به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آیین بزرگداشت زنده‌یاد استاد ایرج افشار عصر دیروز(۹ خرداد) از ساعت ۱۵ در تالار فردوسی دانشگاه تهران برگزار شد.

چهره‌گشایی و معرفی سه اثر جدید منتشر شده ایرج افشار با عنوان‌های «کتاب‌شناسی فردوسی و شاهنامه»، «کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی» و «عهد حسام» توسط انتشارات مرکز پژوهشی میراث مکتوب، نخستین بخش علمی این مراسم را به خود اختصاص داد.

عشق افشار به فرهنگ ایران
در این بخش اصغر دادبه به عنوان دبیر نشست حضور داشت و درباره استاد افشار گفت: مرگ امری طبیعی است. اما این همه دریغ و درد در پی رفتن مردانی چون ایرج افشار برای خدمات ارزنده‌ای است که از خود بر جای گذاشته‌اند. استاد افشار در یک کلام به فرهنگ ایران عشق می‌ورزید و ارزش کار او در این بود.

آثار افشار غبار فراموشی را می‌زداید
در ادامه، کامران فانی به معرفی کتاب «کتاب‌شناسی فردوسی و شاهنامه» پرداخت. وی در ابتدا درباره استاد افشار گفت: ایرج افشار دیگر در میان ما نیست. وجود او یگانه و جانشین‌ناپذیر بود. هربار گذشت زمان غبار فراموشی می‌گستراند، آثار استاد افشار این غبار را می‌زداید و وجود او را جلوه‌گر می‌سازد.

وی افزود: برپایی این بزرگداشت شاهدی بر این مدعاست؛ چراکه پس از دو ماه از درگذشت او سه کتاب جدید استاد افشار به چاپ رسیده‌اند.

افشار بنیان‌گذار کتاب‌شناسی بود
فانی در معرفی کتاب «کتاب‌شناسی فردوسی و شاهنامه» توضیح داد: در معرفی این اثر می‌توانیم بگوییم این کتاب درباره یکی از بزرگ‌ترین مشاهیر ایرانی توسط برجسته‌ترین کتاب‌شناس ایرانی تهیه شده است. افشار بنیان‌گذار و آغازکننده کتاب‌شناسی و همچنین فهرست‌نویسی مقالات بود. کتاب‌شناسی مهم‌ترین ابزار تحقیق درباره مشاهیر است و پیش از استاد افشار چنین کاری صورت نگرفته بود.

وی به چاپ نخست این اثر اشاره و تشریح کرد: این کتاب نخستین‌بار توسط مرکز آثار و مفاخر ملی در سال 1347 منتشر شد. ویراست دوم آن در سال 1355 به چاپ رسید. پس از انقلاب مدت‌ها این اثر تجدید چاپ نشد و در سال 1382 توسط مرکز آثار و مفاخر ملی عینا افست شد. امروز نیز چاپ چهارم آن ارائه شده است.

این پژوهشگر افزود: استاد افشار از چاپ سوم این اثر بسیار ناراحت بود؛ چراکه معتقد بود تجدید چاپ کتاب‌شناسی به عنوان یک مرجع تحقیق باید با ویرایش جدید صورت بگیرد. از سوی دیگر حدود چهار هزار مقاله جدید برای این اثر آماده کرده بود.

تسلط بی‌نظیر افشار بر کتاب‌شناسی
وی ادامه داد: دلیل موفقیت این اثر تسلط بی‌نظیر استاد افشار بر منابع، گستردگی اطلاعات، وسعت آشنایی او با محققان و دقت، صحت و کوشایی او در کتاب‌شناسی بود.

فانی با اشاره به ارائه ۵۰۰ مقاله در چاپ نخست این اثر اظهار داشت: این مقالات در چاپ دوم به حدود دو هزار مقاله رسیدند و امروز در چاپ سوم آن شش هزار مقاله درباره فردوسی و شاهنامه منتشر شده‌اند. استاد افشار معمولا مقدمه آثارش را در چاپ‌های بعدی تکرار می‌کرد.

معرفی سه هزار مقاله و هزار کتاب
وی درباره بخش‌های این کتاب‌شناسی توضیح داد: کتاب دو بخش آثار شرقی و آثار غربی را شامل می‌شود. بخش نخست مرتبط با آثاری درباره فردوسی و شاهنامه است که به ترتیب حروف الفبایی در کتاب گرد آمده‌اند. این مقالات بیش از سه هزار عنوان را شامل می‌شوند. پس از آن فهرست هزار کتاب به زبان فارسی، اردو، عربی و ترکی آمده است.

این مترجم در ادامه گفت: بخش دیگر کتاب مجموعه مقالات و کتاب‌ها به زبان‌های غربی را که اکثرا زبان‌های آلمانی، فرانسوی و انگلیسی را شامل می‌شوند، دربرمی‌گیرد. ۷۰۰ مقاله و ۱۸۰ کتاب مستقل در این بخش معرفی شده‌اند. اما شاید یک سوم این آثار نیز به فارسی ترجمه نشده باشند. ترجمه این آثار به زبان فارسی اهمیت بسزایی دارد.

وی تشریح کرد: یک بخش از این کتاب به ترجمه‌ها اختصاص یافته است. شاهنامه به بیش از ۳۰ زبان ترجمه شده و نخستین ترجمه به زبان لاتینی و در قرن ۱۸ صورت گرفته است. پس از آن منتخبی از شاهنامه به زبان‌های انگلیسی و آلمانی منتشر شد. این ترجمه‌ها پیش از چاپ «شاهنامه» به زبان فارسی صورت گرفته اند.

فانی یادآور شد: استاد افشار سعی کرده‌ هر زبانی را که «شاهنامه» به آن زبان ترجمه شده در این کتاب ارائه و آن زبان را معرفی کند. ترجمه‌ «شاهنامه» به زبان‌های انگلیسی، ایتالیایی، فرانسوی و آلمانی اهمیت بسیار دارد.

وی به یکی از بخش‌های جالب این کتاب‌شناسی اشاره و تصریح کرد: استاد افشار چاپ‌های مختلف «شاهنامه» را معرفی کرده است. البته پیش از آن به معرفی حدود ۸۰۰ نسخه خطی از «شاهنامه» پرداخته است. همچنین چاپ متن کامل «شاهنامه» به زبان فارسی در ۱۸۱۱ در هند را معرفی کرده است.

دویستمین سال نخستین چاپ «شاهنامه»
این استاد دانشگاه افزود: امسال دویستمین سال نخستین چاپ «شاهنامه» به زبان فارسی است و شایسته بود این امر را جشن می‌گرفیتم. افشار چندین صفحه از این چاپ را در کتاب‌شناسی آورده است.

وی ادامه داد: در ادامه استاد افشار به چاپ‌های منتخب «شاهنامه» پرداخته و در پایان به داستان «یوسف و زلیخا» اشاره کرده است که تا مدت‌ها آن را به فردوسی نسبت می‌داده‌اند.

فانی به ۱۵۰ صفحه مطلب در این کتاب درباره انواع تحقیقات جالب راجع به «شاهنامه‌پژوهی» و «فردوسی‌پژوهی» اشاره و تشریح کرد: علاوه بر این تحقیقات، نقدهایی که بر «شاهنامه» نوشته شده است در این کتاب‌شناسی توسط استاد افشار گردآوری شده‌اند. همچنین پیوست‌های آخر کتاب درباره هزاره فردوسی است که نخستین‌بار در سال ۱۳۱۳ در ایران برگزار شد. این هزاره نخستین جشن جدی درباره بزرگان ایران بود و موفقیت زیادی کسب کرد.

وی در ادامه توضیح داد: استاد افشار عکس‌های مختلف آن همایش و حتی منوی مربوط به غذاهای آن همایش را در این کتاب‌شناسی آورده است. از سوی دیگر به مراسم چوگان‌بازی که میهمانان همایش به آن دعوت شده بودند اشاره کرده است. از این بازی در «شاهنامه» بسیار سخن به میان آمده است.

این پژوهشگر از اجرای بیش از ۱۵ نمایش در آن زمان براساس داستان‌های «شاهنامه» در تئاترهای تهران خبر داد و گفت: متن کامل این نمایش‌نامه‌ها و همچنین فهرستی از کل نمایش‌نامه‌های نوشته شده درباره «شاهنامه» در این اثر آمده است. در پایان نیز نمایه‌های مختلف آورده شده است تا براساس طبقه‌بندی موضوعی نیز بتوانیم به مطالب کتاب مراجعه کنیم.

وی در پایان افزود: شایسته است این کتاب‌شناسی الگویی برای تمامی کتاب‌شناسی‌هایی قرار گیرد که در آینده برای مشاهیر تهیه و تدوین می‌شوند.

آیین بزرگداشت زنده‌یاد استاد ایرج افشار عصر دوشنبه(۹ خرداد) از ساعت ۱۵ تا ۲۰ در تالار فردوسی دانشگاه تهران برگزار شد.