چهارشنبه ۲۹ دی ۱۳۸۹ - ۱۰:۲۶
بررسی نقوش حیوانی در کاشی‌های هفت رنگ کاخ بهشت اصفهان

كتاب «عمارت هزار نقش» بررسی نقوش حیوانی در کاشی‌های هفت رنگ کاخ بهشت اصفهان نوشته غلامرضا نصراصفهانی به دو زبان فارسي و انگليسي منتشر شد.\

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، مولف در مقدمه‌اي كه بر اين كتاب نوشته است تاكيد دارد، درباره آشنایی با اندیشه‌های هنرمندان قدیم و شناخت هنرهای سنتی این مرز و بوم از تاریخ و فرهنگ ایران، بايد تلاش بیشتری صورت بگیرد.

نصراصفهانی در ادامه مي‌گويد پژوهش در آثار ملی اصفهان به عنوان گنجینه‌ای بزرگ از کار هنرمندان عنایت بیشتری می‌طلبد، چرا که اصفهان از قدیم‌الایام یکی از مراکز و کانون‌های مهم هنر راستین بوده است و پیوسته علاقه‌مندان و شیفتگان هنر از اطراف به این دیار روی آورده و هنرمندان صاحب‌نامی در فنون مختلف در آن زیسته و به طراحی و آفرینش آثار ماندگاری در قالب کاخ، کوشک، قصر، برج و بارو، بازار، مرکز علمی، مسجد و محله پرداخنه‌اند.

وي «اصفهان» را شهری شاخص و نمونه در حفظ و پاسداشت یادگارهای ارزشمند ایرانی، اسلامی در قالب هنر اصیل مي‌داند و مي‌افزايد، از این منظر اصفهان شهره خاص و عام شده و شهرت آثار باستانی آن را گذشته‌های دور تا امروز هر دوستدار هنر را به سوی خود کشیده است. بدین ترتیب نگاه موشکافانه به آثاری که هنرمندان نواحی مرکزی ایران، خود برای پدیدآوردن آنها رنج‌ها کشیده‌اند، کلید درک بسیاری از نشانه‌ها و نمادهای دیگر نقاط  ایران است.

وي با در نظر داشتن این اولویت‌ و اهمیت‌ها برآن شده که در این راه و در زمینه شناخت و پاسداشت گنجینه‌های تصویری میراث تاریخی، طبیعی، فرهنگی و باستانی باغ شهر اصفهان به دنبال شناسایی یکی از مهمترین بناهای تاریخی بی‌نظیر این شهر باشد و نقش‌های موجود آن را گرد آورد. 

نصراصفهاني يادآوري مي‌كند پس از پژوهش‌های طولانی مراحل اولیه، عملیات شناسایی صورت پذیرفت و از نقش‌های انسانی، حیوانی و گیاهی به کار رفته در کاشی‌های نمای بیرونی کاخ هشت بهشت اصفهان تصویربرداری شد. آنگاه با استفاده از نرم افزارهای رایانه‌ای هر تصویر بازسازی و به صورت خطی ترسیم شد. پس از طبقه‌بندی و تهیه پانوشت‌ها و توضیحات لازم، بر موارد شاخص آنها تاکید بیشتری شد و در نهایت، تصاویر مهم گزینش و در اين مجموعه در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. 

اين پژوهشگر در ادامه به ذكر تاریخچه بناي «کاخ هشت» پرداخته و مي‌گويد، بهشت مجموعه‌ای یکپارچه از مجموعه بزرگ دولت خانه صفوی است که هم اکنون در میان فضایی باز و سرسبز به چشم می‌خورد. در گذشته فضای پیرامونی آن به باغ بلبل شهرت داشته و امروزه به پارک «شهید رجایی» تغییر نام یافته است. از آغاز کار ساختمان هشت بهشت تاریخ دقیقی در دست نداریم، ولی گویی طرح بنا از زمان «شاه عباس دوم صفوی» به اجرا درآمده است. درباره تاریخ اتمام ساختمان چندین سند تاریخی در دست است که در همه آنها سال بهره‌برداری کاخ 1080ق/1669م ، در زمان شاه سلیمان صفوی به ثبت رسیده است. این کاخ جهت اقامت شاهزادگان با خلصت برونگرایی و به صورت کوشک بنا شده است. طرح و اجرای نوین بنا چنان در نظر مخاطبان خیرکننده و با عظمت بوده که بیشتر سفرنامه‌ها بخشی را به توصیف آن اختصاص داده‌اند.

به گفته مولف، در رويارويي با کاخ هشت بهشت به دو دسته کلی از نقوش برمی‌خوریم یکی تزیینات دیواره‌های نمای درونی و دیگری کاشی‌های نمای بیرونی. اين کتاب به بررسی نقوش بیرونی بنا می‌پردازد. هر جا نامی از نقوش به میان آید، مقصود طرح‌هايی به کار رفته در بیرون کاخ است.

وي درباره موضوعات اين نقش‌ها توضیح داده و مي‌افزايد، نقش‌های به کارگرفته شده است این کاشی‌ها تنوع بسیار دارد و در آنها به مواردي چون «انسان»، «حیوان»، «پرنده» و «گیاه» برمی‌خوریم. موضوعات تصویر شده نیز شامل شکارگاه، گرفت‌وگیر، موضوعات داستانی و تمثیلی است. 

نويسنده در ادامه شیوه رنگ آمیزی و سبک طراحی را توضیح داده است. نصراصفهاني معتقد است، طرح‌ها با کاشی هفت رنگ ایجاد شده‌اند؛ بنابراین رنگ‌های درخشان‌تری نسبت به دیگر انواع کاشی دارند و از فاصله دور نیز به چشم می‌خورند. رنگ زرد که اندک اندک از اواسط دوره صفوی رایج شده به عنوان رنگ زمینه در اين آثار مطرح شده است. حساسیت ویژه‌ای در گزینش رنگ زمینه تابلوها به کار رفته است و نقوش کاشی‌ها در فضای باز بر آسمان سفید، آبی فیروزه‌ای و آبی لاجوردی جلوه خود را از دست نمی‌دهد.

وي مي‌گويد رنگ‌ها در تمام تصویر گردشی متعادل دارند ولی هر رنگ بیان جداگانه خودش را حفظ کرده است.

او به عنوان نمونه درباره سبک طراحی توضيح مي‌دهد «تصاویر کمتر قرینه‌سازی شده‌اند و هیچ نقشی جدای از دیگر نقوش نیست. گاهی نقش‌های گل و پرنده و جانوران به یک اندازه کار شده‌اند و همان دقتی که در ارایه یک پرنده به کار رفته است در طراحی گل و بوته‌ها هم دیده می‌شود».

نصراصفهاني در ادامه درباره ویژگی، حرکت، معانی، رنگ و هدف از به كار بردن تصاوير «انسان و فرشته»، «حیوانات»، «پرندگان» و «نظم گیاه» در اين نقوش صحبت کرده است.

سخن نویسنده با بررسی مختصری از «مکتب اصفهان» پایان مي‌يابد به عنوان نمونه او مي‌گويد«مکتب اصفهان از ایجاد فضاهای مسلط و طرح‌های سلطه‌گر پرهیز می‌کند و همواره نوعی فروتنی چه در معماری و چه در نگارگری به چشم می‌خورد».

مطالب ذكر شده در 15 صفحه نوشته شده است. بخش عمده اين كتاب به تصاوير نقوش ياد شده اختصاص دارد و نويسنده نقوش بزرگ و كوچك را در دو برگه مقابل هم ارايه كرده است تا مخاطب با اشكال واقعي اين نقوش آشنا شود.

كتاب «عمارت هزار نقش» بررسی نقوش حیوانی در کاشی‌های هفت رنگ کاخ بهشت اصفهان نوشته «غلامرضا نصراصفهانی» به دو زبان انگليسي و فارسي در شمارگان 2000 نسخه و با قیمت 3000تومان از سوی موسسه تالیف ترجمه و نشر آثار هنری «متن» به فروش مي‌رسد. وي در يك صفحه منابع مورد استفاده را ذكر كرده است.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها

اخبار مرتبط