به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اثر حاضر، تلاشي است براي نشان دادن ضعف‌ها و قوت‌هاي جنبش‌هاي اسلامي به ويژه معاصر آن و اثبات اين كه هرچه جنبش‌هاي فكري شمال آفريقا از اسلام و فرهنگ امامت فاصله بگيرند، با پيروزي حقيقي فاصله خواهند گرفت.

جنبش‌هاي اسلامي شمال آفريقا در قرون اخير، به طور عميق ريشه در جريان‌هاي فكري گذشته جهان اسلام داشته‌اند؛ هرچند كه در واكنش نسبت به هجوم استعمار غربي به وجود آمده‌اند. جنبش «الموحدون» در شمال آفريقا، قرن‌ها پيش به واسطه‌ ابن‌تومرت پايه‌ريزي شد، لكن تا چندين قرن پس از انحلال، هنوز تاثيرگذار بود.

آفريقا و شمال آن از ابتدا، مورد توجه اسلام بود. پيامبر عظيم‌الشان(ص) نخستين مهاجران اسلام را به آفريقا گسيل داشت. اولين نامه‌هاي آن حضرت(ص) نيز به اين منطقه بود. اين نقطه از جهان در ديپلماسي و رفتار سياسي رسول خدا(ص) بسيار مورد توجه قرار داشت، به اعتقاد نويسنده اين اثر، جا دارد كتاب مستقلي تحت عنوان «خدمات متقابل اسلام و آفريقا» نگاشته شود.

بحث كتاب حاضر از زواياي گوناگوني به ويژه در ميان اعراب مورد توجه و تفحص بوده است. تاثير جنبش‌ها و جنبش‌هاي اسلامي بر ايجاد مغرب بزرگ، متشكل از واحدهاي سياسي الجزاير، مراكش،ليبي، تونس و ... برآگاهان پوشيده نيست، لكن به اين جنبش‌ها، امروزه تنها با رويكرد سياسي و روابط بين‌الملل نگريسته مي‌شود، حال آن‌كه انديشه‌هاي انديشمندان آن‌جا هنوز جاي بررسي بسيار دارد.

در دهه‌هاي اخير در برخي از مناطق شمال آفريقا نظير؛ الجزاير و تونس، پيروزي نسبي به دست آمد، ولي كمال اين پيروزي زماني است كه روشن‌فكران و انديشمندان آن‌جا به اصل اسلام بازگشته و تئوري مترقي امامت را در انديشه‌هاي خود نهادينه كنند. اين كار غيرممكن نخواهد بود. نمونه بارز اين تئوري، پيشينه همان منطقه در عصر طلايي خود؛ يعني عصر حكومت ادريسيان است. درخشندگي ويژه‌اي كه در اين دوران در شمال آفريقا وجود داشت، هنوز طعم شيرين آن در كام مورد آن‌جا موجود است. ناگفته نماند كه در طي چند ماه گذشته، جنبش‌هاي مسلمانان آفريقا دوباره شكل گرفت و در بعضي مناطق مانند مصر و تونس، به پيروزي‌هايي نيز رسيده است، اما به نظر مي‌رسد كه نبود يك رهبر ديني، كار را براي ادامه كار آنها با مشكل مواجه كرده است. با اين وصف، متاسفانه اغلب انديشمندان و روشن‌فكران اين مناطق، نه خود را باور كرده‌اند و نه اسلام و مردم مسلمان را كه بتوانند به اصلاح امور جامعه و حكومت بپردازند. برخي از آنها بر اين باورند كه دين براي آخرت است؛ پس حكومت و دنيا را بايد از طريقي به غير از دين جست‌وجو و مطالبه كرد.

با اين‌كه عنوان كتاب حاضر، جنبش‌هاي معاصر اسلامي در شمال آفريقاست، اما نويسنده كتاب حاضر، به ناچار بخش قابل توجهي از آن را به زمينه‌هاي جنبش‌هاي اسلامي در آن‌جا اختصاص داده است. دليل اين امر آن است كه به انديشمندان و روشن‌فكران امروز نشان دهد كه بازگشت به اصل اسلام، به دور از سلفي‌گري، ممكن و كارآمد است. 

در بخش چهارم كتاب كوشش شده تا مباني كلامي، معرفت شناختي و فلسفي جريان‌هاي مهم شمال آفريقا و انديشمندان جريان‌ساز آنجا را نشان دهد. مسلما انديشه‌هاي فكري معظم انديشمندان مسلمان، ولي غرب‌زده شمال آفريقا كه شامل انديشه‌هاي فقهي، كلامي، تفسيري، فلسفي و فرهنگي مي‌باشد، فلسفه سياسي آن سامان را جهت داده است.

اين كتاب، درصدد شفاف نمودن برخي از اين انديشه‌هاست؛ نظير آن چه امروزه در دانشگاه رباط مراكش مي‌گذرد كه گاهي سرريز شده آنها به كشور و جامعه ما يا ديگر جاها سرايت مي‌كند. اين انديشه‌ها به نوبه خود يك جريان‌هاي عصري و مقطعي را به وجود مي‌آورند، اما چون از اصل خويش دور افتاده‌اند، پيوسته در پي اصل خويش بي‌قرار هستند.

مفاهيم و واژگان
واژه‌هاي قابل توضيح در متن اين تحقيق بسيارند كه برخي از آنها مانند واژه استعمار در جاي خود تبيين شده‌اند. بنابراين در اينجا تنها به توضيح واژه‌هاي كليدي هم‌چون: جنبش، جنبش‌هاي اسلامي و معاصر، مي‌پردازيم:

جنبش
«جنبش» به معناي هيجان، حركت مردمي، ناآرامي، كوشش جمعي براي رسيدن به هدفي روشن و به ويژه دگرگوني در بعضي نهادهاي اجتماعي است (باتامور به نقل از صبوري كاشاني، 1366). جنبش (Movement) (در شكل اجتماعي آن با ديگر قالب‌هاي سياسي و ساير پديده‌هاي مشابه آن، نظير؛ انقلاب، شورش و ... متفاوت است. جنبش، قيام يا نهضت، ظاهرا كوششي همگاني‌تر براي تغيير است. به طور كلي، جنبش اجتماعي و سياسي، به كوششي جمعي براي پيش‌برد هدف يا مقاومت در برابر دگرگوني در يك جامعه اطلاق مي‌شود(باتامور، همان منبع).

جنبش‌هاي اسلامي
«جنبش‌هاي اسلامي»، به نهضتي اطلاق مي‌شود كه خيزگاه حركت اجتماعي آن، باورهاي اسلامي باشد. بي‌ترديد برجسته‌ترين و عظيم‌ترين جنبش اسلامي، حركت اباعبدالله‌الحسين(ع) است.

معاصر
مقصود از «معاصر» يكصد ساله اخير است. كتاب حاضر در چهار بخش و 10 فصل سامان يافته است. هويت تاريخي ـ فرهنگي شمال آفريقا، حضور غرب در مغرب بزرگ، اولين مقاومت‌ها و بنيان‌هاي فكري جنبش‌هاي اسلامي معاصر شمال آفريقا در سه دهه اخير، عناوين بخش‌هاي چهارگانه اين اثرند.

در انتهاي اين اثر، نمايه‌اي از آيات، روايات، اعلام و وقايع، مذاهب، قبايل و گروه‌ها نيز درج شده است.

چاپ دوم كتاب «جنبش‌هاي اسلامي معاصر شمال آفريقا» در شمارگان 700 نسخه، 416 صفحه و بهاي 93000 ريال راهي بازار نشر شد.