به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، همايش بين‌المللي «هزاره شاهنامه» به مناسبت ثبت هزارمين سال سرايش شاهنامه در يونسکو از سوي فرهنگستان زبان و ادب فارسي در تالار محتشم بنياد ايران‌شناسي، عصر روز گذشته (25 ارديبشهت) با حضور برخي فردوسي‌شناسان، شاهنامه‌پژوهان و استادان زبان و ادبيات فارسي ايران و جهان برگزار شد. سي و سه سخنران از نه كشور در اين همايش درباره شاهنامه و فردوسي سخن گفتند.
پنل نخست - دومین روز همایش
هيات رييسه: نصرالله پورجوادي، بدرالزمان قريب، سجاد آيدنلو
در آغاز سخنراني دكتر احمد احومدي سخنان كوتاهي درباره اهميت شاهنامه نزد مردم و حتي آنهايي كه سواد خواندن و نوشتن ندارند، بازگو كرد.
سپس اكبر نحوي، استاديار دانشگاه شيراز با موضوع «كاكوي يا كوش پيل دندان» به سخنرانی پرداخت.
وی گفت: همه حماسه‌هايي كه پس از شاهنامه پديد آمده‌اند، به رستم و خاندان او مرتبط‌اند، جز «كوش نامه». اين حماسه منظومه‌اي ده هزار بيتي است كه در سال ۵۰۰ هجري نوشته شده است. «كوش‌نامه» يكي از با ارزش‌ترين منظومه‌هاي پس از شاهنامه است كه به لحاظ قدمت، دست كمي از شاهنامه ندارد؛ اما در دوران اسلامي دست كاري شده است. اين را نيز بايد دانست كه كوش همان كاكوي است كه سرگذشت كوتاهي از او در شاهنامه آمده است.
فرزين غفوري، پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسي نيز در مقاله‌اي با نام «ارزش شاهنامه در گزارش سرگذشت انوشزاد» گفت: انوشزاد پسر ارشد انوشيروان ساساني است كه در ۵۴۰ ميلادي در راس شورشي نافرجام قرار گرفت. در آن زمان جنگي ميان ايران و روم روي داد كه به جنگ انطاكيه معروف است. گزارش اين جنگ در تاريخ طبري و اخبار الطوال دينوري و شاهنامه فردوسي آمده است.
وي در ادامه سخنانش افزود: «پروكوپيوس» تاريخ‌نگار رومی نيز گزارشي از آن ارايه كرده است؛ اما روايت اين مورخ رومي از ديد گاهشماري درست نيست و با رويدادهاي پيش و پس از آن آميخته شده است. شاهنامه روايت و گزارش درستي از جنگ انطاكيه و شورش انوشزاد به‌دست مي‌دهد. بدين سبب توجه به آنچه در شاهنامه درباره اين رويداد آمده است، ضرورت دارد.
دكتر محمدجعفر ياحقي، دبير همايش بين‌المللي «هزاره شاهنامه» او از خواندن مقاله خود صرف‌نظر كرد و به‌جاي آن پيام دكتر فضل‌الله رضا را كه از آمريكا فرستاده بود، خواند. دكتر رضا در پيام خود روز بزرگداشت فردوسي را از خجسته‌ترين روزها برشمرده بود و بر اهميت شاهنامه فردوسي براي زبان فارسي تاكيد ورزيده بود.
دكتر ياحقي در ادامه از انتشار دو كتاب توسط فرهنگستان زبان فارسي به مناسبت برگزاري همايش هزاره شاهنامه خبر داد؛ نخست كتاب «به فرهنگ باشد روان تندرست» كه گردآوري مقالات شاهنامه‌پژوهي مجله «نامه فرهنگستان» است و به کوشش احمد سميعي گيلاني و ابوالفضل خطيبي تدوين شده است، و ديگر، كتاب «فردوسي و شاهنامه‌سرايي» كه مجموعه‌اي از مدخل‌هاي «دانشنامه زبان و ادب فارسي» درباره شاهنامه است.
همچنین دكتر فرزاد قائمي، استاديار دانشگاه فردوسي مشهد در مقاله‌اي با نام «نقش سرايندگان و راويان در روند شاهنامه‌سرايي در ايران» گفت: محققان به اين نتيجه رسيده‌اند كه حماسه‌هاي جهان خاستگاهي روايي داشته‌اند و در روند خود بوده است كه به‌صورت مكتوب درآمده‌اند. ادبيات ايران تا قبل از دوره ساساني نيز بيشتر رنگ شفاهي داشته است.
وي افزود: «گوسان»ها راويان اين ادبيات شفاهي بوده‌اند. يكي از اين خنياگران (گوسان ها) كه در شاهنامه از او ياد شده، «باربد»، رامشگر خسرو پرويز، بوده است. در شاهنامه از «بلبل» نيز ياد شده است كه آنها نيز راويان داستان‌هاي حماسي بوده‌اند.
دكتر مسعود قاسمي، از گروه فرهنگ‌نويسي فرهنگستان زبان و ادب فارسي نيز مقاله‌ای با عنوان «پيشنهادهايي براي تصحيح چند لغت در شاهنامه» ارايه داد. اين سخنران، واژه‌هاي «بخريم»، «گختي»، «پلنگ» و «زيان» را كه در شماري از بيت‌هاي شاهنامه آمده است، مورد بررسي قرار داد و معناهاي تازه‌اي براي آنها پيشنهاد كرد.
پنل دوم - دومین روز همایش
هيات رييسه: بهاءالدين خرمشاهي، معصومي همدانی، هوشنگ مرادی كرمانی
دكتر محمد جعفري در بحث خود با عنوان «مقايسه افسانه «نيت پادشاه» در شاهنامه با روايت‌هاي ديگر»، گفت: ادبيات را مي‌توان به دو بخش كتبي و شفاهي تقسيم كرد. اين دو بخش همواره با هم در تعامل بوده‌اند و از هم تاثير پذيرفته‌اند.
وي افزود: يكي از مباحث مهم ادبيات شفاهي نيز بررسي همين سنجش‌ها و تعامل‌هاست. نتايج چنين بررسي‌هایی به شناخت روندهاي ادبي و فرهنگي كمك مي‌كند. با توجه به همين ديدگاه است كه مي‌توان افسانه «نيت پادشاه» را كه در شاهنامه آمده است، با روايت شفاهي آن سنجيد و مقايسه كرد.
سپس دكتر عالم جان حبيب‌زاده قاسمي در مقاله‌اي با نام «نام جانوران در شاهنامه فردوسي» گفت: در تاريخ و فرهنگ جهان كتابي به مانند شاهنامه فردوسي كه از گستردگي انديشه‌اي تا این حد برخوردار باشد، نوشته نشده است. معروف‌ترين حماسه‌های غرب (ايلياد و اوديسه) حتي يك دهم شاهنامه فردوسي نيستند و از ديد غني بودن، محتوا و وسعت معني با اين اثر تكرارنشدني و بی‌بهاي فرهنگ ايراني در خور مقايسه نيستند. شاهنامه فردوسي بزرگترين شاهكار ادبيات جهان است كه با زبان پاكيزه و انديشه‌هاي والاي انساني، دل هزاران دوستدار فرهنگ و ادب فارسي را تسخير كرده است.
وي افزود: پژوهش‌هايي كه تا كنون در زبان‌شناسي ايراني درباره شاهنامه و رشته‌هاي گوناگون آن شده است، كم‌شمارند. يكي از موضوعاتي كه بايد بدان پرداخت نام‌گذاري جانوران در شاهنامه است. واژگاني كه فردوسي براي بازتاب دنياي جانوران به‌كار برده است، سه گونه‌اند، اسم جانوران زميني، اسم جانوران هوايي، پرندگان و اسم جانوران آبي.
دكتر محمدرضا راشد محصل نيز به «ريشه‌يابي آز در دين‌هاي ايراني و جلوه‌هاي آن در شاهنامه» پرداخت و گفت: در دينكرد آمده است كه زندگي فره از فرزانگي خرد است و مرگش خودكامگي است. اين اشاره نشان‌دهنده تقابل آز و خرد در انديشه و اخلاق ايراني است. برپايه اساطير زرتشتي، نخستين انسان، يا آنچنان كه در شاهنامه آمده است، نخستين پادشاه، را «آز» ِ اهريمن آفريده، به سستي و ناتواني دچار مي‌كند. واژه آز در فارسي ميانه به معناي فزون‌خواهي و در فارسي دري به ولع فراوان و حتي مرگ است.
دومين روز همايش «هزاره سرايش شاهنامه» عصر روز يك‌شنبه (25 ارديبهشت) با سخنراني شماري از برجستگان شاهنامه‌پژوهي به كار خود پايان داد. اين همايش كه دو روز به درازا انجاميد، از سوي فرهنگستان زبان و ادب فارسي با همكاري بنياد ايران‌شناسي برگزار شد و در آن شماري از استادان شاهنامه‌شناس، درباره حماسه ملي ايران و ديگر زمينه‌هاي شاهنامه‌پژوهي به بازگويي تازه‌ترين ديدگاه‌ها و جستارهاي خود پرداختند.
دوشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۰ - ۱۲:۴۲
نظر شما