اسحاق صلاحي رييس سازمان اسناد و كتابخانه ملي در گفت‌وگوي اختصاصي با خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، درباره اصلی‌ترین برنامه‌هاي خود پس از ورود به كتابخانه ملي گفت: گام اول در حوزه مدیریت، شناخت وضع موجود است، بنابراین همه تلاش من این بود که وضع موجود سازمان را احصا و شناخت عمیقی نسبت به سازمان پیدا کنم و بتوانم تصمیماتم را مبتني بر این شناخت درون سازماني بگيرم.

كتابخانه ملي نیازمند دميدن روحي جدید است
وي افزود: بنابراين بعد از اینکه شناخت پیدا کردم، مي‌بايست اولویت و برنامه‌های سازمان را متناسب با نگاه و رويكردي كه داشتم بررسی مي‌كردم که آیا بايد کاملاً بر اساس این اولویت‌هاي طراحی شده پیش برویم یا بايد برخي موارد را اصلاح کنیم؟

صلاحي ادامه داد: همانطور كه مي‌دانيد برنامه‌هاي سالانه گاهی آن‌قدر سیالند که متناسب با شرایط محيطی تغییر می‌کنند اما اهداف بلند مدت هر سازمان سر جای خودند. من بر اساس نوع نگاه و شناختی که به دست آوردم، احساس کردم سازمان نیازمند این است که روح جدیدی در آن دميده شود، چون سازمان در دو سال اخیر موانعی در راه پیشرفتش اتفاق افتاد که این موانع تا حدی موجب شدند كه به اهداف بلند خود در داخل و بیرون سازمان دست پیدا نکند، بنابراین باید با نگاه جدید ورود پیدا می‌کردم به گونه‌اي كه برای نیروهای موجود شکننده نباشد و اهداف سازمان دچار چالش نشوند و بتوانيم برنامه‌های عملیاتی را در مسیر راه اصلاح کنيم.

وي با اشاره به اينكه تغییرات در كتابخانه ملي ضروری بوده است، يادآور شد: اين تغييرات را شروع کردیم و از آن جمله می‌توانم به ایجاد انگيزه و روحیه در کارکنان اشاره کنم. ما مطالبه کارکنان را در بحث تکالیف قانونی بررسي كرديم. در تلاشيم با نشست‌های طولانی و سر کشی‌های زیاد به محل کار افراد، مقداری به ایشان اطمینان دهيم که با آنان و از جنس آنان هستیم. به نظرم لازم بود تا این نگاه متفاوت مدیریتی که به جای دستور دادن، در میدان عمل حضور پيدا كنيم، در اينجا اعمال شود. از طرف ديگر مشارکت همه پرسنل در تصمیم‌گیری موجب شد تا بدنه سازمان به ما کمک کند که تصمیمات منطقی‌تر شده و سریعتر اجرا شوند.

ارائه منابع در محيط ديجيتال به عدالت نزديك‌تر است
رييس كتابخانه ملي با تاكيد بر تغییر نگرش در نحوه ارايه خدمات گفت: بنده اعتقاد ندارم که هر چه کتابخانه ملی شلوغ‌تر باشد، ورود افراد بیشتر باشد یا پارکینگ‌ها پر از ماشین باشند، معنايش پر رونقی سازمان است، بلکه من رونق سازمان را در جایی می‌بینم که وقتي به محیط مجازی سازمان مراجعه کردم، بیشترین مراجعه را داشته باشم چراکه معتقدم این به عدالت نزدیک‌تر است. این خدمت به حوزه فرهنگ و دانش و بالا بردن سطح مطالعه در جامعه است. فقیر و غنی، تهرانی و غیر تهرانی، استاد و دانشجو و در كل همه در فضاي مجازي مي‌توانند به منابع دسترسی داشته باشند.

وي تصريح كرد: فکر می‌کنم که باید تلاش خود را در حوزه دیجیتال بالا ببريم و منابع بیشتری را در محیط مجازی در اختیار محققان قرار دهيم. بايد توجه داشت این نگاه مدیريتی برای عرضه متون فاخر دینی، اسلامی و ملی ایران برای همه کسانی که بیرون از ايرانند چه ایرانی و غیر ایرانی اما دوستدار فرهنگ ایرانی اند، مي‌تواند مفيد باشد و اين افراد نيز مي‌توانند به منابع دسترسی پیدا کنند.

صلاحي ادامه داد: بنا به تعبیر امام و مقام معظم رهبري غربي‌ها در دنیای امروز و در عصر پست مدرنیسم و شهری، درگیر زندگي اند و بیش از هر زمان دیگری علاقه‌مندند که به مفاهیم دینی و معنوی دسترسی پیدا کنند و فرهنگ اسلام می‌تواند خلاء بشر امروز را پر کرده و او را از شک و تردید در زندگی نجات دهد. بنابراین نمی‌شود این منابع را در اختیار مردم قرار دهیم مگر با استفاده از ابزار مجازی.

وي در پاسخ به اين سوال كه به نظر مي‌آيد خدمات كتابخانه ملي به سمت پولي شدن پيش مي‌رود؟ تصريح كرد: شدیداً تکذیب مي‌کنم و دروغ محض است! تنها هزینه‌ای که از گذشته تا کنون در این سازمان دریافت شده، فقط هزینه کارتی است که صادر می‌شود و فکر نمی‌کنم 17 هزار تومان برای یک فرد و استفاده او از تمامی منابع در این سازمان پول زیادی باشد. 

شیفت شب وي‍ژه محققان و پژوهشگران است
وي اضافه كرد: شیفت شب، رایگان در اختیار مردم قرار گرفته است. همچنین تمامی منابع از طريق گوشی تلفن همراه با استفاده از سایت قابل دسترسی اند. تمام تلاش ما این است که با هزینه ميلیاردی، نسخ خطی را اسکن کنیم و در سایت قرار دهیم. همچنین سایت‌هایی برای کودکان و نیز افراد ناشنوا یا کم بینا راه‌اندازی کنیم.
 
صلاحي با تاكيد بر اينكه شیفت شب برای محقق، طلبه سطح سه، دانشجوی دکترا و افرادي از اين دست است، يادآور شد: این خدمات ویژه محققان و پژوهشگرانند. نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه برخي، کتابخانه ملی را با کتابخانه عمومی سطح شهر اشتباه می‌گيرند. در حالی که کتابخانه سطح شهر موظف است هر فردی را که به آن مراجعه می‌کند، ثبت‌نام کند. چون امکانات آنجا برای این کار است، اما اینجا این امکانات برای این کار ارائه نشده چون اینجا کتابخانه ملی است و تمام آنچه در ایران اسلامی نشر پیدا می‌کند باید در اینجاد اداره شود. 

وي تصريح كرد: من موظفم که نسخ خطی را به صورت اسکن شده در اختيار مردم قرار دهم. همچنين موظفم تمام اسناد موجود در کشور را نگهداری، فهرست‌نویسی و منتشر کنم. من موظفم به عنوان یک سازمان مرجع کتابداری و اطلاع‌رسانی و اسنادی در کشور باشم نه به عنوان یک ناشر که هر چیزي گیرم آمد منتشر كنم. 

صلاحي ادامه داد: بنابراين اینکه تالارها زود پر شوند و محقق ما جایی نداشته باشد، چون دیرتر می‌آید برای اینکه كلاس دارد يا سخنراني و نتواند از این امکانات استفاده کند، يك نقطه ضعف است، بنابراین این فضا برای تحقیق و پژوهش است و نه مطالعه و امتحانات پایان ترم و کنکور.

چون در محيط دانشگاهی كار کردم گوش شنوای خوبی دارم!
صلاحي همچنين درباره تغییرات ايجاد شده در سازمان، شامل تغیيرات در پست‌هاي مديريتي مانند تغيير مدير روابط عمومي سخن گفت و افزود: معتقدم اگر من به محیطی رفتم که کارکنانم با من همراه و در مبانی و اصول کار با من یکی باشند، نیازی به تغییر نیست، چون در روش‌های کار معمولاً اختلاف نظر وجود دارد. دیدگاه‌ها را می‌شنوم و این تامل را هم دارم و این را نیز ثابت کرده‌ام،‌ چون در محيط دانشگاهی كار کرده ام گوش شنوای خوبی دارم. ما اینجا صندوق پیشنهادات و انتقادات را راه‌اندازی کردیم و این نکات را فهرست‌نویسی می‌کنیم و به معاونت‌های مربوط ارجاع می‌دهیم چون در لابه‌لای این پیشنهادات مطالب بسیار خوبی ديده مي شوند.

وي تاكيد كرد: هر فردي در این چهارچوب بتواند کمک و خدمت کند، مي‌ماند مگر اینگه مامور سازمانی باشد که ماموریتش تمام شده  یا اینکه کسی نمی‌تواند با سرعتی که من در کار دارم پیش برود، چون من ساعت 6 صبح می‌آیم و 9 شب می‌روم؛ معاون من نيز باید زودتر بیاید، بیشتر از من باید بدود،‌ چون پنجشنبه و جمعه فرقی ندارد. اما چیزی را که در کارهای مدیریتی نمي‌توانم تحمل کنم این است که امروز را به فردا بسپارم. در حوزه کارهای فرهنگی تعمق و تامل لازم است ولی تا آنجایی که مخل کار نباشد، بنابراین افراط و تفریط باید مدیریت شوند.

صلاحي عنوان كرد: بیش از 50 یا 60 پست مدیریتی در سازمان اسناد و كتابخانه ملي وجود دارند که کمترین تغییر را داشته‌اند و این تغییرات نیز در درون سیستم اتفاق افتاده است. 

صلاحي همچنين در پاسخ به اين سوال كه منظورش از موانعي كه در دو سال اخير مقابل فعاليت كتابخانه ملي وجود داشته، چيست؟ گفت: دو نوع مانع وجود دارد؛ برون سازمانی و درون سازمانی؛ در حوزه درون سازمانی، برخی از نیروها در سازمان بازنشسته شدند اما نیروی جدیدی جذب نشده است، بنابراین سال‌ها سازمان نیرو از دست می‌داد در حالیکه فردي جایگزین نشده است. 

وي ادامه داد: اگر برگردیم به 20 سال گذشته نیروی بسیار زیادی را سازمان اسناد جذب کرد که حالا به مرز بازنشستگی رسیدند و سازمان خروجی سنگینی را باید تحمل کند و ورودی ندارد. از طرفي 60 درصد از جمعیت سازمان را زنان تشکیل می‌دهند؛ ما برای این میزان نیروي کاری نمی‌توانیم روي اضافه کاری آنها حساب باز کنیم، مرخصی‌های خاص خودشان را دارند و استراحت لازم خودشان را می‌خواهند چون حفظ کانون خانواه هم جز وظايف آنهاست، این عوامل سبب شده سازمان نتواند وظایف خود را كامل انجام دهد. 

روابط با نهادهای کتابخانه‌ای و اسنادی کشور ضعيف بوده است
رييس كتابخانه ملي افزود: از طرف دیگر در بعد برون سازمانی تعاملات سازمان با بقیه سازمان‌های دولتی مطرح است؛ رابطه سازمان با مجموعه نهادهای کتابخانه‌ای و اسنادی در کشور رو به ضعف گراییده که نیازمند آسیب‌شناسی است. 

وي در ادامه اظهار كرد: در همین راستا ما دبیرخانه مهتاب را راه‌اندازی کردیم كه ریاست آن را سازمان به عهده گرفته و هر دو هفته يك‌بار تشكيل جلسه مي‌دهد. با اعضاي مهتاب به صورت مشترک کارهایی را در داخل و بیرون از کشور انجام می‌دهیم. 

صلاحي با اشاره به فعاليت كتابخانه ملي در کنسرسیوم محتوای ملی گفت: سعی کردیم در کنسرسیوم محتوای ملی فعال باشیم ولی نهادهاي کتابخانه‌ای هنوز نتوانسته اند مشارکت خوبی داشته باشند. بايد در نظر داشت كه سازمان اسناد و كتابخانه ملي در ارائه استانداردها و شاخص‌ها، سازمان مادر است. نظارت قانونی‌ ما بر مجموعه‌هاي کتابخانه‌ای و اسنادی بیرون ضعف داشت، به همين دليل ما شاخص‌هایی را تهیه کردیم كه در اختیار شورای عالی اسناد قرار گرفته و در صورت تصویب تمام سازمان‌های مربوط موظف به رعایت آن خواهند بود. 

تصويب سرفصل‌های جدید برای رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی
صلاحي همچنين اضافه كرد: در تعامل با وزارت علوم به دنبال تصويب سر فصل‌های جدید برای رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی هستیم تا با نگاه جدید بتوانیم نیروهایی را در دانشگاه‌ها تربیت کنیم که خروجی آن بتواند در این سازمان خدمت کند و این طور نباشد که خروجی دانشگاه با توقع ما در تقابل باشد. 

وي در ادامه سخنان خود به تعاملات كتابخانه ملي با كشورهاي عضو اكو اشاره كرد و گفت: رییس سازمان کتابخانه ملی به عنوان رییس کتابخانه کشورهای عضو اکوست. در حوزه اسنادی ما ریاست «سواربیكا» را در آسیای غربی و كشورهاي جنوب غربی آسيا به عهده داریم. در حوزه اسنادي در کشورهای اسلامی کاری نشده و در این دو حوزه نيز كه ریاست داشتیم آن طوری که باید و شاید این فرهنگ است، نتوانستیم ورود پیدا کنیم. ما آموزش‌ها را مدون کردیم و برای کشورهای عضو اکو آمورش متمرکز نيز مي‌گذاريم. 

وي يادآور شد: اولویت سازمان اسناد و كتابخانه ملي كار با کشورهای منطقه است که با آن‌ها اشتراک فرهنگ و زبان داریم و در گذشته بخشی از ایران فرهنگی بوده‌اند، بنابراين در كار با کشورهای اروپایی اولویتی نداریم. گام دوم ما نيز كار با کشورهای اسلامی است و اميدواريم بتوانيم در اين زمينه گام‌هاي موثري برداريم.