به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، تحقيق حاضر، به موضوع نقد و ارزيابي گفتمان‌هاي سياسي و اجتماعي مطرح در جمهوري اسلامي ايران از دوم خرداد 1376 تا 22 خرداد 1388 پرداخته است.
اين اثر حول اين پرسش اساسي تكوين يافته كه آيا روش تحليل گفتماني مي‌تواند مبنايي براي تجليل گفتمان‌هاي سياسي و اجتماعي جمهوري اسلامي ايران، به ويژه در مقطع زماني ياد شده باشد يا خير.
مفهوم گفتمان در سال‌هاي اخير، كاربردهاي معنايي متعدد و متفاوتي را اختيار كرده است كه براساس تعاريف ارايه شده در حوزه علومي مانند سياست، جامعه‌شناسي، نقد ادبي و زبان‌شناسي داراي معاني، متفاوت مي‌شود. معمولا مراد از گفتمان، متن، زبان، سخن و يك رويداد ارتباطي و صورت زباني است كه بخشي از يك شبكه پيچيده اجتماعي، سياسي و فرهنگي را تشكيل مي‌دهد و در موقعيت‌هاي مختلف، داراي كاركردهاي متفاوت در اين شبكه است. در واقع، گفتمان نوعي نظام معنايي و مجموعه‌هايي از اظهارنظرها و گفتارهاي سازمان يافته‌اي است كه معاني و ارزش‌هاي نهادها را تبيين مي‌كند.
بر همين مبنا، مطالعه گفتمان‌ها و گفتارهاي سياسي و اجتماعي، براي فهم حدود و نحوه تحولات سياسي، اجتماعي و همچنين گستره و ميزان ارتباط اين تحولات و آتيه‌نگري آنها بسيار با اهميت است و تحليل گفتماني و نظريات گفتمان، مكان ارزشمند و بايسته‌اي در ميان علوم و روش‌هاي علمي يافته‌اند كه با گذشت زمان نيز بر اهميت اين حوزه مطالعاتي افزوده خواهد شد.
دكتر بهرام اخوان كاظمي، در مقدمه اثر خود با اشاره به اين كه تحليل گفتماني يا نظريه گفتمان با نقش‌هاي معنادار رفتارها و ايده‌هاي اجتماعي در زندگي سياسي سروكار دارد، مي‌نويسد: «شيوه تحليل گفتماني با پرداختن روشمند به نظام‌هاي معنايي و آرايش گفتمان‌ها، در واقع تلاش مي‌كند تا باورها و انديشه‌هاي مفصل‌بندي شده، منضبط و معنادار را ـ‌كه در قلمروهاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي قالب‌ريزي و انجام شده، هويت يافته و متمايز شده‌اند‌ـ مورد شناسايي و ارزيابي قرار دهد. اما متاسفانه كاربرد اين روش در مطالعات انقلاب اسلامي و به ويژه در پژوهش‌هاي به زبان فارسي، ناچيز و در حال شكل‌گيري بوده و تنها به چند كتاب و مقاله معدود، محدود شده است.
بنابراين به نظر مي‌رسد انجام چنين پژوهشي با وجود دشواري‌هاي آن مي‌تواند افزون بر رفع نقيصه فوق، به طرح زوايا و جوانب تازه‌تري در مطالعه انقلاب اسلامي و دوره‌هاي معاصر آن بينجامد و در حوزه‌هاي نظري و عملي به تكميل و تتميم نظام معاني و مفصل‌بندي همبسته‌تر با باورها و انديشه‌هاي انقلاب اسلامي منجر شود.»
با توجه به اين مطلب، ممكن است اين شبهه مطرح شود كه اساسا به خاطر ويژگي ديني نظام جمهوري اسلامي، نظام‌هاي حكومتي اين دولت، فاقد اختصاصات مقارنه‌اي لازم براي تبيين‌هاي جديد همانند نظريه و تحليل گفتمان باشند يا اين كه گفتمان‌هاي دوره‌هاي پس از انقلاب اسلامي، فاقد مفصل‌بندي و نظام معنايي مدون و اثرگذار بوده‌اند. همچنين ممكن است اين شبهه مطرح شود كه گفتمان‌هاي دوره‌هاي مذكور با اهداف، آرمان‌ها و نظام معنايي انقلاب اسلامي همسازي لازم را نداشته‌اند. بنابراين، مساله اصلي اين تحقيق، مي‌تواند حول اين محور طرح شود كه اساسا در دوران پس از انقلاب اسلامي و به ويژه از دوم خرداد 1376 تا اسفند 1387، انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي واحد گفتمان‌هاي معنايي درخور، نظام‌مند و مفصل‌بندي شده و متناسب با اهداف انقلاب اسلامي بوده است، آيا اين گفتمان‌ها در صورت وجود، فقط جنبه تئوريك داشته يا در فراخناي جامعه ايراني واجد تاثير عيني و عملياتي و اثرگذاري نيز بوده‌اند!؟
نكته قابل تامل اين كه نوع پژوهش حاضر، راهبردي ـ كاربردي و در جهت حل مشكلات و گره‌گشا براي نظام اسلامي است و با هدف تجميع و استقرار تام مجموعه مباحث و يافته‌ها در حوزه موضوعي تحقيق و با رويكرد تحليل و مقايسه‌اي از اسفند سال 85 تا اسفند سال 87 به مدت دو سال انجام شده است.
محدوده مكاني تحقيق نيز قلمروي جمهوري اسلامي و محدوده زماني پژوهش از دوم خرداد 1376 تا اسفند 1387 است. هرچند به نظر مي‌رسد كه نتايج تحقيق و بررسي داده‌ها؛ قابليت تعميم تا زمان پايان دوره دولت نهم را دارد و به همين علت، اين مقطع زماني در عنوان پژوهش حاضر آمده است.
اين كتاب در چهار فصل سامان يافته است. كلياتي در باب مفهوم گفتمان و تحليل گفتماني، پيشينه تحليل گفتماني در مطالعات اسلام و ايران، تحليل گفتمان اصلاح‌طلبي و تحليل گفتمان اصول‌گرايي عدالت‌خواه، عناوين فصول چهارگانه اين اثرند.
چاپ نخست كتاب «نقد و ارزيابي گفتمان‌هاي اجتماعي سياسي مطرح در جمهوري اسلامي» با شمارگان 2500 نسخه، 288 صفحه و بهاي 40000 ريال راهي بازار نشر شد.
شنبه ۱۹ شهریور ۱۳۹۰ - ۱۳:۰۰
نظر شما