخي به حساب مي‌آيند و اطلاعات فراواني از آنها استخراج مي‌شود كه از آن ميان مي‌توان به آگاهي از چگونگي آغاز بوروكراسي اداري، تشكيل ديوان به شكل مشخص امروزي نظير اداره‌ها، وزارتخانه‌ها به تفكيك قوا و به شكل اوليه آنها پي‌برد.

مدرس و پژوهشگر تاريخ معاصر ارزش موزه‌اي و نمايش عمومي را از ويژگي‌هاي ديگر اين مجموعه خواند و تصريح كرد: بخش زيادي از اين اسناد و برگه‌ها دست نخورده‌ و سفيد مانده‌اند؛ به ويژه پاكت‌ها و سربرگ‌هاي سلطنتي ويژه دفتر شاهنشاهي كه استفاده نشده‌اند.

كارشناس تاريخ بيان داشت: هر يك از اين آثار، مهر خاص كاخ سلطنت‌آباد، عشرت‌آباد، كاخ گلستان و حتي باغ شاه را دارند. در آن دوره هر كاخ سربرگ و پاكت نامه‌اي خاص با مهر مشخصي داشت كه از كاخ‌هاي ديگر مشخص مي‌شد. با مطالعه و بررسي‌هاي كارشناسانه بر اين اسناد مي‌توان سيستم اداري آن زمان را ترسيم كرد و دريافت كه مكاتبات دربار آن زمان چگونه بوده‌اند و در سربرگ‌هاي گوناگون چه نامه‌هايي نوشته مي‌شدند.

دبیر شوراي ارزيابي اسناد كتابخانه مجلس با اشاره به اين كه بسياري از اين اسناد water mark (ته‌نقش) دارند(مهرهايي كه در برابر نور ديده مي‌شوند) در تعريف مشخصات آنها گفت: مارك‌هايي كه اصلشان به دربار ناصري اختصاص داشتند، يا سربرگ‌هايي كه براي نخستين بار نقوشي بر آن حك شده بود و اغلب در كشورهاي انگليس و آلمان تهيه مي‌شدند، از ديگر محتويات اين مجموعه‌اند.

وي اضافه كرد: تصاويري از برخي رجال تاريخ معاصر، نامه‌ها و برگ‌هايي از صارم‌السلطنه، كامران ميرزا نايب السلطنه، فرمان‌فرما، نصرت‌الدوله فيروز، سردار اسعد بختياري، خسروخان بختياري و خان باباخان بختياري، نامه‌هايي از دوره پهلوي اول و دوم كه با مطالعه آنها مي‌توان تغيير و تطور را ميان اسناد اداري و سلطنتي يافت، از ديگر محتويات اين مجموعه‌اند. يكي از نمونه‌هاي اين مجموعه مربوط به نخستين كارت ويزيت‌هاست كه متعلق به ناصرالدين شاه است و تصوير تاج او به شكل طلايي و تا حدي برجسته بر بالاي آن حك شده است.

ططري درباره برنامه‌اي كه كتابخانه مجلس براي اين اسناد دارد، گفت: در ابتدا تصميم به اطلاع‌رساني جامع داريم و مي‌خواهيم در مقاله‌اي در مجله «پيام بهارستان» به تشريح آنها بپردازيم. سپس مجموعه اسناد به دست آمده را به شكل اسناد مكمل در كنار ساير مجموعه‌ها در قالب كتاب به چاپ مي‌رسانيم. در انتشار اسناد اداري‌ كتابخانه مجلس، انتشار اين اسناد، اساس كار خواهند بود.

پژوهشگر تاريخ معاصر با بيان اين كه انتشار اين اسناد به شكل كتاب در شمار پروژه‌هاي آتي اين مركز قرار دارد، اظهار داشت: پيش‌بيني مي‌شود براي اين كار از كارشناسان و پژوهشگران تاريخ خارج از كتابخانه استفاده كنيم.

وي خريد اين مجموعه را از نخستين حركت‌ها در اين حوزه خواند و گفت: پيش از اين اسنادي نظير پاكت‌‌ها به شكل پراكنده در آرشيو كتابخانه مجلس وجود داشتند، اما به شكل مجموعه‌اي كه روند اين تحولات را در ادوار گوناگون دوران پادشاهي نشان دهد، موجود نبود.

رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس ادامه داد: اكنون به طور تقريبي مجموعه اسنادي را از زمان ناصرالدين شاه تا دوره محمدرضا شاه(پايان سلطنت پهلوي) در اختيار داريم. اين اسناد بكر و بي‌نظيرند و ارزش مالي فراواني نيز دارند. اسناد خانواده فيروز به خوبي در طول زمان نگهداري شده‌اند؛ به‌گونه‌اي كه ظاهرشان مانند زماني‌ است كه توليد شده‌اند. يعني در شرايط فيزيكي و مكانی خوبي نگهداري شده‌اند و از وضعيت آنها پيداست كه دست به دست نشده‌اند و كسي هم آنها را نگهداري كرده، ارزش آنها را درك كرده است.